Tíminn - 15.02.1995, Blaðsíða 5

Mibvikudagur 15. febrúar 1995

5
Jóhann Ársœlsson:
Til stuðningsmanna Framsóknarflokksins
Á síðasta landsfundi Framsóknar-
flokksins lýsti formaður flokksins
þeirri afstöðu sinni og flokksins að
núgildandi kvótakerfi væri í aöalat-
riðum gott og hældi sér og flokkn-
um sérstaklega af því að hafa átt
stærstan hlut í því að koma þessu
fyrirkomulagi á í íslenskum sjávar-
útvegi.
Á formanninum var ekki annað
að heyra en að einungis þyrfti að
sníða lítilfjörlega vankanta af þessu
„fyrirmyndarfyrirkomulagi".
Þó að Framsóknarflokkurinn hafi
stutt kvótakerfið á undanförnum
árum, hafa öðru hverju komið fram
efasemdir um að þetta væri heppi-
legt framtíðarfyrirkomulag við
stjórnun fiskveiða, t.d. frá fyrrver-
andi formanni flokksins, Steingrími
Hermannssyni (sem ítrekað lét
koma fram að hann væri jú enginn
kvótamaður), og reyndar einstaka
öðrum þingmönnum flokksins líka.
Það er þess vegna ástæða fyrir þá,
sem láta sig þessi mál nokkru
skipta, að gefa gaum að þessari yfir-
lýsingu Halldórs Ásgrímssonar.
Hún getur væntanlega ekki þýtt
annað en það að Framsóknarflokk-
urinn ætli aö verja áfram í aöalat-
riöum aflahlutdeildarkerfið og
frjálst framsal aflaheimilda ásamt
sérabstöðu stórútgerðarinnar í
landinu til að eignast auðlindina.
Lítib eitt um afleib-
ingar af hinu „frjálsa
framsali"
Eitt af því allra svívirðilegasta,
sem vibgengst í kvótakerfinu, eru
hin svokölluðu tonn á móti tonni
viðskipti, sem fara þannig fram að
öflugur kvótaeigandi semur vib út-
gerðarmann, gjarnan í öðrum
landshluta, um ab hann fiski fyrir
viðkomandi.
Fiskkaupandinn leggur fram eitt
tonn í kvóta, en fær í stabinn tvö
VETTVANGUR
„Hin sameiginlega auðlind
er nú þegar meðhöndluð
sem séreign útgerðar-
manna. Þeir mega kaupa
hana og selja. Þeir mega
afskrifa kaupin eins og
hverjar aðrar eignir. Fái
þeir sérstaka lagasetningu
um að þeir megi veðsetja
tiltekinn hlut úr tilteknum
fiskistofni, eins'og cetlunin
er með frumvarpinu um
samningsveð, verður það
varla skilið öðru vísi en að
ígildi eignarréttarins skuli
fullkomnað. Nýting fiski-
miðanna skuli algerlega
meðhöndluð sem séreign
kvótaeigendanna. Hvers
virði yrði þá sameign þjóð-
arinnar?"
tonn af fiski á verbi, sem fundib er
út með því að draga gangverð á
kvóta frá gangverði á fiski.
Dæmi frá des. 1994: Þorskverð á
markaði kr. 110 á kíló x 2 kíló = 220
kr. Frá dragast 77 fyrir kvóta kaup-
andans = 143:2 = meðalverö í við-
skiptunum 71,50 kr.
Hib raunverulega verð, sem út-
gerbarmaðurinn fær fyrir það tonn-
ið sem hann veiðir fyrir kvótaeig-
andann, verður þess vegna 143 -
110=33 kr. ákíló.
Svo mikil er neyð útgerbarmanna
ab þeir gera samning eins og þenn-
an.
Hin skelfilegu áhrif af þessum
viðskiptaháttum eru margvísleg:
1. Fiskurinn, sem veiddur er á
heimamiðum viðkomandi byggðar-
lags og áður var seldur á staðnum,
er nú fluttur ab miklum hluta og
jafnvel allur í burt til vinnslu ann-
ars staðar.
Grundvellinum er kippt undan
fiskvinnslunni á staðnum og þar
með viðkomandi byggbarlagi, sem
hefur byggst upp vegna hagstæbrar
legu sinnar vib góðum fiskimiðum.
2. Verð á aflaheimildum ákvarð-
ast af þessum viðskiptaháttum,
þ.e.a.s. þeir aðilar, sem notfæra sér
aflaheimildir sínar meb þessum
hætti til aö keyra niður fiskverbib
og vinna þess vegna með miklu
lægri hráefnisverð, geta notab mis-
muninn Hl að kaupa sér enn meiri
veiðiheimildir og geta af sömu
ástæðum borgað langtum hærra
verð fyrir varanlega kvóta.
Venjulegir bátaútgerðarmenn
eiga engan möguleika til að keppa
um veiðiheimildir við aðila eins og
þessa.
Afleiðingin er sú ab allur varan-
legur kvóti, sem losnar, endar hjá
aðilum sem notfæra sér abstöðu
sína með þessum hætti.
3. Öll önnur fiskvinnslufyrirtæki
en þau, sem notfæra sér kerfið til að
þrýsta niður hráefnisverðinu (þ.e.
þau sem ekki eiga aðild að útgerð
sjálf og kaupa á fiskmörkuðum eða
beint af útgerðum) eiga mjög undir
högg að sækja og hafa fjölmörg
hætt starfsemi og í sumum byggðar-
lögum er nú enginn fiskur unninn
lengur.
4. Með þessum tonn á móti tonni
viðskiptum eru samningar sjó-
manna í raun og veru brotnir vegna
þess að kvótaviðskiptin koma
hvergi fram, einungis er látið heita
að verið sé ab semja um fiskverð.
En margir sjómenn láta blekkjast
af sínum stundarhagsmunum,
þ.e.a.s. ab meb því að báturinn fái
að fiska meira fái þeir hærri heildar-
tekjur.
En sé litið á tekjur stéttarinnar
sem heildar, þá minnka tekjur sjó-
manna um auölindaskatt kvótaeig-
endanna.
Þetta þýðir, miðað viö dæmið hér
á undan, að fyrir hvert þorsktonn,
sem veitt var í des. sl. af kvóta þeirra
sem stunda svona viðskipti, borg-
uðu sjómenn hlut úr 77 krónum og
útgerðarmenn þeirra það sem upp á
vantaði.
Ástæðan fyrir þessari óheillaþró-
un er sú, aö í núgildandi kvótakerfi
hafa þeir sem fá úthlutab kvóta,
ígildi eignarhalds á því að draga fisk
úr sjó.
Þeir geta keypt og selt þennan
rétt án tillits til hagsmuna annarra
íbúa vibkomandi byggðarlags.
Önnur byggðarlög geta eignast rétt-
inn til að yrkja mið byggðarlagsins,
en þaö sjálft veslast upp og deyr.
Þessa þróun erum vib að sjá víða
um landið.
í Snæfellsbæ hafa átta fiskverk-
unarfyrirtæki hætt starfsemi á síð-
ustu fjórum til fimm árum. í Stykk-
ishólmi er enginn botnfiskur unn-
inn, þaban er fiskurinn keyrður
norður á Árskógsströnd til vinnslu
um þessar mundir.
Þessa dagana eru fylgjendur þessa
óheillafyrirkomulags að gera til-
raun til ab lögfesta rétt kvótaeig-
enda til að vebsetja heimildir.
Verði það gert, er þab enn ein vís-
bendingin um það hvert stefnt er.
Hin sameiginlega auðlind er nú
þegar meðhöndluð sem séreign út-
gerðarmanna. Þeir mega kaupa
hana og selja. Þeir mega afskrifa
kaupin eins og hverjar abrar eignir.
Fái þeir sérstaka lagasetningu um að
þeir megi veðsetja tiltekinn hlut úr
tilteknum fiskistofni, eins og ætlun-
in er með frumvarpinu um samn-
ingsveð, verður það varla skilib
öbru vísi en að ígildi eignarréttarins
skuli fullkomnað. Nýting fiskimið-
anna skuli algerlega meöhöndluð
sem séreign kvótaeigendanna.
Hvers virði yrði þá sameign þjóðar-
innar?
Hér er abeins fjallað um fá af
þeim vandamálum sem fylgja þessu
stórhættulega fyrirkomulagi, en
þau sem hér eru nefnd skipta sköp-
um um framtíð byggðanna, sem
byggst hafa upp vegna nærliggjandi
fiskimiða. Fólkið í þessum byggbum
hlýtur að hlusta grannt eftir afstöbu
frambjóöenda og flokka til mála,
sem varða svo miklu um lífsgrund-
völl þess, í aðdraganda þessara
kosninga.
Núverandi formaöur Framsókn-
arflokksins er harður stuðnings-
maður kvótakerfisins og kvótakerf-
ið er nú sem fyrr á stefnuskrá
flokksins. Framsóknarflokkurinn
getur ráðið mjög miklu um hvort
hægt verður að snúa þróuninni við.
Þessu fyrirkomulagi verður ekki
hrundið nema með pólitískum að-
gerðum fólksins í sjávarbyggðun-
um.
Fólkið í sjávarútvegsbyggðunum
umhverfis landið hlýtur að verða að
gera upp við sig hvort það er tilbúið
að styðja kvótastefnu Framsóknar-
flokksins með atkvæbi sínu í kom-
andi kosningum.
Höfundur er alþingismabur.
Halldór Kristjánsson:
Lífseig vitleysa um vægi atkvæða
Kokhraustur maður komst í útvarp-
iö 23. janúar. Hann átti að tala um
daginn og veginn.
Þar kom tali hans að hann ræddi
um „þann minnihluta þjóðarinnar
sem réði meirihluta Alþingis".
Ekki er það ætlun mín að verja
sérstaklega kosningalög þau sem nú
gilda hér á landi. Annab mál er þab
að hvorki er dyggð né skylda aö
þegja vib hvaða bulli sem sagt er
um þau og áhrif þeirra.
Samkvæmt skýrslu Hagstofunnar
um alþingiskosningarnar 1991 var
heildartala atkvæða þingflokkanna
og þingmannatala þessi:
Fyrir 30 árum hóf Sögufélag Skag-
firðinga útgáfu á Skagfirskum ævi-
skrám. Náðu þær til búenda á tíma-
bilinu frá 1890-1910. Urðu þau
bindi fjögur. Áriö 1981 var svo haf-
in útgáfa á þáttum fyrir tímabiliö
frá 1850-1890. Eru þau bindi orðin
sex og fleiri munu væntanleg, þótt
einhver bið kunni á því ab verða.
þJú er hafin þriðja lotan og tekur
hún til tímabilsins frá 1910-1950.
í formála Hjalta Pálssonar héraðs-
skjalavarðar, sem annast ritstjóm
og umsjá með útgáfunni, segir svo
m.a.:
„í þessum flokki æviskráa verður
fjallað um húsbændur, sem bjuggu
eba héldu heimili á fyrri hluta ald-
„Svo geta menn reiknað sjálfir
fram og aftur. Hér skal bent á
það að núverandi stjómar-
flokkar fengu 85.295 atkvœði.
Það er ekki minnihluti af
160.142 atkvceðum."
Alþýðuflokkur 24.459 atkvæði,
þingmenn 10.
Framsóknarflokkur 29.866 atkvæði,
þingmenn 13.
Sjálfstæðisflokkur 60.836 atkvæöi,
arinnar og í sumum tilfellum allt
fram á síbasta áratug. Hér munu
einnig koma ýmsir þeir, sem átt
hefðu heima í flokknum 1890-
1910, en var ekki skrifað þá um af
einhverjum ástæðum. Hér verður
einnig, eftir því sem ásíæður leyfa,
tekið með fólk, sem hélt sjálfstætt
heimili, j)ótt ekki hafi búið á lög-
býli, t.d. húsfólk eða húsrábendur á
Hofsósi og Sauðárkróki o.v.".
Bókin hefst á tveimur þáttum um
látna velunnara útgáfunnar. Hinn
fyrri er um Pál Sigurðsson frá Lundi
í Stíflu. Páll bjó á Hofi í Hjaltadal frá
1945-1963, en var jafnframt
íþróttakennari vib Bændaskólann á
Hólum. Hafði þá lokib prófi við
þingmenn 25.
Alþýöubandalag 22.706 atkvæði,
þingmenn 9.
Kvennalisti 13.069 atkvæði, þing-
menn 6.
Greidd atkvæði voru alls 160.142.
Þegar þessar tölur eru athugaöar
ættu flestir þeirra, sem teljast mega
með réttu ráði, að geta séb að eng-
inn minnihluti þjóðar ræður meiri-
hluta Alþingis. Sennilega eru þó
ýmsir sömu skoðunar og hinn mál-
glaði maöur var í útvarpinu. Þessi
orð eru skrifuð og tölur festar á blað
í tilraunaskyni til að leibrétta þann
misskilning. Fólk hefur verið glapið
íþróttaskóla Björns Jakobssonar á
Laugarvatni. Frá Hofi flutti Páll til
Akureyrar þar sem hann vann hjá
Kaupfélagi Eyfiröinga í 20 ár. Síð-
ustu árin bjó hann á Sauðárkróki. Á
efri árum vann hann ómetanlegt
starf að söfnun heimilda fyrir ævi-
skrárnar, fyrst á Akureyri og síðan á
Saubárkróki, og þá ekki eyri fyrir.
Fyrir þessi störf og önnur í þágu
skagfirskra fræða var Páll gerður ab
heiðursfélaga Sögufélags Skagfirð-
inga, er félagiö minntist 50 ára af-
mælis síns 27. okt. 1987.
Hinn þátturinn er um þau mætu
og hugljúfu hjón, Sölva Sölvason
og Lilju Jónsdóttur ab Hlíöarstíg 4 á
Sauðárkróki. Lilja andabist 1987, en
með upphrópunum um hróplegt
misjafnt vægi atkvæða, en því hefur
láðst að kynna sér málin og athuga
stabreyndir.
Mér sýnist að vægi atkvæða megi
meta eftir tölu kjósenda eða at-
kvæða bak við hvern alþingismann.
Lítum á þær tölur:
Alþýðuflokkur 2.445,9 atkvæöi.
Framsóknarflokkur 2.297,4 at-
kvæði.
Sjálfstæðisflokkur 2.339,8 atkvæði.
Alþýðubandalag 2.522,9 atkvæbi.
Kvennalisti 2.623,8 atkvæbi.
Hér verður þó að geta þess að tal-
an bak við þingmenn Kvennalist-
Sölvi 1993. Er ekki ófyrirsynju aö
þeirra er hér minnst, því sama árið
og Sölvi andaðist barst Sögufélag-
inu dánargjöf frá systkinum og erf-
ingjum þeirra hjóna, 750 þús. kr.,
og skyldi upphæðinni varið til út-
gáfu æviskráa frá tímabilinu 1910-
1950. Er þetta bindi fyrsti ávöxtur
þessarar höfðinglegu gjafar.
í þessu bindi birtast 104 þættir.
Eru höfundar þeirra 22, eðlilega
fleiri en endranær, þar sem við er-
um hér raunverulega staddir í nú-
tíðinni og heimildir því fleiri og
nærtækari en áður. Af því leiðir ab
þættirnir eru yfirleitt mun Iengri og
ítarlegri en í hinum fyrri bókum. Að
sjálfsögðu er nú, sem áður, tilgreint
fæðingar- og dánarár viðkomandi,
hvar hann hafi fæbst og hvar and-
ast, getið foreldra, uppvaxtarára,
dvalarstaba, hjúskapar og afkom-
enda. En auk þess er gjarnan greint
ans er tekin áður en sæti flakkarans
svonefnda er ráðstafað og því er
heildinni skipt í fimm staði. En þeg-
ar alls er gætt og deilt með 6 í heild-
artölu Kvennalistans, verða 2.178,4
atkvæði bak við hvem þingmann
Kvennalistans.
Svo geta menn reiknað sjálfir
fram og aftur. Hér skal bent á það
að núverandi stjórnarflokkar fengu
85.295 atkvæði. Það er ekki minni-
hluti af 160.142 atkvæbum.
Að öðru leyti er svo lesendum lát-
iö eftir ab reikna þessi dæmi.
Höfundur er rlthöfundur.
BÆKUR
MAGNÚS H. GÍSLASON
frá útliti manna, líkamlegu og and-
legu atgervi, störfum þeirra og ein-
kennum og ýmsum viðburðum er
tengjast þeim, beint eða óbeint. Því
eru þættir þessir býsna greinagóðar
og ítarlegar æviminningar og er það
síst að lasta. í stuttu máli: bæði
fróðlegir og skemmtilegir aflestrar.
Myndir fylgja flestum þáttunum.
í bókarlok er skrá um heimildir,
prentabar og óprentaðar, skrá um
heimildarmenn, sem eru hvorki
fleiri né færri en 76, og loks er svo
mannanafnaskrá. Allur er frágangur
bókarinnar ágætur og hafi þeir, sem
hönd hafa lagt að útgáfu hennar,
bestu þakkir fyrir. ■
Skagfirskar æviskrár