Tíminn - 15.05.1993, Page 5

Laugardagur 15. maí 1993
Tíminn 5
Störf Alþingis og endur-
skoðun þingskapalaga
Jón Kristjánsson skrifar
Alþingi og störf þess eru stöðugt í sviðs-
ljðsi fjölmiðla. Sendingar sjónvarpsstöðv-
arinnar Sýnar frá þingfundum, sem ná til
suðvesturhoms landsins, veita áhorfend-
um tækifæri til þess að horfa á hinn raun-
verulega gang þingfunda, og þess verður
vart að margir horfa í verulegum mæli á
þessar útsendingar.
Þinglokin nú voru einstök, þannig að
leita þarf marga áratugi aftur í tímann að
hliðstæðu. Hefðbundnum formsatriðum í
þinglok, svo sem yfirlits- og kveðjuræðu
forseta Alþingis, var sleppt, svo og þökk-
um þingmanna til forseta, vegna þess að
forsetabréf um þingslit var lesið af forsæt-
isráðherra í miðri umræðu. Slíkt má auð-
vitað ekki endurtaka sig, því þessu fylgir
sérstakur leiðindablær sem Alþingi er
ekki samboðinn.
Þinglok — samningar
Eitt af því sem almenningur á erfítt með
að skilja er að lokapunktur skuli vera sett-
ur á þinghaldið sem ekki er hægt að hvika
ffá. Sannleikurinn er sá að við nýjar þing-
skapareglur um frestun Alþingis minnkar
ástæðan fyrir slíkum þinglokum. Sitjandi
Alþingi með allri þeirri athygli sem það
nýtur er mikið aðhald fyrir sitjandi ríkis-
stjóm. Þingmenn em á launum allt árið,
og þótt þeir þurfi vissulega að sinna mörg-
um málum utan þings og hafi nóg verk-
efni, er þó mikil spuming hvort hefð-
bundin þingfrestun til 1. október fyrstu
dagana í maí á rétt á sér.
Venjan er að semja milli stjómar og
stjómarandstöðu um afgreiðslu mála í
þinglokin. Þeir samningar byggjast á því
að festa lokadag, ljúka ákveðnum málum
fyrir ríkisstjómina sem hrannast upp ffá
nefndum í þinglokin og taka einhver mál
stjómarandstöðu með. Þessi samninga-
gerð er allþróuð í gegnum tíðina, og bygg-
ist meðal annars á þeirri skoðun að
minnihlutinn eigi rétt á því að hafa ein-
hver áhrif.
Stjómarfrumvarp í
eldlínunni
Ástandið í þinglokin nú var mjög frá-
bmgðið því sem áður hefur verið. Ljóst
var að stjómarflokkamir vom komnir í
hár saman vegna stjómarffumvarps, sem
laiídbúnaðarráðherra lagði fram og ein-
stakir þingmenn stjómarliða fullyrtu að
þingmeirihluti
væri fyrir og
það vemlegur.
Það kom einnig
berlega í ljós að
síðasta daginn
var farið að
stjóma þing-
haldinu með
það í huga að
þessi þingmeirihluti fengi ekki að koma
ffam.
Forseti Alþingis hefur haldið því fram að
ríkisstjómin hafi forræði á því hvort
stjómarfrumvarp kemur til atkvæða eða
ekki. Það er rétt, en það er hins vegar full-
komlega óeðlilegt að ræða málið og láta
það ekki koma til atkvæða en vera áfram á
dagskrá. Eðlilegt hefði verið að landbún-
aðarráðherra kallaði ffumvarpið til baka.
Um það virðist ekki hafa verið samkomu-
lag í ríkisstjóm og þess vegna þurfti að
grípa til hinna umdeildu aðferða við
stjóm þingsins síðasta daginn.
Þingfrestunartillagan
Það var alveg ljóst að dagskrá þingsins
síðasta daginn tók mið af því að stjómar-
ffumvarpið um búvömlögin kæmi ekki til
atkvæða þrátt fyrir það að vera á dagskrá.
Þar olli mestu um með hverjum hætti
þingsályktunartillögu um frestun Alþing-
is var stillt upp á dagskrá. Venjan er að slík
tillaga er tekin fyrir þegar dagskráin er
tæmd. Að þessu sinni var sú tillaga tekin
fyrir inni í miðri dagskrá og samþykkt
með mótatkvæðum allra stjómarliða og
mótmælum við málsmeðferð. Með því var
forsætisráðherra kominn með öll völd í
hendumar til þess að slíta þinginu, þrátt
fyrir öll þau mál sem eftir vom, og slíkt er
fúllkomlega óeðlilegL Það kom líka á dag-
inn að hann hikaði ekki við að nota þetta
vald þegar honum þótti það henta.
Með því að fá forsætisráðherra þetta vald
í hendur síepptu þeir stjómariiðar, serú
börðust fyrir bú-
vömlagafmmvarp-
inu, öllu valdi á
málinu og sættu
sig í raun við það
að málið biði til
haustsins.
Málsvöm forsæt-
isráðherra er í því
fólgin að forseti
þingsins hafi orðið fyrir ósæmilegum
árásum, en sannleikurinn er sá að hann
sjálfur kom honum í þessa aðstöðu með
ósæmandi afskiptum af þinghaldinu í
þinglokin.
Breyting þingskapalaga
Nú halda ýmsir því fram að breyta þurfi
þingskapalögunum. Það kemur fljótt á
daginn að áhugamálin em misjöfn í því
efni. Stjómarliðar, sem hafa tjáð sig, ræða
einkum um það að stytta ræðutíma og
takmarka mjög umræður um þingsköp og
álíta þetta forgangsverkefni.
Það er full ástæða til þess að endurskoða
lög og reglur um þinghaldið í ljósi feng-
innar reynslu. Þar koma ýmis atriði til
greina, auk þeirra sem nefhd vom um
ræðutíma og rétt þingmanna til þess að
tjá sig um þingsköp. Að mínum dómi er
nauðsynlegast í þessu sambandi að slík
endurskoðun leiði til þess að styrkja þing-
ræðið í landinu og efla sjálfstæði þingsins.
Ef gengið er út frá slíkri gmndvallarreglu,
er sjálfgefið að bannað verður að taka fyr-
ir tillögu um þingfrestun inni í miðri dag-
skrá funda, ef óþægileg mál fyrir ríkis-
stjómina em á dagskránni. Slíkur atburð-
ur held ég að væri óhugsandi, til dæmis í
norska þinginu sem við íslendingar höf-
um verið að bera okkur saman við, m.a. í
vetur þegar fjárlaganefnd sendi sendi-
nefnd til þess að kynna sér starfshætti
þess. Einnig ætti í slíkri endurskoðun að
taka til skoðunar nefiidakerfið og þátttöku
StjÓmsraridstGðl! í trúnaðarstöðum í
þinginu, þar á meðal nefndarformennsku.
Slíkt mundi auka sjálfstæði Alþingis
gagnvart framkvæmdavaldinu, sem þarf
að verða til þess að bæta stjómsýsluna.
Markmiðin skipta mestu máli
Endurskoðun þingskapa, sem aðeins
miðar að því að skera niður ræðutíma og
minnka þingskapaumræður, er eingöngu
til þess að gera ríkisstjóm á hverjum tíma
þægilegra að hafa Alþingi sem stimpil-
stofnun. Það leiðir ekki til betri stjóm-
sýslu. Uppivöðslusemi forsætisráðherra
við stjóm Alþingis gerir þessa endurskoð-
un erfiða, en það er brýn nauðsyn að hún
fari fram.
Það er alveg óhæfa að það sé litið á Al-
þingi sem tæki ríkisstjómarinnar til þess
að koma málum fram með illu eða góðu.
Það setur leiðindasvip á þingstörfin, sem
gætu verið miklu markvissari og sjálf-
stæðari en raun ber vitni. Alþingi hefur
eflst mjög á síðustu ámm hvað starfslið
varðar, og þarf ekki að standa í skugga
ráðuneyta hvað það snertir. Starfslið þess
samanstendur af afar hæfu fólki, sem hef-
ur tileinkað sér markviss vinnubrögð.
Nefndarstarfi hefur tæknilega fleygt fram
með tilkomu sérstakrar nefndadeildar
með hæfu aðstoðarfólki. Alþingi á því að
hafa alla burði til þess að starfa með reisn.
Það er skylda forustumanna stjómmála-
flokkanna að sjá til þess að viðræður fari
fram um endurskoðun þingskapa með það
grundvallarmarkmið að sjálfstæði og virð-
ing Alþingis gagnvart framkvæmdavald-
inu sé óumdeilanleg.