Tíminn - 31.05.1994, Blaðsíða 5

Þri&judagur 31. maí 1994
5
N iflungahringurinn
Sýningin í Þjóöleikhúsinu
á Niflungahring Richards
Wagner nálgast hugsjón
höfundar síns um Gesamtk-
unst, list sem höföar til skiln-
ings jafnframt því sem hún
gleöur í senn auga og eyra. Því
þama fara mikilfengleg tónlist
og magnaöur söngur, fjörlegur
leikur, búningar og mjög hug-
vitssamleg leikmynd saman
viö íslenska skjátexta sem
leyfa fullan skilning á efninu.
Wagner leit á ópemna sem
leikverk, orðsins list, þar sem
tónlistin gegnir því hlutverki
að undirstrika og magna þau
átök sem fram fara á sviðinu.
Og til þess að svo megi fara,
veröa áheyrendur auövitað aö
skilja textann til hlítar. Og þaö
tekst einungis meö vandaöri
textun, jafnvel þótt sungið
væri á móðurmáli áheyrand-
ans. Engir aðrir en harðsvíruð-
ustu Wagnerítar, sem hvort
sem er þekkja efni og texta út
og inn, hefðu enst til að sitja
nánast sem bergnumdir í 5
tíma undir þessari sýningu
nema vegna textans. En það
gerðu Þjóðleikhúsgestir þegar
Hringurinn Andvaranautur
(eins og hann heitir á frum-
málinu, íslensku) var sýndur,
sem lang-brattstígasta atriði
Listahátíðar í Reykjavík frá
upphafi.
I kjölfar kosninga verður ekki
skrifað í pólitískt dagblað svo
langt mál sem hæfði um þessa
sýningu. Því hún á skilið heila
bók — sem hún reyndar fær í
tveggja binda tónleikaskrá,
þar sem annað bindið er að
hætti íslensku Óperunnar
troðfullt af lærðustu ritgerð-
um um hvaðeina er snertir
Hringinn og tilurð hans, en
hitt heftið er þýðing Þorsteins
Gylfasonar á þeim atriðum
sem sýnd eru.
Sýningin á Listahátíð kann
að vera tímamótaverk, þar
sem í henni er öllum fjómm
óperum Hringsins steypt sam-
an í eina. Það gerði Wolfgang
Wagner, sonarsonur Richards
Wagner og Cosimu Franzdótt-
ur Liszt, sem jafnframt er list-
rænn ráðgjafi sýningarinnar
og annaöist hlut Bayreuth-
óperunnar í henni. Eftir því
sem Wolfgang Wagner sagði á
blaðamannafundi, þá hefur
aldrei verið jafnmikill áhugi á
Hringnum í veröldinni eins og
nú — 70.000 manns bíða eftir
miða á sýningarnar í Bayr-
euth, en jafnframt er verið að
setja hann upp út um allt. Og
þessi sýning gæti orðið til þess
að lítil óperuhús kæmust á
bragöið, ópemhús sem ekki
hafa bolmagn til að sýna
Hringinn í heild sinni og í
fullri stærb — og það geta
raunar aðeins þau stærstu og
fjársterkustu. Jafnvel óperan í
Miinchen treystist ekki af fjár-
hagsástæbum til ab sýna
Hringinn nema einu sinni á
ári, og þó fyrir troöfullu húsi
gesta sem ekki höfðu látið sig
muna um að standa í biðröð á
annan sólarhring til að fá
miða.
Á hinn bóginn er þessi sýn-
ing einstæð, vegna þess að við
emm íslendingar. Efniviður
Wagners er að vísu sam-germ-
anskur, en mikið af því efni
hefur varbveist best í íslensk-
um eddukvæðum og Gylfa-
ginningu Snorra Sturlusonar.
Wagner reynir að fylgja eftir
bragarháttum eddukvæða í
texta sínum, og íslenska þýð-
ingin leitar aftur uppruna síns.
Siguröur Fáfnisbani er sunginn af
András Moinár.
Engir nema íslendingar hafa
þann menningarlega bakhjarl
að þetta efni sé hluti af þeim
sjálfum. Þess vegna er vel við
hæfi ab Hringurinn sé fmm-
sýndur á íslandi á 50 ára af-
mæli lýðveldisins — enda er
margt í efni hans sem túlka
má í ljósi vorra tíma, ef menn
vilja.
Það mun hafa verið hug-
mynd Wolfgangs Wagner
sjálfs að stytta Hringinn með
þessum hætti, og fá íslending
til að tengja brotin. Það leysir
Þorsteinn Gylfason meb því
að láta Loka Laufeyjarson
(Loge) og Jörð (Erde) útskýra
sitthvað varðandi söguþráb-
inn eða heimspekina milli at-
riða. Það gera leikararnir Edda
Amljótsdóttir og Björn Ingi
Hilmarsson, og em í sömu
gervum og söngvaramir Elsa
Waage og Þorgeir Andrésson í
sömu hlutverkum. Satt að
segja þótti undirrituðum
stráksskapur Loka og glanna-
leg gamansemi í mesta lagi á
köflum í framsögnum þessum,
því Niflungahringurinn er
grafalvarlegt verk — fjallar um
upphaf og endalok heimsins,
og átök meginþátta mannlegs
eðlis. En eins og kunnugt er
var Loki sjálfur ekki alltaf
vandur að brögbum til að fá
menn til að hlæja, samanber
vibureign hans við geithafur-
inn, og almennt virtist mönn-
um líka þetta vel. Jörð Þórhild-
ar Þorleifsdóttur — Elsa Waage
og Edda Arnljótsdóttir — er
annars mjög ólík þeirri Jörð
sem menn eiga að venjast í
Niflungahringnum, því venju-
lega er hún ævagömul og lík-
ari gömlum kartöflupoka eða
mosagrónum trjástubbi en
þeirri skógardís sem hér sést.
Því hefur verib haldið fram í
þéssu blaði, ab engir íslenskir
listamenn væru líklegri en þau
Þórhildur Þorleifsdóttir leik-
stjóri og Sigurjón Jóhannsson
leikmyndahönnuður til að
gera eftirminnilega sýningu úr
Hringnum. Og eins og fleira í
Tímanum hafa þetta reynst
vera orð ab sönnu. Leikmynd
Sigurjóns er mjög hugvitssam-
leg, og stundum verulega
glæsileg — t.d. þættirnir á
botni Rínarfljóts — auk þess
sem drekinn Fáfnir kemur
rækilega á óvart. Miðað við
TÓNLIST
Brynhildur undirbýr bálför Sigurbar Fáfnisbana. Lia Frey-Rabine syngur Brynhildi. Abrir á myndinni eru úr
kór íslensku Óperunnar.
sýningar í fullri lengd og af
fullri stærö er auðvitaö margt
gert af vanefnum hér — því
fýrsta skylda var að spara pen-
inga — en með því að listrænn
metnaður hefur hvergi verið
látinn víkja, og hið snjalla er
látið koma í stað hins stóra og
hávaðasama, er sýningin að
flestu leyti ákaflega vel heppn-
uð: jafnvel hörðustu hrein-
stefnumenn í Wagner, sem
hafa séb frægar uppfærslur af
Hringnum út um lönd, voru
yfir sig ánægðir.
Búningar Sigurjóns og Huldu
Kristínar Magnúsdóttur eru,
uðum var hann bestur þama,
og hefur þó aldrei sungiö hlut-
verkib fyrr. Brynhildur er
sömuleiðis bandarísk, Lia Frey
Rabine, óhefðbundinn túlk-
andi þessarar frægu valkyrju,
því hún er lítil, grönn og
dökk, en meb mikil hljóð og
mikið skap. Samleikur þeirra
Óðins, föður hennar, var mjög
eftirminnilegur. Sigurð Fáfnis-
bana syngur hinn vörpulegi
András Molnár frá Ungverja-
landi meö ágætum.
Ólöf Harðardóttir og Garðar
Cortes sýna sig aö vera hinir
ágætustu Wagnersöngvarar í
hljómaði okkar litla hljóm-
sveit ágætlega, þrátt fyrir smá-
mistök hingað og þangab eins
og gengur, og ekkert undan fá-
menni strengjanna að kvarta,
enda var í aðalatriðum full-
skipað í blásumnum, jafnvel
em þama fjórar Wagner-túbur
til að gefa hinn rétta hljóm.
Sennilega verður þessi frá-
bæra sýning til þess að brjóta
ísinn hér á landi, svipab og
fyrsta ópemsýningin í Þjóð-
leikhúsinu var tímamótavib-
burbur: við getum sett upp
Wagner, og við munum gera
það. ■
SIGURÐUR STEINÞÓRSSON
hlutverkum Signýjar og Sig-
mundar. Hverjum hefði dottiö
þetta í hug fyrir 10 ámm?
Viðar Gunnarsson er eftír-
minnilegur í hlutverki Högna,
valdsmannslegur með sína
dimmu rödd. Rínardætur, og
valkyrjur að auki, syngja þær
Elín Osk Óskarsdóttir, Signý
Sæmundsdóttír og Ingveldur
Ýr Jónsdóttir. Þarna er semsagt
fjöldi af ágætu söngfólki í
meira en 30 hlutverkum, og
yrði oflangt upp ab telja. Aðal-
atribið er, að sýningin er heil-
steypt frá hendi leikstjóra, allir
gera sitt allra besta, þannig að
árangurinn er afbragðsgóö
sýning, jafnvel þótt ekki sé
bætt við „miðað við aðstæð-
ur".
Þrautreyndur hljómsveitar-
stjóri, Alfred Walter, heldur
öllum þrábum í hendi sér af
öryggi. Undirritaður sat á
þremur stöðum, einum í
hverjum þætti: 9. bekk, 14.
bekk og á efri svölum. Best frá
öllum sjónarmiðum var sætið
á 14. bekk: hljómburður, sýn á
sviðið og sýn á textann; sömu-
leiðis em efri svalir prýðilegar,
nema þar blasir hljómsveitar-
gryfjan við og þyrftu spilarar
helst að vera í svörtum skyrt-
um til að tmfla ekki. En gall-
inn vib 9. bekk er, að ég hygg,
heldur lakari hljómur úr gryfj-
unni, en þó sérstaklega það,
hve hátt textaskjárinn er yfir
sviðinu.
Hreinstefnumenn segja, að
ekkert sé nógu gott nema það
besta, og ab Wagnerhljóm-
sveit megi ekki vera minni en
120 manns eða svo. En nú
Richard Wagner.
eins og tíska vorra tíma, frjáls-
legir: allt er leyfilegt, og bún-
ingamir em þannig tímalausir
í því að vera frá öllum tímum.
Fyrir 20 ámm hefði svona lag-
að valdið hneykslun — og olli
hneykslun á frægri uppsetn-
ingu Hringsins í Bayreuth —
en núna hittir það vel í mark.
Og þótt það komi ekki tísk-
unni við, þá vom gervi jötn-
anna Fáfnis og Regins vemlega
góð.
í þessari uppfærslu em fá stór
sönghlutverk, en mörg smá,
og syngja sumir söngvarar tvö
eða fleiri. Hlutverk Óbins
syngur Bandaríkjamaðurinn
Max Wittges með frábæmm
glæsibrag — að öðmm ólöst-