Tíminn - 27.05.1995, Blaðsíða 3

Laugardagur 27. maí 1995

3
Opib hús q Elli- og hjúkrunarheimilinu Crund í tilefni
sögu- og menningarhátíbar í gamla Vesturbœnum:
Sögudagar
á Grand
Um helgina ver&ur opiö hús í
Elli- og hjúkrunarheimilinu
Grund viö Hringbraut, þar sem
haldnar verba tvær sýningar,
auk þess sem gestir geta skobab
húsakynni heimilisins.
í samkomusalnum á Grund
verbur haldin ljósmyndasýning,
Líf og starf á Grund í 72 ár" og
gefur, eins og nafnib gefur til
kynna, einhverja mynd af starf-
inu. Er sýningunni skipt nibur í
flokka, s.s. myndir frá byggingu
heimilisins, merkisheimsóknum
og fleira.
Á Litlu Grund verbur Grundar-
safnib til sýnis, „íslenskar þjób-
lífsmyndir", þar sem sýndir eru
gamlir atvinnuhættir og er sýn-
ingin eftir Sigríbi Kjaran. Eftir ab
hafa skobab sýningarnar verbur
gestum heimilt ab skoba Elli-
heimilib Grund og kynna sér ab-
búnab.
Elli- og hjúkrunarheimilib
Grund er elsta starfandi stofnun
sinnar tegundar hér á landi.
Reyndar var ábur reist elliheimli á
ísfirbi en þab lognabist útaf.
Grund er sjálfseignarstofnun, en
rekin meb greibslu daggjalda frá
Tryggingastofnun ríkisins, auk
þess sem heimilismeblimir greiba
gjald fyrir veru sína. Grund var
stofnub árib 1922, þegar fest voru
kaup á húsnæbi vib Kaplaskjóls-
veg. Stofnab var til kaupanna
meb samskotum og þab síban
samþykkt ab um sjálfseignar-
stofnun yrbi ab ræba.
Sumarib 1927 samþykktibæjar-
stjórn Reykjavíkur ab láta sjálfs-
eignastofnuninni í té lób vib
Hringbraut. Hafist var handa vib
bygginguna árið 1928 og var lok-
ib við elsta hluta núverandi bygg-
ingar árið 1930. Fyrstu íbúar í
húsinu voru reyndar ekki eldra
fólk, því yfirvöld í landinu tóku
húsið á leigu fyrir Vestur-íslend-
inga á meban á Alþingishátíbinni
stóð. Þann 28. september árib
1930 var húsið hins vegar vígt að
viðstöddu fjölmenni, en vist-
menn urbu þá 56 talsins.
Síban þá hefur mikið verið
byggt við upprunalega byggingu
og heimilismeblimir eru nú 253
talsins. Þeim hefur að vísu fækk-
að, en þeir voru flestir 380, en það
er vegna þess ab aukið húsnæbi
hefur verib tekib undir starfsem-
ina sjálfa og á seinni árum hafa
30% tollur á innanlandsverb valinn ístab „ofrutolla" á innflutningsverb, en útkoman oft sú sama:
Er ásættanleg leið fyrir land-
búnaðinn að mati ráðherra
Að landbúnabarrábherra valdi
ab nálgast tollvernd innfluttra
landbúnabarvara, samkvæmt
GATT- samningnum, eftir öðr-
um leibum en þeim marg-
frægu „ofurtollunum" sem
farib hafa illa fyrir brjóstib á
mörgum, kom ýmsum heldur
á óvart. Þess í stab er nú gert
ráb fyrir ab fundinn verbi
munurinn á innflutningsverb-
inu og innlendu heildsölu-
verbi og 30% verndartollur
síban lagður ofan á þab verð.
Þessi leib er þó mun flóknari í
framkvæmd. Þar sem Gub-
mundur Bjarnason hafbi ábur
lýst sig fylgjandi fyrrnefndu
leibinni var hann spurbur
hvort þetta þýbi ab hann
hafi orðið ab gefa eftir í þessu
máli.
„Þab tel ég ekki. Ég er ánægö-
ur með þessa leið, tel hana
ásættanlega og lít ekki svo á að í
þessu sé eftirgjöf og þaðan af
síður uppgjöf. Áuðvitaö er horf-
ið frá þessari hámarksvernd (of-
urtollum), en ég tel þessa leið
ásættanlega fyrir landbúnaðinn
og að í þessu felist sú vernd sem
hægt er að ætlast til. Fram-
kvæmdin er eins og áskilið var í
þingsályktuninni um áramótin,
þegar GATT-samningurinn var
samþykktur og er öll hjá land-
búnaðarráðuneytinu, utan það
sem beinlínis er bundið í tolla-
lög". Þetta sagði landbúnaðar-
ráðherra.
Með þessari 30% reikningsað-
ferð verði tollurinn/verndin
samt í mjög mörgum tilvikum
sú sama og hún hefði verið hin-
um svoköllubu hámarks tolla-
bindingum. Guðmundur tekur
fram að við séum samt bundin
af því að verndin geti aldrei far-
ið umfram hámarkstollabind-
inguna. Þannig að ef hin aðferð-
in — þ.e. 30% tollur ofan á inn-
lenda heildsöluverðið — kæmi í
einhverjum tilfellum út í hærra
verði en samkvæmt samningn-
um sjálfum, þá gildir hámarks-
bindingin. Við séum sömuleiðis
bundin af því að sú hámarks-
binding færist niður á 5 ára
tímabilinu, eins og samið
var um. Þannig ab við förum
aldrei yfir þau mörk.
„En það er mín skoðun að
með því ab velja þessa leið þá
hafi fengist ásættanleg vernd
fyrir landbúnaðinn, þannig að
hann fái aðlögunartíma ab
þessu og í mjög mörgum tilfell-
um, og kannski flestum, verði
verðáhrifin þau sömu. En við
losnum hins vegar við ákveðna
mjög óeðlilega toppa, sem
sýndu kannski upp í mörg
hundruð prósent álag, sem bæði
stakk í augu og stakk í stúf við
þab sem skynsamlegt mátti
telja. Ab með þessu séum vib
nær því að sætta bæöi sjónar-
miðin: þ.e.a.s. að veita verndina
og jafnframt að koma til móts
við sjónarmið neytenda, um að
líklegt sé að það verði eitthvert
aukib vöruúrval þótt verðið sé
eftir sem áður hátt. Þar fyrir ut-
an er svo skylduinnflutningur-
inn sem leyfa skal að flytja inn á
lægra verði. Þá er miðað við
32% af upphaflegu tollabind-
ingunni, sem samningurinn
gerði ráö fyrir. Það gæti auðvitað
þýtt verð sem erfitt verður fyrir
innlendan landbúnab að keppa
við". Er samt ekki mun flóknara
að þurfa að vera meb tvenns
konar reglur í gangi?
„Það lá alltaf fyrir að þetta er
flóknara kerfi og þá meira bund-
ið í tollalögum með viðaukum.
En á móti kemur að ég held að
þetta sé ásættanlegri aðferö. Hitt
hefði veriö mjög óásættanlegt,
t.d. fyrir markaðinn".
Landbúnaðarráðhera tók fram
að vernd gegn dýrasjúkdómum
gildi áfram, þannig að eftir sem
áður sé haldiö þeim lagaákvæð-
um að hrávöru verði ekki hleypt
inn í landiö, nema tryggt þyki
og sannað að heilbrigði dýra og
plantna stafi ekki hætta af.
Áætlað er að frumvarpið um
framangreint efni verið lagt
fram á Alþingi á mánudag. ■
GATT-vara í búbir / byrjun júlí:
Innflytjendur óviðbúnir
kröfur fólks sífellt verið að aukast.
Stofnandi Grundar var sr. Sigur-
björn Á. Gíslason, en fyrsti for-
stjóri þess var Haraldur Sigurðs-
son. Við starfi hans tók Gísli Sig-
urbjörnsson, sem gegndi því starfi
í um sex áratugi. Arftaki hans og
núverandi forstjóri er Guðrún
Gísladóttir, en hún er fædd á
Gmnd. Framkvæmdastjóri
Gmndar er Júlíus Rafnsson.
Sýningarnar em opnar laugar-
dag og sunnudag frá kl. 14.00-
18.00. ■
Cubrún Císladóttir forstjóri og júlíus Rafnsson framkvœmdastjóri sýna hér líkan ab húsakosti á Elli- og hjúkrunar-
heimilinu Crund. Crund er fremst á myndinni, en fyrir aftan er Litla Crund. Tímamynd cs
Ari Teitsson form. Bœndasamtakanna:
Óttast að göt
leynist í kerfinu
„Þab sem ég óttast — vegna þess
hvab álagning gjalda eftir toll-
skrá er flókib mál og tíminn
sem verib hefur til ab vinna
þetta er stuttur — ab menn sjái
kannski ekki alveg fyrir hvern-
ig þetta kemur út í raun.
Eg óttast því að í framkvæmd-
inni eigi eftir að koma í ljós ein-
hver göt sem erfitt verður að eiga
við, eftir að allt er orðib lögbund-
ib", sagöi Ari Teitsson form.
Bændasamtakanna, spuröur álits
á tillögu landbúnaðarráöherra
um 30% verndartoll í stað „ofur-
tolla" leiöarinnar samkvæmt
GATT- samningnum. Ari tók
fram að hann ætti erfitt meö aö
ræða um frumvarp sem enn hefði
ekki litið dagsins ljós. En Búnab-
arþing hefði í vetur valiö ab fara
álíka leið og Norðmenn — þ.e.
lögfestingu hámarkstollabinding-
ar með heimild til að nýta þær
ekki að fullu — og mælt með
henni bæbi formlega og óform-
lega. „Og ekki færi ég að biðja um
ákveðna leið, ef mér þætti bara
gott að allt önnur leið væri farin.
Þannig aö ég hefbi kosiö að þetta
væri öðruvísi", sagði Ari.
„Það fer svo eftir því hvernig
þessir tollar koma út í „praxis"
hversu miklu verri þessi aðferb er
en sú sem við lögðum til."
Erlendar landbúnabarvörur
munu koma í hillur íslenskra
matvöruverslana síbar í sum-
ar í meira mæli en nú er. Þeir
abilar sem Tíminn ræddi við í
gær bibu nánari upplýsinga
um innihald frumvarps sem
lagt verbur fyrir Alþingi eftir
helgi. Bæbi innflytjendur
og fulltrúi neytenda fagna því
ab ofurtollaleiöin er ekki far-
in.
„Ef rétt er þá er það fagnaðar-
efni, ef láta á af fyrirætlunum
um ofurtolla. Neytendasamtök-
in hafa verið að gagnrýna slíkt.
Þetta yrbi áfangasigur, en við
teljum ab ganga ætti lengra, að
innflutta varan yrði tolluð
þannig aö það yrði jafnhátt
verö og á þeirri innlendu þann-
ig aö íslenskur landbúnaður
keppti á grundvelli gæða. Ég
treysti íslenskum landbúnabi
fyllilega til ab standa sig," sagði
Jóhannes Gunnarsson, formaö-
ur Neytendasamtakanna í gær
en sagði aö mörgum spurning-
um væri enn ósvarað.
„Við vitum að hér flæða inn
ýmsar nýjungar, en viö munum
mæta erlendri samkeppni og er-
um tilbúnir," sagði Guðlaugur
Guðlaugsson, sölustjóri hjá ís-
gerð Mjólkursamsölunnar í gær.
Óskar Magnússon, forstjóri
Hagkaups, sagði að það virtist
nú liggja fyrir að horfið yrði frá
ofurtollum. Tollur upp á 30%
væri ekkert yfirgengilegt. Hag-
kaup hefur reynt fyrir sér með
innflutning landbúnaöarvara.
Sá innflutningur komst ekki í
hillur verslananna.
Óskar sagði ab Hagkaup væri
ekki tilbúið til innflutnings. En
hann sagði að leitað yrbi eftir
því að flytja inn það sem leyft
verði hjá réttum yfirvöldum.
Óskar sagði það nýtt fyrir kaup-
menn hvernig standa skal að
30% tollinum. Lengi hafi verið
spurst fyrir en engin svör feng-
ist.
„Annars er þab spurning í
mínum huga hvort þessi aðlög-
un sé ekki of lítil og of hæg. Ein-
hvern tíma má reikna með að
allt opnist endanlega. Þá er ekki
víst að bændum hafi verið gerð-
ur greiði með því að gera þetta
of hægt. Auðvitað er aðlögun
sjálfsögð, en spurning hvort
menn líti á þetta sem nokkra
samkeppni þegar breytingin er
svo hæg," sagbi Óskar.
Heildsali sem Tíminn ræddi
við sagðist ekki verða var við
viðbúnað innan stéttarinnar.
Reiknaö hafi verið með enn
hærri verndartollum og áhugi
flestra heildsala í lágmarki. Hér
væri um að ræða vandmeðfarna
vöru og ekki á allra færi ab
stunda innflutning á henni, að-
eins fáir væru kallaðir til inn-
flutnings á landbúnaðarvöru.
„Þab sem fyrir liggur núna er
allt of loðið til að hægt sé ab
átta sig á hvað undir býr. Menn
bíða spenntir eftir að sjá frum-
varpið," sagði viðmælandi
blaösins sem spáöi að verðmun-
ur á íslenskum og útlendum
vörum yrði slíkur að innflutn-
ingur ætti erfitt með að keppa
vib innlendu vöruna. ■