Tíminn - 23.01.1993, Blaðsíða 5

Laugardagur 23. janúar 1993
Tíminn 5
Sigrún Magnúsdóttir skrifar:
Fjárhagsáætlun Reykjavíkur
Fjárhagsáætlun borgarinnar fyrir ár-
ið 1993 sýnir ekki breytingu heldur
byltingu á peningalegri stöðu borgar-
sjóðs. Það sama gildir um áætlaða út-
komu ársins 1992.
Borgarfulltrúar standa nú frammi
fyrir áður óþekktum vandamálum í
rekstri okkar ágætu borgar.
a. Tekjur borgarinnar minnka í fyrsta
skipti milli ára frá lýðveldisstofhun. Á
síðasta áratug fékk borgin ætið meiri
tekjur en fjáhagsáætlanir gerðu ráð
fyrir. Frá árinu 1990 hefur þetta snúist
við, tekjur áranna hafa alltaf reynst
lægrienáætlaðvar.
b. Affakstur slælegrar fjármálastjóm-
ar og óráðsíu síðustu tíu ára er að
koma fram með miklum þunga á
borgarsjóð. Skuldir vaxa stórlega og
er borgarsjóður rekinn með halla ár
efdr ár. Hallinn á borgarsjóði árið
1993 er hlutfallslega helmingi hærri
en á ríkissjóði.
c. Á sama tíma hefur stórfellt at-
vinnuleysi haldið innreið sína í borg-
ina og er meira en nokkum tíma áður
hefur þekkst, 2.315 manns vom á skrá
í Reykjavík þann 19. janúar.
d. Þá ríkir mikil óvissa um hvaða
tekjustofh sveitarfélögin fai í stað að-
stöðugjaldsins. Ríkisstjómin svipti
Reykjavík öðmm aðal tekjustofni sín-
um, aðstöðugjaldinu, án þess að láta
henni í té sambærilegan tekjustofn til
frambúðar.
e. í vexti og afborgamir af lánum fara
1000 milljón krónur á árinu 1993, eða
jafh mikið og fer til skólabygginga og
ffamkvæmda í þágu aldraðra. Vextir
og afborganir lána munu þó hækka
enn meira á næstu árum vegna stóra
erlenda lánsins upp á 2.500 milljónir
sem tekið var í. haust
f. Óraunhæfer fjárfestingar bílastæða-
sjóðs og þar af leiðandi miklar skuldir,
eða 750 milljónir, munu lenda á borg-
arsjóði og auka enn á skuldabyrði
hans.
Horft til baka
Byggingar og fjárfestingar vom mikl-
ar á vegum borgarinnar á síðasta kjör-
tímabili eins og alþjóð veit Borgaribú-
um var talin trú um að allt væri fram-
kvæmt fyrir eigið aflafé borgarinnar
og ekki þyrfti að taka nein lán, ólíkt
því sem gerist hjá ríkinu eins og fyrr-
verandi borgarstjóri margítrekaði
þegar hann var að verja bygginga-
framkvæmdir við ráðhúsið. Ef síðan
ársreikningar áranna 1988-1990 em
skoðaðir kemur allt önnur mynd
fram. Umffameyðsla þessara ára í
byggingar og fasteignakaup nemur
tæpum fimm og hálfum milljarði
(ffamreiknað með byggingavísitölu).
Vissulega var ríkulega sett fé til bygg-
inga á þessum árum á fjárhagsáætl-
unum hvers árs en það dugði ekki til.
Forráðamenn sveitarfélags sem leyfa
sér að eyða umffam fjárhagsramma
5.400 milljónir króna á þremur ámm
eiga að fara frá. Ef við bætum ámnum
1991-1992 við em frávikin ffá fjár-
hagsáætlun einn milljarður til viðbót-
ar. Samtals er umframeyðslan í bygg-
ingum þá 6.500 m.kr. á fimm árum.
Tökum dæmi af árinu 1989: Þá átti
að verja til byggingaffamkvæmda
l. 943 m.kr. en útkoman varð 3.646
m. kr. Umffameyðslan nam því 1.702
milljónum á verðlagi ársins. Hvemig
var þessu gati mætt? Skilgreiningar
borgarendurskoðanda í ársreikningi:
„Tekin ný skammtímalán fyrir 700
m.kr., fengnar að láni hjá fyrirtækjum
borgarinnar tæpar 300 m.kr., minni
afborganir lána en ætlað var og fært á
milli sjóða." (Sömu skýringar með
hinum árunum einnig). Það sér-
kennilega við þetta ár var að aldrei
hafði borgin fengið jafn mikið í tekjur
umffam áætlun en það dugði ekki til.
Ef við framreiknum frávikið ffá áætl-
un með meðaltals byggingavísitölu
ársins 1992 er það 2.210 m.kr. Þessi
umframeyðsla ársins 1989 í fram-
kvæmdir fyrir 2.210 m.kr. er næstum
jafnhá upphæð og borgin hefur til
byggingaframkvæmda 1993. Minnir
þetta ekki á manninn sem fór á fjár-
festingafy llerí? Hann var vanur þenslu
og taldi að allt myndi reddasL Hvem-
ig fór? Hann varð að taka Ián í banka,
fó lán hjá skyldfólkinu og greiddi ekki
af gömlu lánunum. Ennþá var hann
þó á góðum launum en 1992 hafði
hann orðið verulega skertar tekjur og
1993 leit ekkert betur út Þá var leik-
urinnúti.
Burt með óráðsíu
Framsóknarflokkurinn flutti ályktun-
artillögur við afgreiðslu fjárhagsáætl-
unar og miðaði þær fyrst og fremst við
að gefin yrði gleggri mynd af stöðu
borgarsjóðs og stuðlað að nútímalegri
og betri vinnubrögðum í fjármála-
stjóm borgarinnar. Umframeyðsla lið-
inna ára verður að heyra sögunni til.
Til að svo megi takast er brýnt að skil-
greina vandann nákvæmlega og læra
af þeim mistökum sem gerð hafa ver-
ið í fortíðinni. Ályktunartillögur
Framsóknarflokksins vom svohljóð-
andi: „Borgarstjóm samþykkir að fela
kjömum skoðunarmönnum borgar-
reikninga og borgarendurskoðanda
að gera úttekt á reikningum borgar-
innar 1989, 1990, 1991, og 1992.
Skulu þeir gefa borgarstjóm skýrslu
um athuganir sínar og finna viðhlít-
andi skýringar á einstökum ffávikum,
bæði hvað varðar tekjur og gjöld. Þeir
leggi mat á hvað hafi bmgðist í hverju
tilfelli og hvaða orsakir liggi til þess að
staða borgarsjóðs er orðin svo slæm
að:
a. Skuldir á hvem íbúa hafe tvöfaldast
frál989
b. Hallinn á borgarsjóði er helmingi
hærri hlutfallslega en hallinn á ríkis-
sjóði.
Framtíðin
Það er augljóst að nú verður að söðla
um. Það er feigðarflan að halda áffam
á sömu braut og farin hefur verið und-
anfarin ár, braut hallarekstrar og
skuldasöfnunar. Hinn mikli vandi sem
borgin er nú stödd í verður ekki leyst-
ur í einu vetfangi heldur verður að
vinna sig út úr honum á nokkrum ár-
um með markvissri áætlanagerð, fyr-
irhyggju í ffamkvæmdum, aðhaldi í
reksrti og breyttum og bættum
stjómarháttum. Önnur ályktunartil-
lagan sem Framsóknarflokkurinn
flutti í borgarstjóm var því
svohljóðandi: „Borgarstjóm
samþykkir að láta gera til
næstu þriggja ára raunhæfa
tekju- og greiðsluáætlun fyrir
borgarsjóð.
Borgin tók síðastliðið haust
2.500 m.kr. erlent lán. Helm-
ingur fór til að lækka yfir-
dráttinn í Landsbankanum
og hinn helmingurinn kem-
ur nú í febrúar til að loka
þessari fjárhagsáætlun. Yfirdrátturinn
í Landsbankanum er um 1.400 m.kr.
Á árinu 1993 em áætlaðar yfir 1.000
milljónir kr. í vexti og afborgamir. Þá
er augljóst aö borgarsjóður verður á
árinu að taka á sig skuldir bílastæða-
sjóðs sem áætlaðar eru í árslok 750
m.kr. Þetta mun enn auka á skulda-
byrði borgarsjóðs.
Einnig verður borgarsjóður sýnilega
að taka á sig stórar fjárhæðir á næstu
árum vegna lífeyrissjóðs starfsmanna
Reykjavíkurborgar.
Mikil óvissa ríkir um tekjustofna
sveitarfélaga eftir að ríkisstjómin
svipti sveitarfélögin aðstöðugjaldinu
en það var annar aðal tekjustofn
Reykjavíkurborgar. Leita verður strax
svara hjá ríkisstjóminni hvaða ffam-
búðartekjustofn komi í staðinn. Það
ætti að vera auðvelt fyrir borgaryfir-
völd að ná eyrum stjómarherranna
þar sem 70-80% borgarfulltrúa styðja
núverandi ríkisstjóm og forsætisráð-
herrann er einnig borgarfulltrúi. Ein-
ungis með vandaðri áætlanagerð til
næstu ára og samhæfðum aðgerðum
er hægt að rétta við fjárhag borgar-
innar svo að unnt sé að standa að
raunhæfum og markvissum aðgerð-
um í atvinnumálum borgarbúa.
Árið 1992
Það sem einkenndi árið 1992 í borg-
arstjóm Reykjavíkur var fyrst og
fremst umræður um vaxandi atvinnu-
leysi. Atvinnuleysi hefur ekki verið
vandamál á íslandi í langan tíma. Því
stóðu menn e.Lv. ráðþrota í byrjun
ffammi fyrir því hvemig bæri að taka
á vandanum. Eins og venjulega vildi
meirihlutinn ekki hlusta á tillögur
sem ffam komu ffá okkur í minni-
hlutanum. Fulltrúi Framsóknarfloks-
ins flutti í upphafi ársins tillögu um að
fundur yrði haldinn með þingmönn-
um kjördæmisins til að meta stöðuna
og móta sameiginlegt átak til úrbóta.
Þrátt fyrir allt það sem gekk á í þjóðfé-
laginu, bæði út af samskiptum ríkis
og sveitarfélaga og atvinnuleysinu í
borginni, var fundurinn aldrei hald-
inn. Hafa þó þingmenn kjördæmisins
nákvæmlega sömu lögsögu og eru
kosnir af sama fólkinu og við borgar-
fulltrúamir og bera ábyrgð gagnvart
Reykvíkingum.
* Reykvíkingar urðu 100 þúsund í
febrúar og þá samþykkti borgarráð að
minnast þess með sérstökum ffam-
kvæmdum með skírskotun til sögu og
uppbyggingar borgarinnar frá land-
námi Ingólfs Amarsonar í Reykjavík
um 874 og forgöngu Skúla Magnús-
sonar um stofnun Innréttinganna
1751.
* Ráðhúsið var vígt 14. apríl og ákveð-
ið að kaupa Iðnó. Það er með ólíkind-
um hvað allar áætlanir varðandi ráð-
húsbygginguna hafa staðist illa og
bara á síðasta ári fór lokaffágangurinn
200 milljónir fram úr áætlun og
áhaldakaup rúmum 100 m.kr. ffam
úr. Samtals settu því borgarbúar rúm-
ar 600 milljónir í ráðhúsið á vígsluár-
inu. Ráðhúsið fór því eins og Perlan
um 100% ffam úr áætlun á loka-
sprettinum. Þetta em miklir fjármála-
og áætlunarspekingar sem við eigum!
Ekki var það verðbólgan sem skekkti
þessa áætlun því hún var næstum
engin á árinu.
* Við í minnihlutanum fengum góð-
an liðsmann í baráttunnni fyrir leik-
skólaúrræðum fyrir öll böm, ritstjór-
ann Ellert B. Schram. Hann gagn-
rýndi þá stjómmálaflokka sem kalla
hjónabandið og heimilið homstein
samfélagsins á meðan hjúskapur er til
trafala þegar eðlileg og sjálfsögð þjón-
usta eins og dagvist er annars vegar.
Kröfunni um að böm allra foreldra,
giftra sem ógiftra, eigi rétt á heilsdags-
vistun verður að ná ffam.
* Þá var ársskýrsla fyrir 1991 lögð
fram fyrir sumarffí borgarstjómar.
Eins og ætíð sýndi ársskrýrslan allt
aðra útkomu en að var látið Iiggja um
áramóL Útkoman var mun verri árið
1991 en borgarfulltrúar gátu gert sér
grein fyrir þegar unnið var að fjár-
hagsáætlun 1992.
* Á afmælisdegi Reykjavíkurborgar,
18. ágúst, var lögð fram stórtæk til-
laga um atvinnuuppbyggingu til
ffamtíðar í borginni, kölluð Aflvaki.
Við borgarfulltrúar andstöðunnar
tókum þessari tillögu borgarstjóra af-
ar vel en úlfamir í hans eigin liði rifu
hana í sig þannig að þegar hún kom til
samþykktar í borgarstjóm var hún
tætlur einar. Aflvaki hefði getað orðið
sú ljósglæta sem nauðsynleg er í
svartnættinu um þessar mundir.
Hvemig sjálfstæðismenn fóru með
tillögu borgarstjóra er skýrt dæmi um
sundurlyndið í flokknum og þá er
engu hlíft, ekki einu sinni bjarghring í
atvinnuleysi.
* Tillaga Framsóknarflokksins um
matargjafir handa nauðstöddum vakti
mikla athygli. Meirihlutinn vildi ekki
trúa að ástandið í borginni væri slíkt
en hvað er að koma í ljós? Bæði Frí-
kirkjan og Samhjálp Hvítasunnu-
manna standa að slíkum úrræðum
núna og í Félagsheimili Dómkirkj-
unnar er kirkjan í samvinnu
við VSÍ ogASI að opna félags-
aðstöðu til að veita atvinnu-
lausum styrk.
* Annað dæmi um stórborg-
arbraginn í Reykjavík er að á
hverju ári er settur inn liður-
inn „útfararþjónusta". Borg-
in sér um útfarir 15-20 ein-
staklinga sem ekki eiga fyrir
útförinni og í mörgum tilfell-
um heldur engan aðstand-
anda. Á haustdögum kom
svo í Ijós, sem ég bókaði um við fjár-
hagsáætlun 1992, að fjárhagsáætlun
ársins var orðin ein brunarúst. Yfir-
drátturinn f Landsbankanum var orð-
inn 2.500 milljónir og þá var ákveðið
að taka erlent lán upp á þessa upp-
hæð. Helmingurinn fór í haus inn á
reikninginn í bankanum og hinn
helmingurinn verður greiddur út
núna á næstu dögum til að loka fjár-
hagsáætlun ársins 1993. Tekjuspáin
stóðst ekki og útgjöld fóru fram úr
áætlun vegna umframeyðslunnar eins
og þegar hefur verið rakið.
Árið 1993
Hvað segja íbúar Grafarvogs- og
Borgarholtshverfa við því að allt sem
þeir greiða í útsvar til borgarsjóðs
skuli fara í að borga vexti af umfram-
eyðslu liðinna ára? Útsvar ársins 1993
er áætlað 6.260 m.kr. og ef við tökum
10% af því eru það rúmar 600 milljón-
ir, eða álíka mikið og vaxtakostnaður
borgarinnar er. Það lætur nærri að
íbúar Grafarvogs- og Borgarholts-
hverfanna verði tæp 10 þúsund á ár-
inu 1993 eða um 10% af íbúatölu
borgarinnar. Ég býst við að þeir vildu
heldur hafa eitthvað af þessum pen-
ingum til uppbyggingar skóla, dag-
vistarstofhana og samgangna í hverf-
unu.
Ég gerði ekki tillögur um frekari
ffamkvæmdir á árinu 1993 en fram
komu í frumvarpsdrögum að fjár-
hagsáætluninni vegna þess að ég vil
ekki ffekari lántökur fyrr en ég sé
hvemig vaxta- og afborgunarbyrði
lána verður til næstu ára. Það þýðir
ekki að ég vilji ekki hraðari uppbygg-
ingu skóla og einsetningu þeirra,
dagavistarúrræði fyrir öll böm, aukn-
ingu á leiguhúsnæði og hjúkmnar-
heimili fyrir eldra fólkið. Ég hef fund-
ið vilja fyrir því inni í bygginganefhd
aldraðra að brýnasta verkefnið núna
sé bygging hjúkrunarheimila en heil-
brigðisráðherra er ekki sömu skoðun-
ar og segir meiri steinsteypu engan
vanda leysa. Hvemig væri að flokks-
maður hans hér í borgarstjóm reyndi
að koma vitinu fyrir hann?
Þrátt fyrir stóra lántöku til ffam-
kvæmda í ár verður ffamkvæmt fyrir
900 m.kr. minna en 1992 hjá borg-
inni. Stærstu framkvæmdir sam-
kvæmt frumvarpinu em:
* íbúðir fyrir aldraða við Lindargötu
fyrir 400 m.kr. Þetta em 94 íbúðir og á
að taka þær í notkun á þessu ári.
Rúmlega helmingur er leiguíbúðir.
* Sundlaug í Árbæ fyrir 235 m.kr.
* Húsaskóli fyrir 180 m.kr.
* Korpúlfsstaðir fyrir 150 m.kr.
Umdeildasta framkvæmdin þama er
að Korpúlfsstöðum, en þar sem talið
er að þessi ffamkvæmd sé mjög
mannaflsfrek geri ég ekki tillögu um
breytingu. Hins vegar vara ég við að
við förum út í einhverja ævintýra-
mennsku.
Ég mótmæli hins vegar harðlega að
við skulum henda 100 m.kr. í Aðal-
stræti 9 þar sem einungis er verið að
hlaupa undir bagga með eigandanum.
Við tökum 80 milljónir að láni til að
byggja fyrir mann úti í bæ íbúðir sem
síðan á að selja. Við höfum þarfari verk
að vinna en stunda fasteignabrask fyr-
iraðra.
Lokaorð
Eins og ég hef fært sönnur á hefur
orðið kollsteypa á peningalegri stöðu
borgarsjóðs. Þetta er heimatilbúinn
vandi íhaldsins vegna óraðsíu liðinna
ára og slælegrar fjármálastjómar
þeirra. Borgarsjóður hefur ekki orðið
fyrir neinum ytri skakkaföllum öðr-
um en þeim að fó til valda í landinu
ríkisstjóm Davíðs Oddssonar.
Það er sama hvar borið er niður, ails
staðar er stjómkerfið í molum. Það
þarf að taka þar til hendinni og einnig
efla stjómsýsluathuganir hjá borg-
inni. Eg nefhi Perluhneykslið, sæ-
strengsmálið og viðkvæm bréf sem
ekki koma ffam.
Goðsagnir sjálfstæðismanna frá síð-
ustu kosningabaráttu em því að engu
orðnar en þtir lofuðu: „Tfaustri fjár-
málastjóm," „stjómkerfi eins og
smurðri vél“ og „samhentum meiri-
hluta með borgarstjóra úr þeirra
hópi.“