Tíminn - 09.01.1993, Blaðsíða 5

Laugardagur 9. janúar 1993
Tíminn 5
Tímamynd: Ami BJama
EE S - samningurinn
Jón Kristjánsson skrifar
Afstaða þingflokks Framsóknarflokksins í
EES-málinu hefur verið til umræðu nú í vik-
unni. Fimm þingmenn hafa kosið að leggjast
ekki gegn samningnum og sitja hjá við at-
kvæðagreiðslu. Þar sem ég er einn af þeim sem
sátu hjá, vil ég nota þennan vettvang að þessu
sinni til þess að drepa á nokkur atriði, sem mér
finnst mestu máli skipta og ráða þessari af-
stöðu minni.
Hvað er framundan?
Þegar samningaviðræður um EES- samning-
inn fóru af stað við Evrópubandalagið á sínum
tíma, var ein af meginforsendum stuðnings
míns við málið að ég er andvígur aðild íslands
að Evrópubandalaginu og var þeirrar skoðun-
ar, að með samningi og samfloti við aðrar
EFTA-þjóðir gætum við komist að samkomu-
lagi sem tryggði viðskipti okkar og samskipti
við Evrópu til frambúðar, án aðildar. Mér er
fullljóst að um þetta voru skiptar skoðanir þá
eins og nú, og ýmsir halda því fram að EES sé
aðeins fordyri að EB.
Ég fæ ekki séð að við íslendingar getum leitt
hjá okkur samrunaþróunina í Evrópu, sem nú
hefur þróast á þann veg að líkur eru á að allar
EFTA-þjóðimar nema Island og Sviss gerist að-
ilar að ÉB á næstu árum. Ég fæ heldur ekki séð
að tvíhliða viðræður, sem ég styð eindregið,
verði leiddar til lykta nema í framhaldi af þeim
ferli sem á undan er genginn. Hins vegar ætti
nú þegar að fara formlega fram á slíkar viðræð-
ur, í ljósi þeirrar stöðu sem upp er komin. Nú
getur utanríkisráðherra ekki skotið sér á bak
við það að óvissa sé um afstöðuna til samnings-
ins. Ljóst er að hann nýtur stuðnings meiri-
hluta þingmanna.
Að sitja hjá
Einstaka raddir heyrast um það að hjáseta sé
ekki rismikil afstaða í slíku stórmáli. Um það
er eitt að segja að afstaða manna ræðst af að-
stæðum hverju sinni. Ef ég tala fyrir mig, kom
mér aldrei til hugar að greiða atkvæði með
samningnum, eins og atburðarásin hefur verið
í málinu síðan ríkisstjóm Davíðs Oddssonar
tók við. Kröfum um þjóðaratkvæði hefur verið
hafnað, en á sínum tíma studdi ég þá tillögu.
Tillögur um að taka af öll tvímæli um stjómar-
skrárþátt málsins með stjómarskrárbreytingu
vom svæfðar, en ég studdi þær einnig. Að-
stæður hafa breyst og samflot EFTA-ríkjanna
er ekki lengur fyrir hendi. Ég og aðrir, sem
sitja hjá, hafa ætíð tekið tillit til flokkssam-
þykkta í málinu.
Þjóðarsamstaðan
Núverandi ríkisstjóm hefúr haldið illa á þessu
máli, og mesta axarskaftið er að láta undir höf-
uð leggjast að skapa eins mikla einingu í þjóð-
félaginu um málið og kostur er. Það er óskyn-
samlegt að hafna því að setja það í þjóðarat-
kvæði, og það er mjög óviturlegt að tefla á svo
tæpt vað stjómskipulega eins og gert er. For-
usta hennar eyk-
ur enn á tor-
tryggni og deilur í
þessu viðkvæma
máli.
Mál, sem tengj-
ast stjómskipun
og fullveldi þjóð-
arinnar, höfða til
sterkra tilfinn-
inga allra góðra
íslendinga. Marg-
ir mætir menn hafa barist hart í þessu máli af
þeim sökum, og jafnvel talið að með samn-
ingnum sé verið að afsala fullveldi og sjálfs-
ákvörðunarrétti þjóðarinnar. Ég er ekki sam-
mála því. Við íslendingar emm háðir alþjóð-
legu samstarfi í mjög vaxandi máli, og ýmis
vandamál heimsins virða ekki landamæri og
ná til eyríkja eins og íslands. Þar má nefna
mengunarmál og svo mætti lengi telja. Slík
mál krefjast alþjóðasamninga, sem geta sett
sjálfsákvörðunarrétti okkar skorður.
Að standa utan við
Ég hef ekki lagst gegn EES- samningnum af
því að ég sé ýmsa annmarka á því að standa ut-
an þessa samstarfs. Eins og málin hafa þróast,
væri best að tvíhliða samningur fengist, sem
iosaði okkur við hið mikla stofnanavirki í
kringum samninginn. Hitt mundi ekki breyt-
ast að einhver úrskurðaraðili þyrfti að vera í
deilumálum. Öll milliríkjaviðskipti byggjast á
slíku.
Hins vegar þarf tvo til að gera slíka samninga,
og eins og ég tók fram fyrr í greininni finnst
mér líklegt að slíkir samningar þyrftu að vera
framhald á því samningaferli sem í gangi er.
Skoðanamunur
Andstæðingum Framsóknarflokksins verður
tíðrætt um klofning í flokknum vegna þessa
máls. Slíkt er fjarri öllu lagi. Auðvitað geng ég
þess ekki dulinn að til eru þeir menn í flokkn-
um, sem hafa verið andsnúnir þessari samn-
ingagerð frá upphafi. Við framsóknarmenn er-
um alveg menn til þess að hafa misjafnar
áherslur.
Svo er í öllum flokkum, nema þá helst í Al-
þýðuflokknum sem gengur að öllum slíkum
málum með
bundið fyrir aug-
un, enda er for-
usta þeirra fyrir
málinu stór orsök
fyrir því hvað
mikil tortryggni
er gagnvart þess-
um samningi og
hve fólk van-
treystir því að
framhaldið geti
orðið með skaplegum hætti. Ræða utanríkis-
ráðherra við þriðju umræðu var dæmalaus af
manni, sem þarf á því að halda að sameina
þjóðina sem mest um viðkvæm deilumál. í
stað þess að höfða til samstarfs og samstöðu,
sletti hann úr klaufunum í allar áttir og talaði
niður til pólitískra andstæðinga.
Framtíðin
Það hefur komið í ljós, sem vitað var, að
stjómarliðar hafa öruggan þingmeirihluta fyr-
ir samningnum og hefði þá gilt einu hvemig
atkvæði stjómarandstæðinga féllu. Samning-
urinn, eins og hann er nú, verður að lögum.
Hins vegar á hann eftir að taka breytingum, og
furðulegt er að ljúka þriðju umræðu um málið
án þess að viðbótarbókunin lægi fyrir og væri
hægt að taka hana inn í samninginn. Það er
auðvitað ein ástæðan fyrir því að greiða at-
kvæði gegn samningnum eða taka ekki þátt í
afgreiðslu hans.
Framtíðin skiptir mestu máli. Hvert verður
framhaldið nú? Það ræðst auðvitað ekki ein-
göngu af okkar viðbrögðum, því að það sitja
aðrir hinum megin við borðið. Það er Ijóst að
rétt væri nú að marka þegar stefnu um að óska
eftir tvíhliða viðræðum, eins og tillaga Stein-
gríms Hermannssonar og Halldórs Ásgríms-
sonar gerir ráð fyrir. Mestu máli skiptir til þess
að ná breiðari samstöðu um málið, að sú ríkis-
stjóm og sá utanríkisráðherra, sem fer með
það, hafi traust þjóðarinnar til þess. Það getur
að vísu farið svo illa að þjóðin verði að búa við
þessa ríkisstjóm í tvö ár enn. Þó virðast innan-
landsmál vera að þróast á þann veg nú að vafa-
samt er að hún þrauki svo lengi. Ef ríkisstjóm-
in færi frá, fengi þjóðin tækifæri til þess að
skipta um fomstu í viðræðunum við Evrópu-
bandalagið, sem em alls ekki á lokapunkti
þessa dagana.
Sjávarútvegssamningurinn
Tvíhliða samningur um sjávarútvegsmál
tengist EES- samningnum, en er til eins árs í
senn. Umræður um þau mál hafa afhjúpað það
og meðal annars hefijr það komið fram í mál-
flutningi Halldórs Ásgrímssonar um málið, að
það er ekki jafngildar veiðiheimildir um að
ræða í samningnum og yfirklór stjórnarliða er
með ólíkindum. Þeim samningi á að hafna og
um það er enginn skoðanamunur í þingflokki
Framsóknarflokksins.
Afstaða þingflokks fram-
sóknarmanna
Það er algjör samstaða um það í þingflokki
Framsóknarflokksins að málsmeðferð ríkis-
stjómarinnar sé slæm og enginn vill taka pól-
itíska ábyrgð á þessum samningi með því að
greiða atkvæði með honum. Allir eru sammála
um þjóðaratkvæði og allir eru sammála um
það að breyta þurfi stjómarskránni til þess að
taka af allan vafa um stjómskipulegan þátt
málsins. Fullkomin samstaða er um að marka
þá stefnu að taka nú þegar upp tvíhliða viðræð-
ur, auk þeirrar afstöðu til sjávarútvegssamn-
ingsins sem áður er getið. Állir em sammála
um að aðild að EB kemur ekki til greina.
EES-málinu er ekki lokið. Löng leið er eftir áð-
ur en þessi mál verða leidd til lykta. Forustan í
því starfi skiptir miklu máli, og mesta þjóðar-
nauðsyn er að hún verði með trúverðugri
hætti en nú er.