Tíminn - 09.11.1995, Blaðsíða 4

4

Fimmtudagur 9. nóvember 1995
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: Jón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Gubmundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerð/prentun: ísafoldarprentsmiöja hf.
Mánaðaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verð í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Áfangi á lengri leiö
Mikil bjartsýni greip um sig um leið og kunnugt
varð um þá ákvörðun að stækka álverið í Straums-
vík. Hlutabréf hækkuðu samstundis í verði og til-
kynnt var um mikil umsvif á vegum Landsvirkjun-
ar. Hagvaxtaraukning var reiknuð út í skyndi og
atvinnuhorfur vænkuðust. Þegar í stað var farið að
velta fyrir sér margfeldisáhrifum stækkunarinnar
og er engu líkara en að allt þjóðlífið hafi tekið fjör-
kipp við tíðindin og svartagallsrausið um slæmar
framtíðarhorfur víkur um sinn.
Sé þess gætt að þetta er í fyrsta sinn í tvo áratugi
sem umtalsverð erlend fjárfesting er gerð hér á
landi er skiljanlegt að brúnirnar lyftist og vonir
glæðist um betri tíð.
Það hefur lengi verið ljóst að vatnsorkan er auð-
lind sem malar þjóðinni gull. Miklar vonir hafa
verið bundnar við að nýta orkuna til stóriðju og fá
erlend fyrirtæki til að fjárfesta hér á landi. En það
hefur gengið vonum seinna og eftirspurn eftir ís-
lenskri orku og aðstöðu til að nýta hana hér á
landi hefur satt best að segja ekki verið eins mikil
og ætlað var.
Erlendar fjárfestingar hafa verið minni á íslandi
en í öðrum Evrópulöndum og er það umhugsun-
arefni hvað veldur. í eina tíð var það trú að erlend
stóriðjufyrirtæki biðu í röðum eftir að fá tækifæri
til að nýta íslenska orku og fjárfesta hér. Sú var
ekki raunin og eru allar þær væntingar og von-
brigði alkunn.
Nú eru nær tvö ár síðan Evrópska efnahags-
svæðið varð að veruleika. Margir óttuðust innrás
erlendra fyrirtækja og vinnuafls, svo ekki sé talað
um þau erlendu peningaveldi sem hætta var talin
stafa af. Raunin varð allt önnur. Fjármagnsstreym-
ið er fremur úr landi og vinriuaflið sömuleiðis.
íslensk fyrirtæki fjárfesta erlendis og reka þar
fiskvinnslufyrirtæki og sjávarútveg. Þá er fjárfest í
veiðarfæragerð og ýmsu öðru. Þetta öfugstreymi
kemur sjálfsagt ýmsum á óvart og enginn virðist
leita viðunandi svara við því hvers vegna íslend-
ingum tekst ekki að laða áhættufjármagn til lands-
ins, sem við höldum að hafi upp á svo marga góða
kosti að bjóða.
Útlendingum er meinað að fjárfesta í sjávarút-
vegi og orkuverum og landakaup þeirra eru tak-
mörkuð af augljósum ástæðum. Þá má spyrja eftir
hverju sé að slægjast?
Eftir að loks hefur tekist að örva erlend fyrirtæki
til að auka fjárfestingu hér til muna standa góðar
vonir til að fleiri erlendir fjárfestar fylgi á eftir.
Miklir virkjunarmöguleikar eru enn fyrir hendi og
verður mengunarlaus vatnsorkan sífellt eftirsótt-
ari.
Eins og iðnaðarráðherra hefur tekiö fram verður
áfram unnið að því að fá erlend fyrirtæki til að
fjárfesta hérlendis því stækkun álversins í Straums-
vík er enginn endaáfangi í iðnvæðingu hérlendis.
Á undangengnum árum hafa fjárfestingar farið
síminnkandi og eru orðnar hættulega litlar. Ljóst
er að þær verða ekki auknar að marki nema með
virkjunarframkvæmdum og erlendu áhættufé til
iðnaðarframleiðslu. Því er samningurinn um
stækkun álversins mikilvægur áfangi eftir langvar-
andi stöðnun í uppbyggingu orkufreks iðnaðar og
frekari fjárfestinga, innlendra sem erlendra.
Gjörsigruö karlmennska
Kvennalistinn verður með aðal-
fund um helgina og verður yfir-
skriftin á honum „Kvennapólitík
— hvað nú?" Yfirskriftin á þess-
um fundi gefur til kynna að þessi
mál standi á ákveðnum tímamót-
um. Þetta „hvaö nú?" hljómar
eins og hjá duglegum vinnu-
manni, sem lokið hefur því verki
sem hann var bebinn aö vinna og
kemur til verkstjórans og spyr
hvaða verk hann eigi næst aö
taka sér fyrir hendur. Því er eðli-
legt að menn fari að velta fyrir sér
hvaða verk þetta séu helst, sem
þessi duglegi vinnumaður
kvennapólitíkurinnar hefur lok-
ið. Ýmislegt bendir til að þetta
dagsverk hafi ekki síst falist í því
að rústa hefðbundna karl-
mennskuímynd og koma inn
sektarkennd hjá körlum fyrir kyn
sitt, þannig að þeir viti ekkert í
hvorn fótinn þeir eiga að stíga —
hvenær sé við hæfi ab vera harður
og hvenær sé við hæfi að vera lin-
ur. Þess vegna erum við, karla-
greyin, í vandræðum með sjálfs-
myndina og sífellt að reyna aö
vera eitthvað annað en við erum.
Við erum sífellt aö reyna að gera
kvenfrelsiskonunum til geös.
Kreppa karlmannsins
Þetta er það, sem í nýju hefti
blaðsins Veru, málgagni Kvenna-
listans, er skilgreint sem „kreppa
karlmannsins" og nokkrir ágætis-
menn eru dregnir fram, stillt upp
og spurningum látið rigna á þá
um hvort þeir séu nú ekki í mikilli
kreppu. Órn Friðriksson, sem er
formaður í hinu karlmannlega Fé-
lagi járniðnaðarmanna, lendir í
þessu úrtaki og segir konumjúkt
um karlakreppuna: „Já, ætli það
ekki. Breytingar á stöbu kynjanna
skapa óvissu, ekki síst hjá körlum
þar sem hlutverkið „stóri sterki"
er ab breytast í „mættu mér á
jafnréttisgrundvelli"." Svo kemur
í ljós að Orn er alltaf að reyna ab
Launastefnan fundin
Enda er það gert.
Mið er tekið af þessari opinberu
stefnu í launamálum, þegar laun-
þegafélögin segja upp samningum
og eru allt í einu farin að gera sam-
anburð á kaupi á öðrum Norður-
löndum og hér, þar sem þjóðar-
tekjur og landsframleibsla er svip-
uð.
Launafólk á íslandi ætti að vera
þakklátt Kjaradómi fyrir að úr-
skuröa sínu fólki kaup í samræmi
viö það sem aöilar vinnumarkað-
arins sömdu um að stefna aö í
febrúarsamningunum, „aö hækka
laun áþekkt því sem gerist í nálæg-
um löndum", eins og fram-
kvæmdastjóri Vinnuveitendasam-
bandsins segir svo skilmerkilega í
grein sinni, sem hann skrifar und-
ir rangri fyrirsögn. Launastefnur
abila vinnumarkaðarins og ríkisins
fara saman og ryðja ráöherrar,
þingmenn og embættismenn af
skárra standi brautina. Því þarf
enga leit aö launastefnu. Hún er
klár og brautin bein og greið.
Þar sem launastefnan er fundin
og ekki er nema framkvæmdaat-
riöi aö framfylgja henni, ættu nú
aðilar vinnumarkaðarins aö venja
sig af aö plaga þjóðina með sí-
felldu naggi um aukaatriði, en
taka þingmenn, embættismenn og
Kjaradóm sér til fyrirmyndar og
þegja þunnu hljóöi um kaupið
sitt.
Það er nóg aö láta Guðrúnu
Helgadóttur, varaþingmann, segja
hug þeirra allra opinberlega og
mælist henni ávallt vel.
OÓ
Andlitin á oddvitum aðila vinnu-
markaöarins eru oftar á skjánum
en Elín Hirst og Radíusbræöur og
önnur augnayndi. í fréttum og
dagskrám útvarpa eru raddir Þór-
arins, Benedikts og Jakans kunn-
uglegri en þulanna sem lesa fréttir
og kynna dagskrár. Tíminn birtir
oftar myndir af þessum herra-
mönnum en Ólafi eða Steingrími,
þegar foringjahollustan var og hét.
Erindi oddvitanna í fjölmiðlana
er ávallt hið sama: aö ræöa um
kaupiö. Staglaö er endalaust um
hvort það er of lítið eöa of mikið
og hvort atvinnuvegirnir þoli að
borga laun eða hvort stööugleik-
inn verður skemmdur fyrir ríkis-
stjórninni. Svo rabba kariarnir um
hvaö sé mannsæmandi og hvaö
verðbólguhvetjandi og fara niður-
stöðurnar eftir því hver á heldur
hverju sinni.
Kaupiö og afkoma heimila og
fyrirtækja og sjálfs þjóöarbúsins er
uppáhaldsefni fjölmiöla og teljast
meiningar útvalins hóps um efniö
til stórfrétta oft á dag.
Lummulegar lummur
Aðilarnir margfrægu koma sér
yfirleitt aldrei saman um neitt
nema á svosem tveggja ára fresti,
að þeir leggjast á eitt aö plata ríkis-
stjórnir til að leysa deilur sínar
með loforðum um kjarabætur úr
ríkissjóöi og þar með enn meiri
halla á landssjóðnum en ella hefði
oröiö.
Þetta eru nú allt gamlar lummur
og fastir liöir eins og venjulega. En
í síöustu stórsamningum voru
fleiri endar lausir en venja er til og
nú er allt komið upp í loft, riftun
samninga vofir yfir og enginn veit
í hvora löpp á aö stíga.
„í leit að launastefnu" er fyrir-
sögn á grein, sem Þórarinn V. Þór-
arinsson skrifar í Mogga og er svar
við annarri grein sem annar aðili
vinnumarkaðar setti saman um
Á víbavangi
efnið. Þórarinn bendir réttilega á
að ekki hafi orðið til ein, samfelld
né ófrávíkjanleg launastefna í
samskiptum atvinnurekenda og
verkalýösfélaga aö þessu sinni,
„þótt grundvallarviðmiöanir væru
skýrar: aö hækka laun áþekkt því
sem gerist í nálægum löndum ..."
Þarna er þó viðmiöun sem vert
er að gefa gaum, enda er komiö í
ljós að hún er meginkjarninn í yf-
irlýstri og opinberri launastefnu.
Opinbera stefnan
Kjaradómur og Alþingi eru sam-
mála um að kaup þingmanna og
embættismanna eigi að taka mið
af því sem gerist í nálægum lönd-
um. Kaup þessara aðila er fært til
samræmis við það sem gerist og
gengur meöal sambærilegra starfs-
stétta á Noröurlöndum.
Viömiðunin er eðlileg og hefur
íslenska ríkið ekkert síöur efni á
því en Noregur, Svíþjóð og Finn-
land að greiða þingmönnum og
embættisfólki sæmilegt kaup.
starfa í „jafnréttisnefnd ASÍ" og er
líka farinn að „taka þátt í heimil-
isstörfunum". Einhvern tíma
hefðu nú óhreinir og harðir járn-
iðnabarmenn spurt hvort hann
GARRI
væri ekki farinn að pissa sitjandi
líka og ekki tekiö í mál að formaö-
ur þeirra væri með svona kerl-
ingavæl.
Og svipaður tónn er hjá yngri
mönnunum sem Vera talar við í
þessu blaöi. Guðmundur Stein-
grímsson, formaður Stúdenta-
ráðs, malbikar mikið um jafnrétti
og talar eins og hann sé nýfrels-
aður í Kristi: segist reyna að koma
ekki fram við konur á þann hátt
sem hann vill ekki ab komib sé
fram við sig. Og ekki er hann síð-
ur sokkinn í kvennafræðin, pró-
fessorinn Ástráður Eysteinsson,
sem veltir því fyrir sér af nánast
akademískum áhuga hvernig tjá
megi karlmennsku á vorum dög-
um.
Það er greinilegt að þessi dæmi
um vel gerða karla í dag er hold-
gerving þess verks, sem kvenrétt-
indakonurnar hafa þegar unnið
og er tilefni þess að þær spyrja:
„Hvab nú?"
Síðasta vígið
En þegar Garri var rétt í þann
mund að sætta sig við að karlpen-
ingurinn eins og hann legði sig
væri lagstur í jafnréttisundir-
lægju, renndi hann yfir viötaliö
viö síðasta viðmælanda Veru,
Ingvar E. Sigurðsson leikara. Þar
var nú ekki kerlingavælinu fyrir
að fara. Hann kannaðist ekki við
að vera í kreppu, enda lifði hann
samkvæmt sínu „karlmannseðli".
Og hann kannast ekki við að
staða karlmannsins á „alvöru
heimilum" hafi breyst. Um jafn-
réttismálin segir hann: „Ég geri
mitt til að stuðla að jafnvægi, ör-
yggi og stöðugleika. Algjört jafn-
rétti er ekki til í heiminum, það
lifa hins vegar margir í þeirri
blekkingu."
Þegar Garri las þetta, hugsaði
hann með sér að það væri ekki til-
viljun að einmitt þessi maður
hefði verið kosinn kynþokka-
fyllsti karlinn á íslandi á Rás 2 í
fyrra. Hann er trúlega eini sanni
karlinn.
En Adam ver ekki lengi í Parad-
ís, því þó í fljótu bragði hafi virst
eins og það væri ekki alveg komið
að „Hvab nú?-inu", að verki
kvenfrelsiskvennanna væri ekki
alveg lokið, uppgötvaði Garri sér
til mikillar skelfingar að léikarinn
var að leika. Með smáu letri við
vibtaliö vib Ingvar stendur að
hann „svari fyrir hinn sanna karl-
mann Fernando Krapp". En Fern-
ando þessi er einmitt aðalpersón-
an úr leikritinu Sannur karlmaö-
ur. Hin kalda stabreynd málsins
reynist því vera að kvennablað-
inu Veru tókst ekki að finna einn
einasta viðmælanda sem er í raun
og sann sannur karlmaður. Þaö
þurfti að fá atvinnumann til að
leika hlutverkið!
Garri