Tíminn - 01.11.1995, Side 9

Miövikudagur 1. nóvember 1995
mnrz.-'í.-
PpHÍÍ
9
UTLÖND . . . UTLÖND . .. UTLÖND . . . UTLÖND . . . UTLÖND . .. UTLÖND . . . UTLÖND . .. UTLÖND . . .
Kommúnismi eba kapítalismi — tœkifœrin dreifast alls stabar jafnt:
Félagslegur hreyfanleiki
í föstum skorðum
Svo viröist sem þaö hafi engin
áhrif á félagslegan hreyfan-
leika hvers konar stjórnskipu-
lag fólk býr vib, hvort t.d. um
er að ræða kommúnískt flokk-
seinræði eða kapítalísk lýð-
ræðisríki — a.m.k. ef marka
má niðurstöður úr rannsókn-
um sem félagsvísindamenn
víða um heim hafa unnið að
undanfarna tvo áratugi.
Samkvæmt niðurstöðum
þessara rannsókna er t.d. stað-
fest þab, sem marga hefur lengi
grunab, ab „ameríski draumur-
inn" er ekkert nema goðsögn.
Bandaríkin virðast alls ekki geta
talist neitt fremur „land tæki-
færanna" en önnur iðnríki, þau
eru ekkert „opnari" en hið
„stéttskipta" Bretland, eða þá
Japan með sínu fastskorðaöa
skipulagi. Og reyndar eru þau
ekkert opnari en sjálft „heims-
veldi hins illa", Sovétríkin, voru
á sínum tíma. Börn verka-
manna, svo dæmi sé tekið, eiga
álíka mikla möguleika á að
komast í toppstööur í þjóbfélag-
inu, hvort sem þau eru fædd í
Bandaríkjunum eða Sovétríkj-
unum sálugu. Raunar má greina
ab konur standa örlítib skár að
vígi undir stjórn kommúnista.
Og örlátt kerfi námsstyrkja í Sví-
þjób virðist hafa einhver áhrif í
þá átt að jafna tækifærin.
Á miðjum áttunda áratug ald-
arinnar settu nokkrir vísinda-
menn fyrst fram þá kenningu
ab félagslegur hreyfanleiki, þ.e.
tilfærsla fólks á milli starfsstétta
í þjóbfélaginu, sé nokkub svip-
abur í öllum nútíma ibnríkjum.
M.ö.o ab líkurnar á því ab tiltek-
inn einstaklingur færist til á
milli stétta á lífsleibinni, hvort
heldur upp eba nibur, séu nokk-
urn veginn þær sömu alls stabar
í ibnríkjunum — en raunar
gerbu þeir ráb fyrir ab þetta ætti
abeins vib um þá sem alast upp
hjá bábum foreldrum sínum, og
einnig töldu þeir ab þetta gilti
abeins um markabsþjóbfélög.
Á níunda áratugnum var til-
gátan prófub meb yfirgripsmik-
illi rannsókn, sem nábi til 15
ríkja í Evrópu. Þeir, sem stóbu
ab þeirri rannsókn, skiptu fólki
eftir stéttum í sjö flokka: í fyrsta
flokknum voru þeir sem eru á
toppnum, sérfræðingar og
framkvæmdastjórar sem helga
líf sitt starfinu og njóta trausts
yfirbobara sinna, tiltölulega
hárra launa og eiga góða mögu-
leika á ab ná langt í starfi. Síban
komu þrír mibstéttarhópar:
smáatvinnurekendur og sjálf-
stætt starfandi einstaklingar;
skrifstofufólk; og bændur. Loks
eru þrír hópar verkamanna: fag-
lærbir verkamenn, ófaglærbir
verkamenn og landbúnabar-
verkamenn.
Rannsóknin sjálf fór þannig
fram ab skobabar voru tilfærslur
milli þessara sjö hópa frá einni
kynslób til annarrar í Evrópu-
löndunum 15. Niburstaðan var
sú ab a.m.k. 90% af hreyfingum
fólks milli stétta voru nákvæm-
lega eins í öllum löndunum 15,
sem rannsóknin nábi til. Þab
var einungis í jaðartilfellum
sem hægt var að sjá einhvern
mismun á hreyfingu fólks milli
stétta.
Athyglin beinist ab
Austur-Evrópu
Rannsóknin byggbi sem fyrr
segir upphaflega á því ab tilgátan
myndi abeins eiga vib ef þrem
skilyrbum væri fullnægt, þ.e. ab
um ibnríki sé ab ræba, markabs-
skipulag þarf ab vera fyrir hendi
og þar ab auki nær tilgátan abeins
til þeirra sem alast upp hjá báb-
um foreldrum, þ.e. í kjarnafjöl-
skyldu.
Þegar athyglinni var beint ab
fyrrverandi kommúnistaríkjun-
um í Mib- og Austur-Evrópu og
tilgátan prófub þar, kom hins
vegar í ljós ab eitt þessara þriggja
skilyrba virtist mega missa sín:
þab virtjst engu breyta hvort um
er ab ræba markabsþjóbfélag eba
ekki, því félagslegi hreyfanleik-
inn laut í flestum atribum ná-
kvæmlega sömu mynstrum í
Austantjaldsríkjunum og í kapít-
alísku ibnríkjunum.
M.a. hefur Gordon Marshall,
vib Nuffield College, gert sérstaka
rannsókn á reynslu Þjóbverja af
tvískiptingu Þýskalands. Þessi
reynsla er ab mörgu leyti einstök
í sögunni og þar gefst einstakt
tækifæri til að bera saman 50 ára
tímabil þar sem annar helmingur
þjóbarinnar bjó vib kommúnískt
skipulag og hinn hlutinn vib
kapítalisma og lýbræbi. Nibur-
stöbur Marshalls benda til þess ab
hvorki kommúnismi né kapítal-
ismi hafi af miklu ab státa þegar
spurt er um félagslegt réttlæti. í
grein eftir Marshall, sem birt
verbur á næsta ári, kemst hann
ab þeirri niburstöbu ab hálfrar
aldar kommúnismi hafi nánast
engin áhrif haft í þá átt ab auka
félagslegan jöfnub í Austur-
Þýskalandi. Ævihorfur einstak-
linga „voru í raun ab mestu leyti
þær sömu og búast mátti vib í
kapítalismanum í Vestur-Þýska-
landi."
Marshall hefur einnig, ásamt
tveim öbrum fræbimönnum, gert
samanburð á Bretlandi og Rúss-
landi — sem eru bæbi ibnríki,
annab þeirra gjarnan talib fyrsta
kapítalíska ríkib í heiminum, en
hitt fyrsta kommúnistaríkib. Meb
því ab nota gögn frá síðustu árum
Sovétríkjanna komst hann
reyndar ab þeirri niburstöbu ab
rússneskar konur ættu heldur
meiri möguleika á ab færast upp á
vib í samfélaginu en breskar kon-
ur, hins vegar væru „engar raun-
verulegar ástæbur til þess ab
draga sömu ályktun varðandi
karla. Rússneskir karlmenn virb-
ast vera svo til alveg jafn stétt-
skiptir og breskir karlmenn."
Ábrar rannsóknir, sem gerbar
hafa verib í 33 löndum víbs vegar
um heim, benda ennfremur til
þess ab t.d. í Japan, Kína og Hong
Kong séu tækifærin nokkurn veg-
inn þau sömu og í Evrópu og
Bandaríkjunum.
20. öldin hefur engu
breytt
Það er því ekki ab sjá annab en
ab framahorfur fólks séu meb
svipubum hætti í öllum iðnríkj-
um, hvort sem þau lúta komm-
únísku skipulagi eba kapítalísku
og hvort sem ibnvæbing hófst
snemma eba seint. Alls stabar
njóta forréttindahópar sömu
verndar. Ekki er heldur að sjá
nein merki þess ab þab hafi orbib
einhverjar breytingar meb tíman-
um. Þrátt fyrir velferbarríki,
ókeypis menntun og millifærslu-
kerfi benti ekkert til þess ab þró-
unin væri í átt til opnari þjóbfé-
laga á þessari öld.
Eini votturinn um ab skattar og
velferbarkerfi geti haft einhver
áhrif í átt til jafnabar er sá, ab í
Svíþjób, þar sem er umfangsmik-
ib millifærslukerfi, er félagslegur
hreyfanleiki mestur — en raunar
sést enginn munur þar á nema
hjá litlum hluta þjóbarinnar. „Af
gögnunum má lesa að Svíþjób sé
þab land þar sem stjórnmálin
hafa áhrif," sagbi Marshall og
benti á ab ríflegir námsstyrkir eigi
sinn þátt í auknum hreyfanleika
milli stétta. „Þab hefur orbib erf-
ibara fyrir fólk ab komast í gegn-
um skóla í skjóli stéttarforrétt-
inda og þab er orbib aubveldara
fyrir börn úr verkamannastétt að
komast í háskóla."
Breytt samsetning
vinnumarkaöarins
Vissulega hefur samsetning
þjóbanna breyst töluvert á und-
anförnum áratugum. Iðnverka-
stéttin hefur minnkab (sem hefur
líka gerst í Rússlandi) og mib-
stéttirnar hafa vaxib. En þótt
meira pláss hafi myndast á
toppnum, er ekki þar meb sagt ab
tækifærin til ab komast þangab
W
AKUREYRI
Blaðbera vantar í mibbæ og á Eyrina.
Upplýsingar í síma 462 7494.
Tíminn
1&
Nýr umboösmaður í Keflavík-Njarbvík
Erla Knutsen Elíasdóttir
Heibarbraut 7D - sími 421 5669
dreifist eitthvab jafnar en ábur.
Ab vísu er rétt ab fleiri börn
ómenntaðra foreldra komast nú í
stöbur sérfræbinga og fram-
kvæmdastjóra. En ef tekib er meb
í myndina ab slíkum störfum
hefur fjölgað, þá hefur í raun ekki
svo mikib breyst. Sá hópur, sem
kemst í efstu stöbur þjóbfélags-
ins, er nokkurn veginn eins sam-
ansettur og hann var í upphafi
aldarinnar, þ.e. hlutfallslega séb.
M.ö.o., þótt börn verkamanna
séu nú fleiri í æbstu stöbum en
nokkru sinni fyrr, þá er hlutfall
þeirra þar svo til óbreytt mibab
vib börn fólks úr öðrum stéttum.
„Allar þessar rannsóknir virð-
ast sýna fram á þab ab ójöfn dreif-
ing tækifæra eftir stéttum sé í mjög
föstum skoröum og þaö sé miklum
erfiöleikum bundiö aö breyta því,"
sagði Marshall.
Byggt á The Sunday Times
Lubbers sigur-
stranglegur
Miklar líkur þykja nú á þvf ab
Ruud Lubbers, fyrrverandi
forsætisrábherra Hollands,
verði fyrir valinu í embætti
aðalframkvæmdastjóra Nató.
Ríkisstjórnir Frakklands,
Þýskalands og Bretlands hafa
allar lýst yfir eindregnum
stubningi við að Lubbers
hljóti embættið, og vitab er
ab Bandaríkin hafa ekkert á
móti því ab sú verði nibur-
staban, enda þótt enn hafi
engin yfirlýsing komib frá
þeim opinberlega um málib.
Abskilnabi hafnað
Sameiningarsinnar sigrubu í
kosningunum sem fram fóru í
Quebec fylki í Kanada á
mánudaginn um abskilnað
fylkisins frá Kanada. Mjótt var
þó á mununum, 50,6%
greiddu atkvæði gegn ab-
skilnabi en 49,4% meb. Að-
skilnaðarsinnar sögbust þó
ekki hafa gefib baráttuna upp
á bátinn og bobuðu ab efnt
yrbi til nýrra kosninga um
sjálfstæði fylkisins áður en
langt um líður.
Framsóknarflokkurínn
Valgerður
Cubmundur
Kjördæmisþing framsóknar-
manna í Noröurlandskjör-
dæmi eystra
ver&ur haldib ab Hótel Húsavík 3. og 4. nóvember og hefst kl. 20 á föstudagskvöldið
meb hefbbundinni dagskrá og erindi félagsmálarábherra Páls Péturssonar, sá dag-
skrárlibur ver&ur opinn öllum þeim sem áhuga hafa.
Á laugardag ver&a ávörp gesta þingsins og þingmanna flokksins í Norburlandi eystra,
afgreibsla mála og kosningar.
Um kvöldib ver&ur hátib í umsjón Framsóknarfélags Húsavikur. Stjórr, K.F.N.E.
Aðalfundur Félags fram-
sóknarkvenna á Vesturlandi
verbur haldinn í Framsóknarhúsinu á Akranesi, Sunnubraut 21, þriðjudaginn 7. nóv-
ember 1995, kl. 20.30.
Fundarefni er venjuleg abalfundarstörf og kjör fulltrúa á kjördaemisþing.
Stjórnin
Létt spjall á laugar-
degi
Létt spjall meb Alfreb Þorsteinssyni alþingismanni verbur
haldið laugardaginn 4. nóvember í fundarsal Framsóknar-
flokksins a& Hafnarstræti 20, 3. haeb, kl. 10.30.
Fulltrúaráb frarmóknariétaganna í Reykjavík
Alfreb
Sumarhappdrætti Fram-
sóknarflokksii
isins 1995
Dráttur í Sumarhappdrætti Framsóknarflokksins sem fara átti fram 6. október
1995 verður 7. nóvember nk.
Velunnarar flokksins sem enn eiga ógreidda happdrættismi&a eru hvattir til ab
grei&a heimsenda gíróse&la fyrir þann tíma.
Allar frekari upplýsingar eru veittar á skrifstofu flokksins í síma 562 4480.
Framsóknarfíokkurínn
BELTIN
tfnApFPP
IFERÐAR