Tíminn - 21.09.1994, Blaðsíða 5

Mi&vikudagur 21. september 1994

5
Rússland verbur ab ganga í Nató
eftir Boris Fjodorov, þingmann Ríkisdúmunnar
Eftir brottflutning rússneskra
herja frá Þýskalandi kemur
upp hernaðarleg staba, sem er
í grundvallaratribum ný. í því
samhengi verbur einkar brýnt
ab leysa vandkvæbi sem tengj-
ast gagnkvæmum samskipt-
um Rússlands og Nató.
Ekki alls fyrir löngu hlýddi ég á
ræbu eins af varnarmálaráb-
herrum Evrópu og hlaut eina
ferðina enn að undrast það, hve
illa að sér í stjórnmálum rúss-
neskir stjórnmálamenn eru og
má þá vísa til nýlegra og alvöru-
lítilla umræbna um áætlun Na-
tó sem ber nafnið „Samstarf í
þágu friðar". Og ab sínu leyti
hljóta Rússar ab hafa áhyggjur
af afstöbu vestrænna ríkja.
í stuttu máli sagt er sú skoðun
ríkjandi á Vesturlöndum að:
- þab þurfi að taka sem fyrst inn
í Nató ríki sem til skamms tíma
töldust til vina okkar í Varsjár-
bandalaginu;
- það þurfi að „halda uppi sam-
starfi" við Rússland, en það
megi ekki gera landið ab snör-
um þætti öflugasta öryggiskerfis
í heiminum.
Þar af leiðir að önnur ríkja-
blökkin, sem var, vex og bætir
við sig, en af hinni verður, þeg-
ar að er gáð, ekki annað eftir en
Rússland eitt og sér, með nokk-
uð svo óljós varnartengsli við
önnur lýðveldi Sovétríkjanna
fyrrverandi. Þegar að því er
spurt, gegn hverjum Nató sé
stefnt og hvað þau óttist svo
mjög, austurevrópsku ríkin sem
nú skipa sér í bibröð hjá Nató
og ESB, þá verður fátt um svör,
en að sjálfsögðu er ráð fyrir því
gert að menn vilji standa saman
gegn Rússlandi.
Auðvelt er að sjá fyrir afleiðing-
ar þessa: bæði í Nató og hjá okk-
ur mun upp vekjast yfrið nóg af
boðberum vígbúnaðarkapp-
hlaups, menn mundu finna sér
ærnar ástæður til gagnkvæmrar
tortryggni, og ef svo færi að
styrkleikahlutföll breyttust milli
pólitískra afla í Rússlandi, hlyti
slíkt ástand næstum því óum-
flýjanlega ab leiða til þess að
upp gjósi hættuleg ágreinings-
mál með nýju „köldu stríði".
Því erum við blátt áfram skuld-
bundnir til þess, ef viö látum
okkur annt um öryggi Rúss-
lands, að leggja sem fyrst fram
opinbera aöildarumsókn að Na-
tó. Þá komumst við um leið að
því hvaða afstöðu til Rússlands
þeir hafa í raun og veru, þessir
fjölmörgu viðmælendur okkar
hjá „hinum sjö stóru" og í Vest-
ur- og Austur-Evrópu. Eitt eru
hátíðafundir, veislur eða til
dæmis sameiginlegar veibiferð-
ir, allt annab er undanbragða-
laust svar Bills eba Helmuts viö
ótvíræðri spurningu: Hvab færir
aðild að Nató okkur? Furðu-
margt, reyndar.
í fyrsta lagi: Það verður að gera
endurbaetur á Nató og víkja frá því
að Bandaríkin hafi tögl og hagldir
í þeim samtökum. Meira jafn-
vægi kemst um leið á í Evrópu,
þar sem hraðvaxandi máttur
sameinaðs Þýskalands, sem
mörgum stendur ótti af, finnur
/ fyrsta lagi: Það
verður að gera endur-
bœtur á Nató og
víkja frá því að
Bandaríkin hafi tögl
og hagldir í þeim
samtökum. Meira
jafnvœgi kemst um
leið á í Evrópu, þar
sem hraðvaxandi
máttur sameinaðs
Þýskalands, sem
mörgum stendur ótti
af, finnur sér mót-
vœgi í Rússlandi.
sér mótvægi í Rússlandi.
í öðru lagi: „Kalda stríðinu"
mun ljúka í alvöru, það verður
mögulegt að draga með siðlegri
hætti en ella væri úr miklu álagi
á fjárlög okkar og rússneskir
hershöfðingjar fá tækifæri til að
læra hvernig hægt er að efla her
um leið og hann smækkar.
í þriðja lagi: Til verða viðbótar-
tryggingar fyrir verndun lýb-
ræðis í Rússlandi, sem og fyrir
bættum efnahagslegum sam-
skiptum við erlend ríki.
Röksemdir, þar á meðal vest-
rænar, gegn aðild Rússlands að
Nató standast ekki alvarlega
gagnrýni. Það er undarlegt að
heyra að Rússland sé síður evr-
ópskt ríki en segjum t.d. Banda-
rikin, Kanada eða Tyrkland. Eða
að rússneski örninn hafi höfuð
tvö og horfi þau hvort í sína átt-
ina. Ernir eru og til í öðrum
löndum, ekki horfa þeir allir í
vestur og sumir líkjast helst
haukum eða hrægömmum.
Ekki tel ég heldur að neikvæð
viðbrögð Kína vegi þungt sem
mótbára.
Hins vegar á sú röksemd rétt á
sér að Rússland sé of víðlent
ríki. En þeim mun mikilvægari
verður einmitt innganga okkar í
öryggiskerfi sem spannar allan
heiminn. Rússland utan Nató
mun aðeins verða til þess að
veikja sameiginlegt öryggi Vest-
urlanda. Á hinn bóginn mun
Rússland aldrei telja sig njóta
fyllsta öryggis vib hliðina á
Nató, sem hefbi stækkað að
miklum mun. Hve margt sem
talab er um samvinnu yfirleitt
og þegar á heildina er litið, þá er
því ekki að leyna, ab ef við kom-
umst ekki að samkomulagi sem
dugar, þá munum vib horfa
hver til annars sem hugsanlegra
fjandmanna.
Áætlunin „Samstarf í þágu frib-
ar" var áreiðanlega abferð (fyrir
Bandaríkin) til að slá á frest
ákvörðun Vesturveldanna um
útfærslu Nató, fá einskonar um-
þóttunartíma. Því háskasam-
legri eru yfirlýsingar vestrænna
stjórnmálamanna um þab að
sum lönd beri að innlima, en
við önnur (Rússland) beri ein-
ungis að hafa samvinnu. Og svo
er lýst furðu á því að vib séum
ekki nógu hrifnir af því ágæta
orði, „samvinna"! Þetta er
furbuleg rökvilla, sem hefur
skaðleg áhrif á öryggi heimsins.
Við skulum heldur ekki gleyma
innanlandsástandinu í Rúss-
landi, þar sem æ tvísýnna verb-
ur um örlög lýöræðisins og let-
inginn einn brýtur ekki lög.
Hættuleg umskipti geta veriö
framundan og á,vissu stigi geta
öryggismál orðið efst á baugi, ef
kynt verður undir herskáum
hneigðum og þær gerðar að að-
alvígorði þeirra sem vilja aftur-
hvarf til fyrri tíma. En ef Rúss-
land verður gert ab snörum
þætti hins alþjóðlega samfélags,
þá gefur það okkur aukreitis
tryggingu fyrir því að lýðræði
haldi áfram að þróast í landinu.
Hægt er að skilja tilfinningar
sem upp koma og sögulegar
hliðstæður sem gripið er til,
þegar menn velta fyrir sér
vandamálum Austur-Evrópu, en
Vesturlönd og Rússland eiga sér
nú raunverulegt tækifæri til að
stíga stórt skref til raunhæfs
friöar. Vonandi eiga forystu-
menn Rússlands, sem og vest-
rænir viðmælendur okkar, nóg-
an pólitískan vilja til þess. Lát-
um við þetta tækifæri okkur úr
greipum ganga, þá er við enga
að sakast aðra en okkur sjálfa.
Grein þessi birtist í
Izvestia 6. seþtember sl.
Siguröur Cunnarsson:
Bóka- og byggðasafn
Norbur- Þingeyinga
Brottfluttir Norður-Þingeyingar
hafa undanfarrn ár fylgst af áhuga
með því, hvar bóka- og byggða-
safni sýslunnar yrði endanlega
fyrir komið í góðu húsnæbi til
varanlegrar geymslu.
Árið 1952 gáfu hjónin í Leir-
höfn, Andrea Jónsdóttir og Helgi
Kristjánsson, frábærlega mikið,
fjölþætt og fallega inn bundið
einkabókasafn sitt. Var þaö tví-
mælalaust eitt allra stærsta og
fullkomnasta safn í eigu tveggja
einstaklinga í landinu. Kunnug-
um var líka ljóst, að Helgi hafði
verið bókasafnari langa ævi og
bundið nær hverja bók sjálfur,
enda lærður bókbandsmeistari.
Sýslunefnd þáði að sjálfsögðu
þessa góðu gjöf og skipabi bóka-
safnsstjórn, sem faliö var það
hlutverk að koma framtíðarskip-
an á safnib og finna því varanlegt
húsnæði.
Um líkt leyti, eða til áranna upp
úr 1950, má með fullri vissu rekja
söfnun fyrstu muna í Norður-
Þingeyjarsýslu. Þeirri söfnun hef-
ur síðan verið haldið markvisst
áfram, þótt nokkrar eybur hafi
stundum orðiö á þessu langa ára-
bili. Um þetta er löng saga, sem
hér verður ekki rakin í stuttri
kynningargrein.
Munum, sem innan skamms
urðu margir af ýmsu tagi og sífellt
fleiri, var að sjálfsögðu komib fyr-
ir í geymslu til bráöabirgða hjá
ýmsum áhugamönnum.
Draumur áhugamannanna
mörgu um gott og varanlegt hús-
næði fyrir bóka- og byggðasafn
sýslunnar var lengi órábinn og
rættist ekki að fullu fyrr en árið
1988. Var það að sjálfsögðu eink-
um vegna fjárhagserfibleika og
skorts á hentugu húsnæði. En
þetta ár keypti sýslunefnd skóla-
húsið gamla í Núpasveit til
geymslu fyrir safnið, þegar skól-
inn flutti í nýtt og fullkomið
skólahús á Kópaskeri.
Eins og nærri má geta, þurfti að
breyta ýmsu og bæta í þessu
gamla húsi til þess að hægt væri
að koma þarna fyrir tveimur um-
fangsmiklum söfnum á viðun-
andi og varanlegan hátt. Og auö-
vitað tók það töluverðan tíma. En
þarna voru bráðsnjallir áhuga- og
fagmenn að verki, bæbi viö breyt-
ingar á húsinu og uppsetningu og
frágang safnanna, svo að betur
var tæpast hægt aö gera.
Og nú hafa söfnin verib opin
síðustu misserin, vissa daga í
hverri viku, og vakiö óskipta at-
hygli og abdáun allra þeirra
mörgu, sem þangað hafa komiö.
Undirritabur hefur komib þar
tvö síöustu árin og gaf sér góban
tíma til að kynna sér það í fyrra-
sumar. Ég dreg hér enga dul á, að
ég er hrifinn af því, sem þarna
hefur gerst — dáist að þessu mikla
og varanlega menningarframtaki
Safnahúsit) íNúpasveit.
fyrir sýsluna og þeirri frábæm
vandvirkni og snyrtimennsku
sem einkennir allt sem þar hefur
verið upp sett og fyrir komið.
En eitt blasir þar fljótt viö, þegar
nánar er skoðaö: Húsnœði safnsins
er strax orðið alltof lítið, einkum
fyrir byggðasafhið. Þar er miklu og
fjölbreyttu efni komið fyrir á einkar
snyrtilegan hátt, eins og fyrr segir,
en við alltof þröngan kost, alltoflít-
ið rými. Og margir merkir, stcerri
munir komast þar hvergi að —
verða að bíða bcettra aðstceðna í
luktum, lélegum geymslum.
Ég ræddi þetta bæði við ráða-
menn safnsins og ýmsa áhuga-
sama sýslunga, og öllum ber sam-
an um ab bæta þurfi sem allra
fyrst húsakynni safnsins meb
myndarlegri viðbyggingu.
Okkur kom saman um, að sjálf-
sagt væri að hefja strax á næsta
ári nýja fjársöfnun í þeim til-
gangi. Nú væri einmitt lag, eins
og sjómenn segja. Nú vceri öllum
Ijóst, sem heimscektu safhið, hvílík
menningarstofnun það vceri þegar
orðið fyrir sýsluna, en húsakynni
þess vceru bara alltofþröng, svo að
ekki vceri við unað.
Safnastjórnin hefur nú alveg ný-
lega (um mibjan ágúst) gefið út
myndarlegan, fróblegan og
myndskreyttan fræöslubækling
um safnið, og er það gott og
nauðsynlegt framtak.
Jafnframt á hann að vera ein-
dreginn hvati að því, að Norður-
Þingeyingar —,og helst allir Þing-
eyingar og vinir þeirra og frændur
— sameinist um ab bæta aðstöbu
safnsins sem fyrst með góðri
framtíðarviðbyggingu. Það ætti
að vera okkur öllum metnaðar-
mál.
Tekið er skýrt fram í bceklingnum,
að aftáðið hafi verið að stofna sér-
stakan byggingasjóð, þar sem frjáls-
um ftamlögum verður veitt þakklát
viðtaka.
Við skulum því sameinast um það
sem allra fyrst, á þessum síðari
hluta ársins 1994, að senda nokkra
fjárupphceð, eftir efnum og aðstceð-
um, í Byggingasjóð Bóka- og
byggðasafns Norður-Þingeyinga, kt.
0194-05- 70714, 670 Kópaskeri,
svo að myndarleg framtíðarviðbygg-
ing við safnið geti risið fullgerð á
ncesta ári.
P.S. Þingeyingar, vinsamlegast
geymib þessa grein.
Höfundur er frv. skólastjóri.