Tíminn - 14.08.1993, Blaðsíða 2

2 Tíminn
Laugardagur 14. ágúst 1993
Móðir stúlku sem slasaðist alvarlega fyrir nokkrum árum hyggur á málaferli til að réttlætið nái fram að ganga og spyr:
Miðast íslenskt réttlæti
við ákveðna dagsetningu?
Á sömu stofu á einu sjúkrahúsa borgarinnar liggja tvö alvarlega
slösuð ungmenni sem talin eru hafa hlotið mikla varanlega örorku.
Annað þeirra á von á niu milljónum króna í bætur en hitt 22 millj-
ónum. „Þetta eru mistök Alþingis og brot á jafnræðisreglu og mór
finnst þetta ekki hægt. Það er ekki hægt aö mismuna fóiki svona
eftir dagsetningu," segir Auður Guðjónsdóttir, móðir ungrar
stúlku sem slasaðist mjög alvariega f bílslysi fyrir nokkrum árum.
Auður Guðjónsdóttlr spyr hvort íslenskt rétdæti mlðist við dagsetnlngar.
Auður hefur hafið baráttu iyrir því
að dóttir sín ásamt fleirum sem líkt
er á með komið fái sömu bætur
hvort sem þau slösuðust fyrir eða
eftir mánaðamót og segist ætla
með málið fyrir dómstóla.
Auður hefur staðið í harðri baráttu
fyrir hönd dóttur sinnar í fjögur ár
og batt vonir við fýrstu lög á Islandi
sem kveða á um slysaskaðabætur
og sett voru sl. vor. Þau tóku gildi
þann 1. júlí sl. en áður voru skaða-
bætur úrskurðaðar á grundvelli
hegningarlaga og vátryggingalaga.
Hún segist hafa haft spumir af því
að til stæði að setja þessi lög og
ákvað að bíða þeirra þar sem ekki
væri búið að úrskurða dóttur henn-
ar bætur. Vonbrigðin urðu mikil að
mati Auðar. „Þá em þau einskorðuð
við 1. júlí og ná til skaðabótaskyldra
atvika sem gerast eftir þann tíma,“
segir Auður og er ómyrk í máli.
J>etta finnst mér svo hróplegt
óréttlæti og mér finnst alvarlegt
brot á jafnræðisreglu að láta sér
detta til hugar að setja svona ein-
strengislega dagsetningu í lög þar
sem fólk ræður ekki hvenær það
slasast," segir Auður.
Fær níu milljónir
í stað 22ja
Samkvæmt nýju lögunum hlýtur
ungmenni sem hlotið hefur 100%
örorku 16 milljónir króna í fjár-
hagslegt tjón og fjórar til sex millj-
ónir í miskabætur. Þetta hefði þýtt
að sögn Auðar að dóttir hennar
hefði hlotið 22 milljónir í bætur í
stað níu milljóna hefði hún slasast
eftir 1. júlí.
Auður er nær viss um að viðmið-
unardagsetningin sé sett að undir-
lagi tryggingafélaganna og hefur
eftir þingmönnum að þeir hafi ekki
áttað sig á því hróplega misrétti
sem þetta hefði í för með sér.
Auður hefúr lagt sig í líma við að
reyna að vekja máls á þessu órétt-
læti eins og hún kemst að orði. Þar
á meðal hefur hún leitað til dóms-
málaráðherra. „Ég bað hann um að
beina þeim tilmælum til trygginga-
félaga að þeir krakkar sem hlotið
hefðu háa varanlega örorku og ættu
óuppgerðar skaðabætur 1. júlí yrðu
metnir eftir nýju lögunum." Hún
hafði eftir ráðherra að hann gæti
ekki farið þess á leit við trygginga-
félögin þar sem hans hlutverk væri
m.a. að hvetja til þess að farið væri
að lögum í hvívetna.
Þá hefur Auður leitað til forsvars-
manna tryggingafélaga og farið
þess á leit að þeir greiði öllum þess-
um ungmennum jafnar bætur
hvort sem þau slösuðust fyrir eða
eftir hin örlagaríku mánaðamót 1.
júlí. Hún segir að þá beri þeir það
fyrir sig að sömu reglur eigi að
gilda um alla bótaþega og vísa til
þeirra sem hlotið hafi áverka eftir
aftanákeyrslu en samkvæmt nýju
lögunum lækkuðu bætur til þessa
hóps og segir Auður að það hafi ver-
ið sérstakt baráttumál tryggingafé-
laga að svo yrði.
Auður segir að það sé ekki stór
hópur ungmenna sem fylli sama
hóp og dóttir hennar. Henni finnst
því að þarna sé um hóp að ræða
sem ekki ætti að vefjast fyrir trygg-
ingafélögum að koma til móts við.
„Það er ekki verið að tala um ein-
staklinga sem hafa misst fingur
heldur er verið að tala um ung-
menni sem hafa hlotið varanlega
örorku og eiga allt lífið framund-
an,“ segir Auður.
Hún bendir á að fyrst í vor og sum-
ar hafi ungmenni slasast jafn alvar-
lega og dóttir hennar sem slasaðist
fyrir fjórum árum.
Áfellisdómur yfir
dómsvaldinu
Auði finnst nýju lögin bera með
sér að þau séu áfellisdómur löggjaf-
ans yfir dómsvaldinu og vísar til
þeirrar dómsvenju sem trygginga-
félögin byggðu mat sitt á. „Þetta
þýddi að þessi ungmenni hafa áður
fengið allt of lágar bætur,“ segir
Auður.
Hún rifjar upp hvemig það var og
segir að áður en lögin voru sett hafi
bætumar verið metnar miðað við
forsendur sem ríktu fyrir áratugum
síðan. þeim tíma vom þeir sem
sködduðust illa á mænu í fæði og
húsnæði inni á stofnun. Síðan hafa
dómarar ekki fylgst með því að frá
þeim tíma hafa þessir einstaklingar
verið þjálfaðir til sjálfsbjargar og
þurfa því að taka þátt í lífsbarátt-
unni á nákvæmlega sama hátt og
aðrir,“ segir Auður.
Hún segir að það hafi því viðgeng-
ist að reikna ungmennum bætur og
miða þær við meðallaun iðnaðar-
manna í sjö ár. Að sögn Auðar var
kynjum gert mishátt undir höfði og
vom stúlkum einungis greiddar
75% bætur en piltar fengu fúllar
bætur.
TVyggingafélögin miðuðu við
dómsfordæmi þegar þessi regla var
tekin upp og þannig vom bætur
ákvarðaðar áratugum saman að
sögn Auðar. Hún getur þess að
tryggingafélögin hafi fylgt þessum
reglum út í ystu æsar og látið sig
engu varða hvort viðkomandi var
við það að ljúka námi þar sem von
var góðra tekna að því loknu. Hún
segir að skaðabætur hafi því ein-
ungis verið reiknaðar út eftir ör-
orkumati og skatttekjum.
Þessu vildi Auður ekki una og hóf
baráttu sem hún segir að hafi ekki
aðeins tekið mið af aðstæðum dótt-
ur sinnar heldur hafi ekki síður ver-
ið um réttlætismál að ræða. „Ég var
svo ósátt við að dóttir mín átti að fá
níu milljónir króna fyrir 100% ör-
orku og þar af væri ein milljón í
miskabætur og afgangurinn fyrir
fjárhagslegt tjón,“ segir Auður.
Rétt til að geta
dregið fram lífið
Þá bendir hún á að samkvæmt al-
mennum skaðabótarétti eigi að
bæta allt tjón. „Ég get ekki séð að
verið sé að bæta þeim allt tjón með
því að greiða þeim níu milljónir fyr-
ir 100% örorku,“ segir Auður.
Hún hefur undir höndum niður-
stöður útreikninga um meðallaun
opinberra starfsmanna sem eru tal-
in tæpar 80 milljónir króna. Þetta
finnst Auði m.a. sýna það að sú
grundvallarregla í skaðaðbótarétti
sem kveður á um að það eigi að
bæta allan skaða hafi algerlega ver-
ið hunsuð þegar þessi ungmenni
eiga í hlut.
Til viðbótar bótagreiðslu greiðir
Tryggingastofnun bætur sem nema
á verðlagi í dag um sex milljónum
króna og greiðast mánaðarlega til
67 ára aldurs. Þá hefst að mati Auð-
ar annar þáttur óréttlætisins. „Geti
bömin eitthvað unnið sér til viður-
væris dragast launin frá bótum
þeim sem viðkomandi nýtur frá
TVyggingastofnun," segir Auður.
Þetta þýðir fyrir dóttur Auðar að
hún nýtur í hæsta lagi bóta sem
nema að jafnaði milli 60 og 70.000
krónum á mánuði. „Það er því ekki
gert ráð fyrir öðru en þeir sem fá
greitt eftir gömlu reglunum geti
einungis dregið fram lífið og ekkert
umfram það,“ segir Auður.
Ætlar að
höfða mál
Auður er ómyrk í máli þegar hún
víkur máli sínu að því hvemig lög-
fræðingar standi að málum. „Lög-
fræðingar segja fólki alltaf að skrifa
bara undir samkomulag við trygg-
ingafélögin því það þýði ekkert að
reyna að ná fram hærri bótum og
þeir hafa vísað á dómvenjuna,“ seg-
ir Auður og segir flesta fara að
þeirra ráðum.
Það gerði Auður hins vegar ekki og
telur sig hafa náð góðum árangri
því dóttir hennar sé vel bætt sam-
kvæmt gömlu viðmiðunareglun-
um.
„Það verður að koma þessum mál-
um á hreint meðan lögin em ný.
Þess vegna verð ég að hefja skaða-
bótamál fyrir dóttur mína og láta
reyna á hvað dómarar gera og hvort
þeir taki tillit til jafnræðisreglunn-
ar,“ segir Auður og á við að meta
verði alla jafnt. Hún hefúr eftir al-
þingismönnum að það sé ekki hægt
fyrr en eftir nokkur ár að leggja
fram frumvarp um breytingar á
þessum nýju skaðabótalögum og
telur því að eina færa leiðin sé dóm-
stólaleiðin. -HÞ
MENNTAMÁLARÁÐUNEYTIÐ
Stöðupróf í
framhaldsskólum
Stööupróf I framhaldsskólum í byrjun haustannar 1993
verða sem hér segir:
Mánudaglnn 23. ágúst
Þríöjudaginn 24. ágúst
Miövikudaginn 25. ágúst
Fimmtudaginn 26. ágúst
Enska
Spænska, (talska
Norska, sænska
Franska, stæröfræöi, þýska
Prófin hefjast öll kl. 18.00. Innritun fer fram á skrifstofu
Menntaskólans viö Hamrahllö I slma 685155. Slöasti innrít-
unardagur er 20. ágúst 1993.
UTBOÐ
Gilseyrará 1993
Vegagerð rlkisins óskar eftir tilboöum I lagningu
stálplöturæsis I staö gamallar brúar á Tálkna-
fjaröarvegi (617) I Vestur- Baröastrandarsýslu.
Helstu magntölur. Lengd vegarkafla 0,16 km,
fyllingar 1.400 m3, neöra buröaríag 300 m3, þver-
mál stálplöturæsis 3 m og lengd 22,5 m.
Verki skal lokiö eigi slöar en 15. júli 1994.
Útboösgögn veröa afhent hjá Vegagerö rfkisins
á Isafiröi og I Borgartúni 5, Reykjavlk (aöalgjald-
kera), ffá og meö 16. ágúst.
Skila skal tilboöum á sömu stööum fyrir kl. 14.00
þann 30. ágúst 1993.
Vegamálastjóri
Rauði kross íslands aðstoðar Sómali:
Heilsugæsluhönnun
Rauði kross íslands vinnur nú
hörðum höndum að uppbygging-
arstarfi í Sómalíu.
í fréttatilkynningu sem samtök-
in hafa sent frá sér segir að hung-
ursneyðin sé liðin hjá en heilsu-
gæslan sé í mjög bágu ástandi.
Uppbygging hennar er því efst á
baugi.
Alþjóðlegi Rauði krossinn ætlar
að koma á fót 50 heilsugæslu-
stöðvum fyrir áramót og mun það
kosta 1,4 milljarða íslenskra
króna.
Sendifulltrúar Rauða kross ís-
lands hafa starfað í Sómalíu und-
anfarin tvö ár. Hjálparsjóður RKÍ
skiptir sköpum í starfi þeirra og
munar þar mestu um það fé sem
fékkst í söfnunarátakinu „Hjálp-
um þeim“ síðastliðið haust
Samstarf Alþjóðlega Rauða
krossins við hinn sómalska Rauða
hálfmána er gott og vinnur hálf-
máninn nú að því að blóðbanka-
þjónustan verði endurreist. Einn-
ig aðstoðar hann fólk sem hrakist
hefur á vergang við að snúa aftur
til síns heima.
-GKG.