Tíminn - 10.08.1995, Qupperneq 4

4
Fimmtudagur 10. ágúst1995
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tfmamót hf.
Ritstjóri: Jón Kristjánsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmiðja hf.
Mánabaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Fátækt heil-
brigðiskerfi
Allur vandi heilbrigðiskerfisins er rakinn til ónógra fjár-
framlaga. Þaö er sama þótt framlög til heilbrigöis- og
tryggingamála sé hartnær helmingur ríkisútgjalda, aö
alltaf er beöiö um meira til aö halda uppi þjónustu viö
sjúka og þurfandi. Verður fjárskorturinn þeim mun til-
finnanlegri sem meira af opinberum útgjöldum fer í
þessa málaflokka.
Þeir sem stýra faglegum rekstri spítala og heilbrigðis-
stofnana kasta allri ábyrgö yfir á stjórnmálamenn og
framkvæmdavald þegar kreppir aö og dregið er úr starf-
seminni vegna fátæktar samfélagsins. Stjórnmálamenn
taka þessu af ótrúlega miklu langlundargeöi og eru
reyndar sjálfir sekir um aö taka ávallt undir samsöng-
inn um aö veita beri meira fé til heilbrigðismála og
trygginga. Við ástandið sé aldrei unandi.
Alltaf er verið aö hagræöa í heilbrigðiskerfinu, loka
deildum, sameina stórspítala og viðvarandi eru miklar
ráöagerðir um aö segja upp starfsfólki. Þannig er stór-
um hópum þeirra sem starfa viö heilbrigðisstofnanir
haldið í óvissu um framtíö sína og atvinnuöryggi.
Hálaunaöir stjórnendur og yfirmenn sjá aldrei neitt
athugavert við reksturinn nema þaö aö ekki sé veitt
nægilega miklu fé til heilbrigöismála. Deildum og álm-
um sjúkrahúsa er lokað að geöþótta og ekki er hægt aö
ráða fólk til aö halda uppi eðlilegri starfsemi vegna ei-
lífs nöldurs um fjárskort.
Af sjálfu leiðir að nýting sjúkrahúsa er léleg og á þaö
ekki síður viö um heilbrigðisstofnanir vítt og breitt um
landiö. Hundruö íslenskra lækna komast ekki aö til aö
starfa viö íslenska heilbrigöiskerfiö. Samt er fjöldi
lækna í mörgum störfum samtímis og komast ekki yfir
þau mögu verkefni sem þeir fela sjálfum sér innan hins
opinbera heilbrigöis- og tryggingakerfis. í sjúkrastofn-
unum sýnist vera mikil andstaöa viö aö taka við nauð-
synlegum starfskrafti og sjúklingum.
Stjórnkerfi heilbrigöismála er mjög dýrt og illa skil-
virkt. Stjórnir stofnana eru nær níutíu og er illskiljan-
legt hvernig búið er aö þvæla þau mál öll og hefur
margur misvitur lagt þar hönd á plóginn.
Deilur sérfræðinga og annarra lækna fleyttu valda-
og tekjubrölti stéttarinnar upp á yfirboröiö. Hefur álíka
skörp gagnrýni á læknastéttina og tekjuöflunarleiðir
ekki sést í annan tíma en þegar læknarnir sjálfir tóku til
viö naflaskoðun og var ekki allt fagurt sem þeir sáu um
og upplýstu.
Vel má færa aö því rök aö sjúkrastofnanir séu í fjár-
svelti og bæta megi heilbrigði landsmanna méö meiri
fjárútlátum. Forgangsrööun sjúklinga og verkefna eru
mál sem fæstir vilja koma nærri. Hins vegar er sjúkra-
deildum hiklaust lokaö og ráönir sífellt fleiri og dýrari
yfirmenn og skriffinnskubáknin aukast jafnt og þétt.
Illa nýttar sjúkrastofnanir eru víöa til og annars staö-
ar er mikiö sjúkt fólk látið liggja á göngum, eins og sést
á fréttamyndum frá stríöshrjáöum löndum. Mjög illa
nýtt hátæknisjúkrahús og biöraöir sjúkra og þjáöra er
eitt af einkennum íslenska heilbrigöiskerfisins.
Hér er sitthvað mikiö að, sem aldrei fæst rætt á hrein-
skilinn hátt. Hver vísar á annan og enginn er ábyrgur
nema framkvæmdavaldið sem aldrei getur útvegað
nægilegt fjármagn til aö þjóöin megi búa viö nútíma-
legt og skilvirkt heilbrigöiskerfi.
Hin bláa breiða
Þegar Garri las íslandssögu
Hriflu Jónasar í æsku stóö þar að
landið hafi verið skógi vaxið
milli fjalls og fjöru þegar land-
námsmenn komu hingað. Nú
vantar mikið upp á að svo sé og
ekki er nóg með það að skógur-
inn hafi vikið um set, heldur er
jarðvegurinn sjálfur óðum að
fjúka á haf út. Ótal skálarræður
hafa verið haldnar um þessa vá,
og sýnist sitt hverjum um or-
sökina. Sumir kenna óargardýr-
inu rollunni um þetta, aðrir
truntum hestamanna og enn
aðrir kenna bara vindinum um.
Orsakir landeyðingarinnar eru
eilíft umræðuefni, meðan norð-
anstormurinn vinnur sitt verk.
Deilumálib eilífa
Landgræðslan hefur í gegnum
árin sent flugvélar yfir fjöll og
firnindi og sturtað dönsku gras-
fræi og tilbúnum áburði yfir
mela og rofabörð. Það er einnig
vinsælt deilumál hvað hafi spír-
að og hvað ekki og hvað mikið
af þeim gróðri sem upp hefur
komist hafi drepist, og hvað
rollurnar hafi hirt. Margur ró-
legheitamaðurinn hefur getab
talab í sig hita vegna þessara
mála.
Jurtin sem vex
Mitt í þessum umræöum kom
svo blessuð lúpínan til Iandsins
og svo langt er síðan að henni
var í fyrsta skipti sáð ab enginn
vafi er á að hún lifir góðu lífi
hérlendis og það þarf ekki að ríf-
ast um það. Hún breiðir sig yfir
blásna mela og dafnar vel. Þá
bregður svo við ab hún verður
að jafnvinsælu þrætuepli og
gróðureyðingin sjálf. Lúpínan
er nú ab verða hápólitísk
planta, eftir að R-listinn í
Reykjavík sagði henni stríð á
hendur fyrr í sumar. Stríðsmenn
GARRI
Náttúruverndarráðs hafa
lumbrað á þessari plöntu austur
í Skaftafelli í ein tvö ár, en svo
lífseig er lúpínan að ekkert er út-
séð um hver fer með sigur af
hólmi í því stríði, og jafnvel hef-
ur verið talað um eiturefna-
hernað. Nýjum vígstöðvum
hefur nú verið komið upp í
Öskjuhlíðinni, og styrjöldin
komst þar meö á nýtt stig.
Verkefni fyrir Árna
Sigfússon
Nú berast hins vegar fréttir
sem geta enn aukið á pólitíska
þýðingu lúpínunnar. Tíminn
upplýsir í gær að tveir valin-
kunnir menn hafi hugmyndir í
þá átt ab framleiða eldsneyti á
bíla úr lúpínunni. Þarna er
komib verkefni fyrir olíufélögin
að snúa sér að lúpínuræktun.
Máske verður þetta fyrsta verk-
efni Irving Oil hér á landi. Þá
getur Árni Sigfússon, fram-
kvæmdastjóri Félags íslenskra
bifreiðaeigenda, einnig tekib
plöntuna upp á sína arma og
gert veg hennar sem mestan.
Þarna er kominn alveg nýr flöt-
ur upp á málinu og getur þá
Árni Sigfússon borgarfulltrúi
jafnframt haldið uppi vörnum
fyrir plöntuna í borgarstjórn
Reykjavíkur.
Sameiningartákn
vinstri flokkanna?
Það má því búast við fjörug-
um umræðum á næstunni um
lúpínuna. Hjörleifur Guttorms-
son hefur þegar sagt sitt álit á
málinu og lagt fjandmönnum
lúpínunnar lið. Stuðningsmenn
plöntunnar safna einnig liði og
í uppsiglingu er lúpínuvinafé-
lag, svona í líkingu við tófu-
vinafélagið.
Nú er bara að bíða og sjá
hvernig þessu lúpínustríði lykt-
ar, en Garri er ekki sannfærður
um ab þab verbi á næstunni.
Kannske getur eybing lúpín-
unnar orðið sameiningartákn
vinstri flokkanna á landsvísu
eins og í borgarstjórn Reykjavík-
ur, og auðvaldib svo tekið
plöntuna í fóstur. Þá er Garri
sannfærður um að verður gam-
an. Garri
Sötrað úr skónum sínum
Menningarsjóöur útvarpsstöðva
er skrýtin skepna eins og margt
það annaö sem menningarfor-
skeyti er klínt framan vib. Sjób-
urinn varð til á Alþingi, eins og
fleira gott en misjafnlega gagn-
legt. Samt hefur sjóðurinn svo-
lítið annað yfirbragð en önnur
menningaraukandi hugverk
sem samin eru við Austurvöll.
Þaö sem einkum sker sig úr
við abra löggilda menningu
sem sköpuð er á Alþingi, er að
ekki er farið beint í vasa skatt-
borgara til að fjármagna sjóð-
inn. Aurana á útvarpsmenning-
in að fá af gjaldi sem lagt er á
auglýsingatekjur útvarpanna.
Aðferbin er ekki aöeins sú að
pissa í skóinn sinn, heldur líka
að sötra það
sem í skóinn
fer. Eða sú er
hugsunin af
hálfu löggjaf-
ans.
En þanka-
gangurinn er
sá að útvörþin
skattleggi sjálf
sig til að láta
þar til útvalda stjórn úthluta
styrkjum til útvarpsstöðvanna
til að búa til menningarlega
dagskrá.
Lítið kom í sjóðinn frá frjáls-
um útvörpum og skulduðu þau
sjálfum sér brátt stórfé í eigin
dagskrársjóð og stóbu fyrir
miklum rukkunarherferðum til
aö hressa upp á Menningarsjóð
útvarpsstööva.
Ríkisútvarpið eitt greiddi sinn
hluta í sjóðinn og er það gert af
praktískri ástæbu. Því var lofað
að ríkisrekna útvarpiö losnaði
vib Sinfóníuna af launaskrá. En
útvarpsmenningin æxlaðist svo
að helmingur af útgjöldum
sjóðsins fer í að halda spilverk-
inu starfhæfu og er peningur-
inn fenginn frá Ríkisútvarpinu.
Brestur í bákni
Nú hefur einn af stjórnar-
mönnum .Menningarsjóðs út-
varpsstöðva lagt til að sjóburinn
verði lagður niður. Ástæðan er
sú að starfsemi hans og tilgang-
ur samrýmist ekki hugsjónum
Sjálfstæðisflokksins. En stjórn-
armaburinn er formaður Sam-
bands ungra sjálfstæðismanna.
Seta Guðlaugs Þórs Þórðar-
sonar í stjórn sjóbsins er glöggt
dæmi um hvernig valiö er í
áhrifastöður þess víðfeðma
bákns sem nefndir, stjórnir og
ráb á vegum ríkisins eru. Uppar
flokkakerfanna og afdankaðir
flokksjálkar eru uppistaðan í
Á víbavangi
þeim misfríba flokki sem stjórn-
ir, ráö og nefndir samanstanda
af.
Formaður SUS er sjálfsagður
og eðlilegur hluti BÁKNSINS
sem stjórnmálaflokkarnir skapa
og hafa sér til trausts og halds til
að vera meb nefið niðri í öllum
kyrnum þjóðlífsins og rábskast
með sjóöi, skammta og úthluta
og mismuna mönnum og mál-
efnum hver sem betur getur.
Menningin fer síst varhluta af
ríkisrekstrinum og er þjóöarsátt
þar um og eru mikil ósannindi á
borð borin til ab sýna fram á að
íslenska ríkið standi sig illa í
framlögum til kúltúrsins miðað
við almennilegar menningar-
þjóðir.
Mibstýrb menning
Það má Guðlaugur Þór eiga,
að hann hefur komið auga á að
þab er ekki á stefnuskrá Sjálf-
stæðisflokksins að menningin
eigi að vera miðstýrð og ríkis-
rekin, eins og flokksforystan
og Mogginn og Alþýðubanda-
lagið vilja hafa hana. Þess
vegna leggur hann til að
Menningarsjóöur útvarps-
stöðva verði lagður niður, þótt
þab kosti hann dægilega setu í
stjórn sem fær að úthluta
menningu. Þar með skerðir
hann mjög gengi sitt í útmetn-
um hanastélsboðum og er sú
fórn mikil.
Að leyfa útvörpum að ráða
sjálfum í hvab aflafé þeirra fer
og hvaða menningu þau vilja
koma á framfæri er auðvitaö
andstætt ríkisrekinni menn-
ingarstarfsemi.
Því var Menn-
ingarsjóður út-
varpsstöðva
stofnaður og
þótt rekstur
hans hafi aldr-
ei verið á ann-
an veg en efni
stóbu til er
hann virðing-
arverð tilraun til að sleppa
menningunni ekki úr vibjum
ríkisvaldsins, sem alltaf er að
styðja hana og styrkja og hlúa
að nefndum, ráðum og stjórn-
um sem sjá um að halda kúl-
túrnum gangandi, eins og öðr-
um atvinnuvegum.
Vonandi verbur unggæðis-
legt frumhlaup formanns SUS
ekki til þess að Menningarsjóð-
ur útvarpsstöðvar verði lagður
niður. Hann skilur greinilega
ekki að íslensk menning þrífst
á opinberum úthlutunum og
styrkveitingum. Hins vegar er
það stílbrot að láta menningar-
fyrirbæri eins og útvörp standa
undir framlögum til sjálfs sín.
Svoleiðis á alltaf ab sækja beint
í ríkissjóö samkvæmt mibstýr-
ingaráráttu allra flokka og
samtaka. Athugið það, unga
íhald.
OÓ