Tíminn - 27.05.1995, Blaðsíða 5

Laugardagur 27. maí 1995
Tímamynd CS

Jón Kristjánsson:
Fiskveiðistefnan og Morgunblaðið
Vibtal vib Davíö Oddsson forsætisrábherra,
þar sem hann stabhæfbi ab Morgunblabib
væri ekki lengur málgagn Sjálfstæbisflokks-
ins, hefur vakib verulega athygli. Áreiban-
lega má til sanns vegar færa ab samskipti
flokks og blabs hafa breyst. Myndirnar af
foringjunum eru ekki eins vibhafnarmiklar
og umfjöllunin hefur breyst í samræmi vib
þær breytingar sem hafa orbib á fjölmibl-
um í landinu.
Morgunblabib er áhrifamikib málgagn,
og ritstjórar þess finna til þess. Þó er blabiö
ekki eitt um hituna. Fjölmiölaflóran er orö-
in fjölskrúöug, og fréttir, þótt í minni blöb-
um séu, fara í umræbu í þjóöfélaginu veki
þær áhuga og séu ferskar. Fjölmiblar sam-
anstanda af blööum og tímaritum, ljós-
vakamiölum og ótal fréttabréfum, sem
þykja orbiö sjálfsagöur þáttur í kynningar-
starfsemi samtaka og ■ fyrirtækja. Þessi
fréttabréf, ef til þeirra er vandaö, eru oft
uppspretta frétta og umfjöllunar um ýmis
þjóöfélagsmál.
Stikkprufa
Morgunblabiö hefur hins vegar mesta
útbreiöslu íslenskra blaöa og skákar í skjóli
þess í umfjöllun sinni um ýmis mál. í ein-
staka málum hafa ritstjórar blaösins ákveb-
ib ab berjast fyrir skoöun sem gengur þvert
á flokka. Sjávarútvegsmálin eru dæmi um
þetta. Ulaöiö hefur barist hart á undanförn-
um árum fyrir veibileyfagjaldi eöa auö-
lindaskatti og fundib kvótakerfi í sjávarút-
vegi flest til foráttu. Þetta mál viröist hafa
veriö valib sem nokkurs konar stikkprufa á
áhrifamátt blaösins. Takmarkiö er aö brjóta
kvótakerfib á bak aftur og leggja gjald á
veiöileyfi.
Botninn er hvar?
Þab sem athygli vekur í þessu sambandi
er hvaö umræöan er botnlaus. Ef einhver
opnar munninn og mælir meö veiöiieyfa-
gjaldi í ræöu eöa riti, á hann greiöa leib inn
í ritstjórnarskrif Morgunblabsins, og gjarn-
an er þá talaö um tímamótaskrif eöa tíma-
mótaræbur viökomandi. Svo var um ræöu
Árna Vilhjálmssonar á aðalfundi Granda.
Títt hefur verið vitnaö til hennar í Morgun-
blaöinu, en efni hennar var þess eðlis aö
greiöa eingreiöslu, hóflega þó, og eignast
svo kvótann.
í skrifum Morgunblaösins er botninn
suöur í Borgarfirði. Þaö er mér aö minnsta
kosti ráðgáta, eftir öll þau skrif sem birst
hafa frá ritstjórn Morgunblaösins um fisk-
veibistjórnun, hver stefna blaðsins í raun
og veru er. Þegar Vestfirðingar settu fram
sín sjónarmið um sóknarmark, fyrir kosn-
ingar, var því tekib meb miklum fögnubi,
vegna þess aö þetta var andstætt aflamarks-
kerfi. Hin raunverulega stefna blaösins
kom þó hvergi fram.
Eign þjóbar-
innar
Kvótakerfinu hefur
verið fundið það til for-
áttu að með því eigi
nokkrir sægreifar í raun
auðlindina, þrátt fyrir aö
hún sé samkvæmt lögum
eign þjóðarinnar. Með
framsalsréttinum safnist
þessar veiðiheimildir á
fárra hendur, og afkomendur þeirra manna
sem eignast hann erfi þennan rétt. Heilu
byggðarlögin sjái síðan á eftir veibiheim-
ildunum og sitji eftir slypp og snauö.
Vissulega eiga röksemdir eins og þessi
greiða leið að fólki. Hins vegar veröur aö
geta þess aö veruleikinn er ekki svona ein-
faldur.
Aflaheimildum var á sínum tíma úthlut-
aö til þeirra, sem höfðu undir höndum skip
til þess að sækja aflann og höföu einhverja
veiðireynslu. Kvótinn er ekki eign, heldur.
afnotaréttur af auðlindinni. Vegna þess að
þessi afnotaréttur er takmarkaður veröur
hann verðmæti. Heimilt er aö framselja
þessi verðmæti gegn greiðslu. Sá háttur er
hafður á til þess að auka hagkvæmni í
greininni, og hann hefur tvímælalaust gert
þaö.
Sóknarmark er á hinn bóginn þannig
uppbyggt aö fiskveibiárinu er skipt niður í
tímabil og heildarafli ákveðinn fyrir hvert
þeirra og síðan er sóknin frjáls. Þetta kerfi
tekur ekkert tillit til vinnslunnar í landi og
kemur ákaflega misjafnlega niður eftir
landshlutum, þar sem aflabrögb geta veriö
misjöfn á hverjum tíma. Kerfi þab sem
gildir á krókabátunum er í raun sóknar-
markskerfi. Þessi einkenni koma einkar vel
í ljós um þessar mundir, þegar mokafli hef-
ur veriö viö suövesturhorniö hjá krókabát-
unum, meöan afar tregt fiskirí hefur veriö
til dæmis fyrir austan þar sem ég þekki til.
Auðlindaskatturinn
Þaö er ekki úr vegi ab íhuga nánar auð-
lindaskattinn. Hann þarf ekki ab neinu
leyti aö raska kvótakerfinu. Hann felst
þvert á móti í því aö viðhalda kerfi, en rík-
isvaldið innheimti gjald af þeim sem nýta
kvótana. Þetta er því
miklu fremur skattlagn-
ing og efnahagsaðgerð
heldur en kerfisbreyting
í fiskveiðum. Veiöileyfa-
gjald er því skattlagning
á sjávarútveginn, og
margir hafa viðurkennt
ab þab þýöi gengisbreyt-
ingu ab leggja það á, og
þaö sé í raun aðgerð til
þess aö bæta samkeppnisaðstööu iðnaöar-
ins í landinu.
Auðlindaskattur er engin trygging fyrir
því að kvótinn komist ekki á fáar hendur.
Hann mundi lenda hjá þeim sem eru borg-
unarmenn fyrir skattinum.
Öll þessi atriði hafa legið utangarðs í
umfjöllun Morgunblaðsins um þessi mál,
og satt aö segja er mikið undrunarefni
hvað blaðið hefur komist upp með losara-
leg ritstjórnarskrif um hvernig þeir í raun
vilja stjórna fiskveiöum. Vilja pistlahöf-
undar Morgunblaðsins hefta framsal veiöi-
heimilda, og leggja veiöileyfagjald á núver-
andi kvóta? Vilja þeir só'knarmark? Þessum
spurningum hefur ekki veriö svarað.
Ab vita ab hverju menn
eiga ab ganga
Stuðningsmenn kvótakerfisins hafa lagt
áherslu á þaö að útgeröaraðilar viti að
hverju þeir ganga meö stjóm fiskveiöa og
geti skipulagt sig í samræmi viö það. Stöö-
ug umræða um að kollvarpa núverandi
kerfi er ekki leiö að því marki. Hagsmunir
eru ákaflega misjafnir í þessum málaflokki,
sem er ofurvibkvæmur. Þegar þetta er ritað,
em umræöur um aö setja aflamark á króka-
báta. Vissulega mun sitt sýnast hverjum
um það, vegna þess hvaö aflareynsla króka-
báta er misjöfn, þar sem sums staðar hefur
verið tregur afli síöustu árin, en annars
staðar mokafli, þar sem jafnvel hafa veriö
notaðar skiptiáhafnir til þess aö ná sem
mestu á land. Þaö mælir hins vegar margt
meö því aö aðeins eitt kerfi gildi í sjávarút-
veginum, þótt vissulega kosti mikil átök ab
koma því á. Það er þörf á því aö lagfæra
hlut aflamarksbáta, bæði smábáta og ver-
tíðarbáta, og þeir sem hafa stundaö veiðar í
krókakerfinu verða aö hafa afkomu áfram.
Þær breytingar sem veröa á fiskveiðikerfinu
verða aö tryggja þetta.
Vandinn í öllu kerfinu er aö afli í bol-
fiski er takmarkaður. Baráttan verður þess
vegna hörö um þær aflaheimildir sem fyrir
eru. Miklir hagsmunir eru í húfi, og seint
verður sátt um kerfiö. Hins vegar er það
grundvallaratriöi að gera sér grein fyrir
meginlínum þess og undirstöðuatriðum
eins og þeim aö kvótinn er afnotaréttur en
ekki eign. Blekkingar í þessu efni eru ekki
til þess fallnar að upplýsa fólk um hina
raunverulegu stööu málsins.
Afstaba stjórnmála-
flokkanna
Það vekur vissulega athygli nú aö sam-
staöa virðist vera aö aukast í stjórnarand-
stöbuflokkunum um aö leggja á veiöileyfa-
gjald. Alþýöuflokkurinn hefur þessa
stefnu, Þjóövaki hefur hana líka, og fulltrú-
ar Kvennalistans hafa talað í þessa veru. Af-
staða Alþýöubandalagsins er óljós sem fyrr,
en erfitt er aö átta sig á heildarstefnu
flokksins í málinu. Vegna þessa er enn
meiri ástæöa til þess að ræba þessi mál ofan
í kjölinn, svo að fólk átti sig í raun á því
hvað er um að vera. Eins og nú háttar til,
hlyti þessi skattlagning að koma fram í
versnandi afkomu sjávarútvegsins, gengis-
fellingu 'og hækkandi verðlagi af þeim sök-
um. Afkoma sjávarútvegsins er ekki meö
þeim hætti aö hann geti tekið á sig viöbót-
arskattlagningu. ■