Tíminn - 07.11.1995, Blaðsíða 5

Þri&judagur 7. nóvember 1995
imitz.-----i---------
5
Sápa og grautur
Kaffileikhúsið: SÁPA ÞR)Ú OC HÁLFT eft-
ir Eddu Björgvinsdóttur. Leikstjóri: Sig-
ríður Margrét Cubmundsdóttir. Frum-
sýnt í Hlaðvarpanum 3. nóvember.
„Setjib þið nú íslenska alvöru-
svipinn undir borðið," sagði
leikhússtjóri Kaffileikhússins á
föstudagskvöldið þegar frum-
sýnd var sápa Eddu Björgvins-
dóttur. — Þetta er stuttur þátt-
ur, líklega ein þrjú korter, og
gerist auðvitað á veitingahúsi.
Annars vona ég að lesendur
mínir ætlist ekki til að ég reki
fyrir þeim um hvað þessi leikur
er. Þetta er sem sé delluverk,
revía, einna líkast áramóta-
skaupi eða spaugstofugríni,
með skírskotunum út og suður,
í samtíðarumræðuna, og svo
þar á milli gamalkunnum grín-
brögbum. í sjónarmiðju er hér
þýsk kona, gestgjafi á veitinga-
húsinu; heitir hún Heidi Stup-
pelschmert, talar bjagaba ís-
lensku og er auðvitað klædd
eins og Heiða, með fléttur og í
pilsi eins og selstúlka.
Það er náttúrlega ákveðin þró-
un í því að láta konuna vera
þýska, fyrir hálfri öld hefði hún
líklega verið dönsk, en hins veg-
ar væri ekki nógu fyndið að
hafa hana ameríska, svo gegn-
sósa sem við erum orðin af am-
erískri lágmenningu. — Heidi
þessi er gift íslendingi, Hróð-
mari, sem er í einhverju vafa-
sömu innflutningsbraski og
svindli í samstarfi við Garðar
nokkurn, sem er hin furðuleg-
asta persóna og getur ekki talað
eins og annað fólk. Hann á svo
kærustu, Svansý, sem lítið kveð-
ur reyndar að. Meira fer fyrir
Hrund, söngkonu sem veröur
gengilbeina, en með henni er
pönkari sem getur öskrað ógur-
lega.
Þetta er sannast að segja ekki
sérlega fyndið leikverk sem
Edda Björgvinsdóttir hefur hér
sett saman, brandararnir nokk-
ub þreytulegir, fremur aulalegir
en annað, og hábskeytin ekki
beitt. Meðal annarra orba, þá er
fyrirkvíðanlegt hvernig grínist-
ar og helgarpóstar virðast ætla
að draga forsetakosningarnar
Á sinfóníutónleikunum 2. nóv-
ember bar það til tíöinda, að
Gunnsteinn Ólafsson stjórnaði
hljómsveitinni í fyrsta sinn á
reglulegum tónleikum. Gunn-
steinn er lærður vel í stjórn-
endafræðum, m.a. í Ungverja-
landi og Þýskalandi, auk þess
sem hann hefur náð góbum ár-
angri í stjórnendakeppnum. Og
jafnframt hefur hann verið at-
kvæbamikill við hljómsveitar-
og kórstjórn síðan hann kom
frá námi, m.a. staðið fyrir
tvennum Monteverdi-tónleik-
um, og þannig sýnt sig að vera
dugnaðar- og atkvæðamann
hinn mesta. Á efnisskrá tónleik-
anna nú voru 103. sinfónía
Haydns, hornkonsertar eftir
Mozart og Þorkel Sigurbjörns-
son þar sem Ib Lanzky-Otto var
einleikari, og loks Dansasvíta
Béla Bartók.
Sinfónía Jósefs Haydn, „Páku-
þyrlið" nr. 103, er næstsíðust í
flokki 12 svonefndra Lundúna-
sinfónía og var frumflutt á ein-
um „Salómon- konsertanna" í
London veturinn 1794- 95 við
miklar undirtektir. Hefði Moz-
art lifað, er talið sennilegt að
Salómon hefbi bobið honum til
Lundúna eftir fyrri ferð Haydns.
niður í svaðið, hér mátti sjá
dæmi um það. Er ekki hægt að
sameinast um að hlífa forseta-
embættinu við lágkúru? Nóg er
um hana samt í þjóðfélaginu.
Annars byggist verk eins og
þetta ekki á textanum eða per-
sónugerðum, slíkum er ekki til
að dreifa hér. Gamanið, sem af
þessu má hafa, ræðst alveg af
léttfærni leikendanna, snerpu
þeirra, fjöri og kómísku skyn-
bragði. Það fannst mér þessir
leikendur hafa nokkuð af, að
vísu í mismiklum mæli. —
Helga Braga Jónsdóttir var
sköruleg Heidi og Þröstur Leó
Gunnarsson er Hróbmar, bestur
í því atriði þegar hann syngur
Are you lonesome tonight? meö
tilheyrandi mjaömasveiflum í
Elvisstíl. — Undarlegt má heita
Furöuleikhúsib: Barnaleikritib BÉTVEIR
eftir Sigrúnu Eldjárn. Leikgerb: Furbu-
leikhúsib. Leikstjóri: )ón St. Kristjáns-
son. Leikmynd og búningar: Helga
Rún Pálsdóttir. Sýnt í Tjarnarbíói.
Þetta leikrit var fyrst sýnt í
september á vegum Leikfé.lags
Akureyrar, en er nú komið
hingað suður og gengur á
sunnudögum í Tjarnarbíói.
Þar sá ég það nú á sunnudag-
inn. Það er gaman hve margar
barnasýningar eru sýndar í
bænum um þessar mundir;
auk Línu og Kardemommu-
bæjar er ástæða til að benda á
og mæla með ágætri sýningu á
Ævintýrabókinni í Möguleik-
húsinu við Hlemm. — Sýning-
in Bétveir hentar líka vel fyrir
lítil börn, er einföld, ævintýra-
leg — og uppbyggileg.
Hér segir frá litlum strák ut-
an úr geimnum sem lendir á
jörðinni. Hann er reyndar eins
og tveir strákar, með tvö höf-
uð og tæknibúnað eigi lítinn
sem flýtir fyrir honum. Til
jarðarinnar er hann kominn
til að leita ab dálitlu sem ekki
Af því varð auðvitað ekki, en
meb vissum hætti fengu Lund-
únabúar samt Mozart í heim-
sókn, því Haydn blómstraði
sem aldrei fyrr eftir fyrri Lund-
únaferðina — árið sem Mozart
dó. Viburnefni sitt hefur sinfón-
ían af einstæðu upphafi sínu,
pákuþyrli, sem djúpu raddirnar
fylgja síðan eftir í afar háleitum
inngangi. Athyglisvert þykir að
Haydn notar klarinettur í síð-
ustu verkum sínum, en feimnis-
lega líkt og honum þyki þessir
nýju, fimu og hljómfögru gestir
valda vissum árekstrum innan
fjölskyldu hinna hefðbundnu
hljóbfæra. Hjá Mozart eru klar-
inetturnar hins vegar nauðsyn-
legur hluti af hinu músíkalska
litaspjaldi.
Gunnsteinn stýrði hljóm-
sveitinni af miklu öryggi — og
blaðlaust, til að undirstrika
kunnáttu sína — þótt segja
megi að stjórn hans hafi verið
meira vöndub og hugsuð en
innblásin.
Mozart var konungur konsert-
tónskáldanna, því enginn hefur
nálgast hann í fjölda, fjölbreyti-
leika og gæðum — ýmsir kons-
erta hans skipa ennþá hæsta
sess hver á sínu svibi. Auk 23 pí-
Úr„Sápa þrjú og hálft".
að Edda Björgvinsdóttir skyldi
ekki skrifa bitastæðara hlutverk
handa sjálfri sér en Svansý, en
Sigurður Harbarson, sem ég
minnist ekki að hafa séð áður,
var býsna sannfærandi pönkari.
LEIKHUS
GUNNAR STEFÁNSSON
er til á stjörnunni hans. „Það
eru mörg blöð föst saman á
einni hliðinni og þab eru tákn
og merki á blöðunum og svo
stundum myndir!" Hvað
skyldi þetta vera? Bétveir hittir
lítinn strák sem heitir Áki og
eldri systkini hans, Lóu og
Búa. Þau komast að því að Bé-
tveir leitar að bókum. Þær má
finna hjá afa og ömmu og að
endingu finna þau Sigurð rit-
höfund, sem hefur verið að
búa til sögu af þessu öllu sam-
an. Inn í leikinn eru fléttaðir
söngvar, þar á meðal þessi:
Bók er góð fyrir okkar þjóð.
Bókin er fín eins og vítamín!
Svo má nefna að þegar
krakkarnir eru að kenna Bé-
tveimur stafrófið nota þau
Ib Lanzky-Otto.
anókonserta samdi hann 5
konserta og tvö rondó fyrir
fiðlu, einn konsert fyrir tvær
fiðlur og einn fyri^ fiðlu og lág-
fiðlu, einn fyrir fagott, einn fyr-
ir flautu, einn fyrir óbó, fjóra
konserta og rondó fyrir horn,
einn fyrir flautu og hörpu og
loks einn fyrir klarinettú. Þótt
stundum sé látib liggja að öðru í
tónleikaskrám, eru hornkons-
ertar Mozarts meðal afbragðs-
verka á sínu sviði, samdir eins
og flest sem skáldið gerbi fyrir
ákvebinn mann — söngvara
eða spilara. Hinn hornspilandi
vinur Mozarts hét Lautgelb og
er venjulega sagður hafa verið
Mest tilþrif sýndi Ólafía
Hrönn Jónsdóttir, hún hefur
ótrúlega mikib vald á líkams-
tjáningu sinni, samfara skop-
næmi, og það brást ekki hér.
Hlutverkið er ekki frekar en hin
nýjar stafrófsvísur eftir Þórarin
Eldjárn (þess er ekki getið í
leikskrá), sem komu í bók
hans Óðfluga. Þær eiga að
leysa af hólmi vísurnar gömlu,
A, b, c, d, sem ekki eru í sam-
ræmi vib íslenskt stafróf þótt
við höfum að vísu bjargast viö
þær í tvö hundruð ár.
Þessi litli leikur, sem byggð-
ur er á barnabók Sigrúnar Eld-
járn, var vel og smekkvíslega
settur á svið af Furðuleikhús-
inu. Leikendurnir hafa allir
lagt alúð við verk sitt, sem og
leikstjóri og leikmyndahönn-
uður. Þær Margrét Kr. Péturs-
dóttir og Ólöf Sverrisdóttir eru
vel samtaka í hlutverki sínu
sem Bétveir, enda þarf á því að
halda að þær séu sem einn
mabur. Ólöf hefur líka lagt sitt
til söngtextanna. Eggert Kaa-
ber fer fallega með hlutverk
Áka, en Gunnar Gunnsteins-
son og Katrín Þorkelsdóttir eru
í fleiri hlutverkum en einu.
Gunnar leikur rithöfundinn,
Búa, eldri bróðurinn, og af-
Gunnsteinn Ólafsson.
slátrari, og það látið fylgja með
að Mozart hafi ekki haft á hon-
um sérlega mikið álit. Hins veg-
ar hefur Lautgelb þurft að vera
æöi sleipur hornleikari til að
geta spilað þetta, auk þess sem
Mozart var heldur hrokafullur
við flesta í músíkölskum efnum
— raunar alla nema Haydn —
enda svo langt ofan við alla á
því sviði að fræðimenn telja að
enginn hafi til hans jafnast fyrr
eða síðar. Lanzky-Otto spilaði
konsertinn afar vel, eins og við
var að búast, og með óvenju-
legri „dýnamík".
Þorkell Sigurbjörnsson skrif-
aði hornkonsertinn „Rúnir" aö
mjög buröugt frá hendi höfund-
ar, en Ólafía gerði sér þann mat
úr því, söngnum fyrst og síðan
framreiðslunni með öllu sem
því fylgdi, að skemmtun var að
fylgjast með henni frá upphafi
til enda. Kjartan Bjargmunds-
son er hér í undarlegu gervi og
tollir í því, en í rauninni er þetta
ekki góð meðferð á leikaranum.
Áhorfendur á frumsýningu
virtust skemmta sér vel í Kaffi-
leikhúsinu á föstudagskvöldið.
Ég hef ekki séð allar sápurnar í
leikhúsinu, minnist þó
skemmtilegrar sýningar á verki
sem Ingibjörg Hjartardóttir
samdi. Það var raunsæilegra og
rökréttara en þessi samsetning-
ur Eddu Björgvinsdóttur. Það fer
vitaskuld eftir smekk. fólks
hversu það kann að meta graut-
argerb eins og þessa. Líklega
þykir þeim mest gaman á sýn-
ingunni sem hafa fengið sér
nokkrum sinnum í glas áður en
hún hefst. ■
ann, en Katrín Lóu systur og
ömmuna, allt var það vel við
hæfi.
Boðskapur verksins er sann-
arlega tímabær, en hann er
fólginn í því að benda bömum
á gildi þess að lesa bækur.
Ágengni inyndmiðlanna er
orðin svo mikil að þess verður
æ greinllegar vart að börn og
unglingar hafa alls ekki vanist
bóklestri, nokkuð sem göml-
um bókaormum getur veist
erfitt að átta sig á. En í raun-
inni þarf engan að undra
þetta, ef að er gáð. Svo mikið
er víst að „bókin", sem útgef-
endur kalla svo, heldur ekki
velli nema eitthvað sé gert til
þess að svo megi verða. Og þá
þarf umfram allt að reka áróð-
ur fyrir bóklestri viö börn.
Þessi ævintýraleikur af geim-
stráknum er gott innlegg í þá
baráttu og óhætt að mæla með
því að foreldrar ungra barna
hyggi að honum á sunnudög-
um.
TONLIST
SIGURÐUR STEINÞÓRSSON
beiðni Lanzky-Ottos, sem frum-
flutti verkib í Stokkhólmi fyrir
réttu ári. Verkiö byggist að
mestu upp á klifun eins stefs
sem hornið kynnir með kraft-
miklurp hætti í upphafi. Áheyri-
legt verk og vel flutt.
Dansasvíta Bartóks var samin
- 1923 í tilefni af því að 50 ár
voru liðin frá sameiningu
þriggja borga beggja megin Dó-
nár í eina, Búdapest. Svítan er í
sex þáttum, þrír dansanna eru
sagðir vera ungverskir í anda,
tveir arabískir og einn rúmensk-
ur. Sennilega hefði flutningur
þessara dansa mátt vera fjörlegri
hjá Gunnsteini og Sinfóníu-
hljómsveitinni, en eins og fyrr
var vel að öllu staðið og kunn-
áttusamlega, og af mikilli vand-
virkni. Gunnsteinn Ólafsson
hefur greinilega þann eiginleika
sem er nauðsynlegur hverjum
stjórnanda að vita hvað hann
vill í tónlistarefnum, og hika
ekki við ab ná því fram. Ferill
hans hingað til bendir til þess
að í honum búi efni í mikilhæf-
an hljómsveitarstjóra, og von-
andi bjóðast honum tækifæri til
að þroska það efni.
Nýr stjórnandi
Geimstrákur lærir að lesa