Tíminn - 07.11.1995, Blaðsíða 11

Tíminn - 07.11.1995, Blaðsíða 11
Þri&judagur 7. nóvember 1995 11 Gybinga saga Ný útgáfa Gyöinga sögu er komin aút á vegum Árnastofn- unar. Útgefandinn, Kirsten Wolf, Ph.D., er fædd í Dan- mörku 1959 og er prófessor í ís- lensku og íslenskum bókmennt- um við háskólann í Manitoba. Þessi nýja bók leysir af hólmi út- gáfu Guðmundar Þorlákssonar af Gyðinga sögu, sem var prent- ub í Kaupmannahöfn 1881 á vegum Samfund til Udgivelse af gammel nordisk Litteratur. Nýja útgáfan er með rækileg- um inngangi á samtals 152 blaðsíðum. I innganginum er í fyrsta lagi nákvæm lýsing á handritum sögunnar, þar sem Kirsten Wolf fjallar um aldur þeirra og uppruna, lýsir skrift og stafsetningu og gerir að lokum grein fyrir skyldleika þeirra inn- byrðis. Annar kafli inngangs er um höfund sögunnar og aldur hennar, þriðji kafli um heimild- ir hennar og fjórði kafli um þýð- inguna, þar sem vinnubrögð þýðandans eru skýrð með mörgum dæmum um meðferð hans á textum heimildanna og bent á helstu stíleinkenni. Inn- gangur, svo og skýringar neðan- máls við texta sögunnar, er á ensku, en efniságrip formála á íslensku. Texti sögunnar er prentaöur á 218 blaðsíðum stafrétt eftir öll- um handritum sem hafa texta- gildi og allt skáletrað sem er leyst úr böndum. Þar sem hlutar sögunnar eru varðveittir í fleiri handritum en einu, eru textarn- ir prentaðir hver niður undan Fréttir af bókum öðrum á sömu blaðsíðu, fimm textar þar sem mest er, en neðst á hverri blaðsíðu er prentaður latneskur texti þeirra heimilda sem höfundur sögunnar hefur "notað. Gyðinga saga hefur verið sett saman um eða skömmu eftir miðja 13. öld eftir mörgum heimildum, sem allar hafa verið á latínu. Aðalheimildirnar voru Makkabeabækur Gamla testa- mentisins, Historia Scholastica eftir Pétur Comestor, Antiquit- ates Judaicae eftir Flavíus Josep- hus, annað hvort sú bók sjálf eða kaflar úr henni sem hafa veriö teknir upp í Historia Scho- lastica, og síðasti kafli sögunnar hefur verið tekinn eftir svokall- aðri „Historia apocrypha", sem talið er að hafi verið notuð þeg- ar Legenda aurea eftir Jakob de Voragine var sett saman. í inn- gangi er gerð grein fyrir heim- ildum sögunnar og tekin upp dæmi úr textanum, sem virðast ættuð úr einhverri óþekktri heimild. Gyðinga saga er varðveitt heil í AM 226 fol., sem er stórt og veglegt skinnhandrit, líklega skrifað í klaustrinu á Helgafelli um það bil 1350-1370, en auk þess eru brot úr sögunni á leif- um fjögurra skinnbóka frá 14. öld. I AM 226 fol. hefur texti sögunnar verið styttur og upp- haflegum stíl þarafleiðandi breytt, en kaflar úr lengri og upprunalegri gerð eru í brotun- um AM 655 4to XXV og AM 238 fol. XVII, sem bæði eru úr skinnbókum frá fyrri hluta 14. aldar. Sagan er nafnlaus í varðveitt- um handritum. Árni Magnús- son nefndi hana Historia Juda- ica á latínu, og eftir þvi hefur verið farið þegar sögunni var gefið nafnið Gyðinga saga. Þannig er hún nefnd í skrá Jóns Sigurðssonar yfir fólíó-handrit í Árnasafni (AM 394 fol.), en Guðmundur Þorláksson segir í inngangi útgáfu sinnar að sagan hafi verið nefnd þessu nafni þegar á 18. öld. í AM 226 fol. er þýðingin eignuð Brandi Jóns- syni; þar stendur þetta viö lok hennar: „Þessa bók færði hinn heilagi Jerónímus prestur úr hebresku máli og í latínu. En úr latínu og í norrænu sneri Brandur prestur Jónsson, er síðan var byskup að Hólum [...]" Brandur Jónsson (d. 1264) var vígður til ábóta í Þykkvabæ í Veri 1247 og var biskup á Hól- um 1263-64, vel lærður maður og mikils metinn á sinni tíð. Um hann segir í Svínfellinga sögu, aö hann „var ágætur höfðingi, klerkur góður, vitur og vinsæll, ríkur og góðgjarn, og í þann tíma hafði hann mesta mannheill þeirra manna er þá voru á íslandi." Gyðinga saga hefst á stuttu yf- irliti yfir landvinninga Alexand- ers mikla, sundurlimun ríkis hans og uppruna stórveldis Selevkída, en síðan er farið yfir sögu Gyðinga í tvö hundruð ár, fyrst sagt frá Antiochus fjóröa Sýrlandskonungi, kúgun hans á Gyðingum og baráttu Makka- bea við hann og síðar aðra er- lenda kúgara, þar til Gyðingar urðu sjálfstæðir árið 142 fyrir Krist. Sagt er frá afskiptum Róm- verja af málum Gyöinga og hvernig þeir náðu smám saman valdi á landi þeirra, frá Heródesi mikla, konungi á Gyöingalandi á árunum 37-4 fyrir Krist, upp- hafi veldis hans og grimmdar- verkum og að lokum frá afkom- endurri hans og hnignun veldis þeirra. Bardagalýsingar eru drjúgur hluti frásagnarinnar. Sagan endar á þáttum af Pílatusi og Júdasi Ískaríot, þar sem upp- runa þeirra og illmennsku er lýst af ótrúlegu hugmyndaflugi. Með þessari nýju útgáfu Gyð- inga sögu má segja að útgefand- anum, Kirsten Wolf, hafi tekist að svara öllum kröfum sem hægt er að gera til vísindalegrar útgáfu á íslenskum miðaldatext- um. Verð bókarinnar rpeð virðis- aukaskatti er kr. 6.725. NÝJAR BÆKUR Aldir varga Út er komið ljóðasafnið Var- galdir, safn ljóða finnskra skáld- kvenna, í túlkun Lárusar Más Björnssonar. í safninu er að finna ljóð eftir Eeva-Liisa Manner, Helvi Juvon- en, Mirkka Rekola, Aila Merilu- oto, Tua Forsström, Kirsti Sim- onsuuri, Eira Stenberg, Satu Mart- tila og Anne Hanninen. Flestar þessar kvenna eru meðal þekkt- ustu skálda Finna á þessari öld. Vargaldir er þriðja safn finnskr- ar og Finnlands-sænskrar sam- tímaljóðlistar í túlkun Lárusar Más, en áður hafa komið út söfn- in Voraldir og Veraldir. Vargaldir er um 120 bls. að lengd og hefur að geyma 90 ljóö, auk ítarlegra kynninga á höfund- um. Atli Már Hafsteinsson tók Ijós- myndir á bókarkápu og sá um út- litshönnun. Offsetfjölritun sá um prentun. Bókin er gefin út með styrk frá Norræna þýðingarsjóðnum. Út- gefandi er bókaútgáfan Miðgarð- ur, en dreifing bókarinnar er í höndum íslenskrar bókadreifing- ar. Bókina verður að finna í helstu bókaverslunum. Útsöluverð hennar er 1.260 kr. ~s Ógurleg ævintýri Nýlega kom út hjá Máli og menningu þriðja og síðasta bókin um Línu Langsokk í þýðingu Sig- Heimur Gub- ríðar á bók Leikritið Heimur Guðríðar — Síð- asta heimsókn Guðríðar Símonar- dóttur í kirkju Hallgríms, eftir Steinunni Jóhannesdóttur, er kom- ið út á bók. í tengslum við útkomu bókarinn- ar hefjast sýningar á leiknum að nýju, að þessu sinni á litlu sviði í nýuppgerðum Safnaðarsal Hall- grímskirkju, en verkið var frumsýnt í kirkjunni á Kirkjulistahátíð sl. vor við frábærar undirtektir. í Heimi Guðríðar segir frá ein- stæðri ævi og örlögum Guðríðar Símonardóttur. Er þar rakin píslar- saga hennar frá því í Tyrkjaráninu 1627 og brugðið upp myndum úr lífi hennar með sálmaskáldinu Hall- grími Péturssyni. Útgefandi er Fífan. Bókin verður m.a. til sölu í helstu bókaverslun- um, svo og í anddyri Hallgríms- kirkju, og kostar 800 krónur. ■ Steinunn Jóhannesdóttír 0cÍHtiu* (^ttíu’iitnv S»Ait»ta bebn*6kfl GoAHAar Stnnmarócttur i Urkju Haligrítas rúnar Árnadóttur. Lína Langsokkur í Suðurhöfum segir frá ferðalagi Línu ásamt Tomma og Önnu til Suðurhafs- eyja og ævintýri þeirra þar taka flestu fram sem þau hafa áður upplifað. Línu munar ekki um að stjórna skipinu Æðikollu yfir ólg- andi brimöldu og ægilegar grynn- ingar, að yfirbuga hákarl eða leika á tvo harðsvíraða bófa. En þótt gaman sé að leika sér í sólinni, er best af öllu ab koma aftur heim og renna sér á skíðum ofan af þakinu á Sjónarhóli. Bókin (112 bls.) er prentuð í Svíþjóð og kostar 1.389 krónur. Ingrid Vang-Nyman mynd- skreytti. Fóstra skrifar bók Obladí oblada heitir saga fyrir börn sem nýlega kom út hjá Máli og menningu. Þar segir frá Önnu Lenu sem er ellefu ára, systkinum hennar og fjölskyldu. Oft er fjör í litla húsinu þeirra og systkinin æfa handbolta og fótbolta af kappi. Anna Lena er líka áhuga- söm um lærdóminn og vinkonur á þessum aldri sjá alltaf spaugileg- ar hliðar á tilvemnni. Höfundurinn er Bergljót Hreinsdóttir, ung fóstra, og er þetta hennar fyrsta bók. Arna Valsdóttir myndskreytti. Obladí oblada er 160 blabsíður og kostar 1.490 krónur. Zippó og brúð- umar hans Mál og menning hefur sent frá sér barnasöguna Herra Zippó og þjófótti skjórinn eftir Nils-Olof Fransén. Bókin segir frá herra Zippó sem á óviðjafnanlegt brúðuleikhús. Honum þykir vænt um brúðurnar sínar og vill ekki láta þær- fyrir nokkra muni þegar greifi nokkur heimtar að kaupa þær. Baráttan verður æsispennandi — enda eru þetta ekkert venjulegar brúður. Sagan er 113 blaðsíður og prýdd fjölda mynda. Hólmfríbur Gunnarsdóttir tileinkar þýðingu sína Hallveigu Thorlacius. Bókin, sem kostar 1.290 krónur, er prentuö í Svíþjóð. Myndskreytt ævintýri Karlssonur, Lítill, Trítill og fugl- arnir var löngum eitt af eftirlætis- ævintýrum íslenskra barna, enda spennandi að heyra hvernig karlssonur leysir erfiðar þrautir sem fyrir hann eru lagðar og sleppur úr klóm skessunnar. Anna Cynthia Leplar hefur myndskreytt þetta gamla, góða, íslenska ævintýri sem Ragnheiður Gestsdóttir endursagði. Bókin er 24 blaðsíður með lit- myndum á hverri síbu og kostar 1.290 krónur. Prentsmiðjan Oddi hf. prentabi. Unglingabók fyrir alla Mál og menning hefur sent frá sér unglingabókina Keflavíkur- dagar/Keflavíkurnætur eftir Láms Má Björnsson. Óli er fimmtán ára og í tíunda bekk, starfsdeild. Hann er hund- leiður á stríðni og einelti og ákveður að breyta ástandinu. Með vaxandi sjálfstraust að vopni tekst honum að ná árangri og virðast í lokin flestir vegir færir. Sagan er gamansöm og á erindi til fólks á öllum aldri. Höfundur- inn, Lárus Már, hefur starfað með unglingum í fjölda ára og gjör- þekkir viðfangsefni þeirra og væntingar. Bókin er 223 blaðsíöur, prent- uð í Svíþjóð og kostar 1880 kr. Kápumynd er eftir Atla Má Haf- steinsson. Skrautlegt mannlíf og dularfullt Mál og menning hefur sent frá sér bókina Hólmanespistlar eftir Stefán Sigurkarlsson. Þorpið Hólmanes, skrautlegt og dular- fullt mannlífib þar, er viðfangs- efni höfundar í bókinni. Brugbib er upp myndum úr hundrað og fimmtíu ára sögu þorps sem er ekkert sérstakt þorp, en gæti ver- ið hvaða íslenskt þorp sem er. Faktorshúsiö, þar sem heldra fólkið býr eða hittist, er mið- punktur þorpsins og íbúum þess ótæmandi efni hvers kyns heila- brota. í því glæsta húsi er nefni- lega allt fínt og fágab til að sjá, en það geymir líka sögur sem margar hverjar þola illa dagsbirtu. í þessari fyrstu sagnabók sinni vinnur Stefán Sigurkarlsson af kankvísi úr íslensku heföinni sem felst í því að segja sögur af undar- legu fólki og atburöum, en um leið er hann að rekja mannlífs-, menningar- og byggingarsögu þorps sem er samgróið hverjum Islendingi. Bókin Hólmanespistlar er 138 bls., unnin í G.Ben.-Edda prent- stofu hf. Kápuna geröi Sigurborg Stefánsdóttir og bókin kostar 2.980 kr. ■

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.