Tíminn - 09.11.1995, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 9. nóvember 1995
livnlfm
5
Nýjar hugsanir í
atvinnumálum
Afyrra ári kom út í Dan-
mörku bókin „Der er
arbejde nok til alle — hvis
vi vil!" (útg. Fraktal 1994) þar sem
höfundurinn, Torben Lausten,
lýsir 100 hugmyndum að verk-
efnum handa atvinnulausum.
Eftirfarandi samantekt er byggö á
greinum í Aalborg Stiftstidende
30. júlí og Jyllands-Posten 24. á-
gúst 1994:
Fyrir fjórum árum fékk Torben
Lausten hugljómun: Fyrst svo
mörg viðfangsefni eru óleyst,
hljótum við að geta skapað tugi
þúsunda nýrra atvinnutækifæra.
Síðan þá hafa hugmyndirnar
kviknað í stríðum straumum. Og
sá straumur heldur áfram, þótt
Lausten hafi nú gefið út 100 hin-
ar fyrstu í nýjustu bók sinni, „Der
er arbejde nok til alle — hvis vi
vil!"
Torben Lausten var áður yfir-
maður starfsmannaþróunarsviðs
heyrnartækjafyrirtækisins Ot-
icon. Síðustu fimm árin hefur
hann unnið að því að finna störf
handa fólki sem misst hefur at-
vinnuna.
í starfi sínu heyrir hann oftlega
yfirlýsinguna „Það er enga vinnu
að fá."
„Tómt bull!" segir Torben
Lausten. „Við þurfum ekki annað
en að beita skynseminni og hugsa
dálítið öðruvísi til að láta okkur
detta í hug sæg af nýjum verkefn-
um, sem hvorki eru í samkeppni
við fyrirtækin né spilla fyrir þeirri
efnahagslegu uppsveiflu sem nú á
sér stað."
Grænt er gott
Lausten leggur á það áherslu að
atvinnuleysi sé illt í sjálfu sér og
Dönum ósæmandi, að hið tækni-
vædda hagvaxtarþjóðfélag sé
komið í blindgötu þar sem ókost-
irnir (eitrun umhverfisins, félags-
leg upplausn og milljón óham-
ingjusamir atvinnuleysingjar á
opinberu framfæri) geri meira en
að vega upp sparnaðinn sem með
tæknivæðingunni næst, og að
mestu skipti að allir liafi eitthvað
uppbyggilegt að sýsla. Þess vegna
telur hann að tilboð í opinberar
framkvæmdir skuli meta eftir því
hvert þeirra skapar flestum vinnu
fremur en hvert er lægst í krónum
talið. En jafnframt er hugmynd
hans sú, að þær lausnir, sem
„ Tómtbull!" segir
Torben Lausten. „ Við
þurfurn ekki annað en að
beita skynseminni og
hugsa dálítið öðruvísi til
að láta okkur detta í hug
sœg af nýjum verkefhum,
sem hvorki eru í sam-
keppni við fyrirtœkin né
spilla fyrir þeirri efna-
hagslegu uppsveiflu sem
nú á sér stað."
hann bendir á, verði þjóðfélaginu
öllu beinlínis til (fjárhagslegra)
hagsbóta þegar fram í sækir: Þá
tugi milljarða, sem nú fara í at-
vinnuleysisbætur, ætti skv. hug-
myndum Laustens að nýta til þess
að skapa atvinnu, sem með tím-
anum yrði „sjálfbær", nefnilega
stæði undir sér sjálf. Meðal á-
herslupunkta eru þessir — en
bókin lýsir 100 slíkum, sem fyrr
sagöi:
- Gera landbúnaðinn sjálfbær-
an og lífrænan. Slíkt kallar á fleiri
hendur, vinnur gegn villimann-
legri meðferð á dýrum, og auðgar
þjóðfélagið á margan hátt.
- Færa vöruflutninga frá bílum
til strandferðaskipa. Vöruflutn-
ingabílar eru að eyðileggja vega-
kerfið á meginlandinu og eitra
andrúmsloftið, en flutningar með
skipum eru vistvænasta flutnings-
formið, auk þess sem slíkt mundi
skapa vinnu á skipasmíðastöðv-
um, í höfnum o.s.frv.
- Nýta lélegt land til orkufram-
leiðslu (skógrækt til viðar- og,
bensínframleiðslu); væri allt ó-
ræktarland í Danmörku nýtt til
þessa, gætu Danir framleitt helm-
ing bensíns síns, segir Lausten.
- Ráða „græna umboðsmenn"
til að rækta og fegra umhverfið,
hvern á sínum stað. Minnt er á „-
grænu skæruliðana" í New York,
sem eru ungmenni úr eymdar-
hverfum borgarinnar sem komið
hafa upp 1000 matjurtagörðum á
þökum háhýsa borgarinnar.
- Þjálfa „verndarengla gegn of-
beldi". Þjóðfélagiö greiðir offjár í
sjúkragjöld og tryggingar vegna
þjófnaðar og ofbeldis. Við gætum
þjálfað 10.000 verndarengla, sem
færu um göturnar tveir eða þrír
saman allan sólarhringinn, líkt og
nú er gert í New York, segir Laust-
en.
- Koma á nýjum samskiptahátt-
um við þjóðir þriðja heims til þess
ab koma til móts við flótta „at-
vinnutækifæra" til láglaunasvæð-
anna.
- Koma upp Tyrkjahverfi á Vest-
urbrú: hvergi’er meira atvinnu-
leysi en hjá dönskum Tyrkjum og
með sama hætti og sumar borgir
státa af Kínahverfi, sem eru eftir-
sótt af ferðamönnum, ættu Tyrkir
að koma upp eigin fyrirtækjum í
Tyrkjahverfi, meb kaffistofum,
krám, tyrkneskum böðum, mörk-
uðum o.s.frv.
- Regnskógarannsóknir. Torben
Lausten trúir því, að í regnskóg-
unum sé fjöldi óþekktra lækn-
ingaplantna, sem gera ætti út her
sjálfboðaliða til að leita uppi og
rannsaka. Fé til þessa mætti taka
af fjárveitingum til styrktar hvers
kyns opinberum stofnunum til
hjálpar þriðja heiminum.
Heimavinna
Meðal meginhugmynda
Laustens er sú, að sem flestir ættu
að vinna heima, sem tölvu- og
netvæðing gerir ennþá auðveld-
ara. Fyrirtækin mundu spara sér
skrifstofur, matsali, klósett, bíla-
stæði o.fl. og kostnaöur starfs-
manna minnkaði sömuleiðis,
þannig að miklu minni vinnu
þyrfti til að ná sömu rauntekjum.
„Um 40 þúsund krónur (4000
DKR) gætu sparast á mánuði við
það að þurfa ekki að keyra í vinn-
una. Hjón gætu skipulagt vinnu-
tíma sinn þannig að þau sæju um
börnin til skiptis, og þannig spar-
að 60-70 þúsund krónur á mánuði
í gæslustofnanir [lífið er sýnilega
æði dýrt í Danaveldi]. Lífið yrði
miklu betra ef menn slyppu við að
þeytast fram og aftur milli barna-
heimilis og vinnustaðar og sætta
sig við streitufullt skyndifæði í
kvöldmat," segir Torben Lausten.
Hann segir ekki að menn ættu
endilega að vinna heima alla æv-
ina, en þab væri sannarlega lausn
í nokkur ár, t.d. meðan börnin
eru lítil.
Og hann hefur ekki áhyggjur af
einangmn: „Maður ætti ab geta
mætt í vinnuna á ca. hálfs mán-
aðar fresti, og ef margir em
heimavinnandi, fer að auki að
verba meira á seyði úti í hverfun-
um," segir Lausten.
Þjónustukort
Enn ein hugmynd hans heitir
þjónustukort (service-dankort).
Samkvæmt henni fengi sérhver
Dani 400.000 kr (40 þús. DKR) til
að kaupa þjónustu fyrir. í lok
hvers árs væru útgjöld vegna
þjónustu gerð upp.
„Við skattleggjum vinnuaflið
með ósæmilegum hætti. Núna
þarf maður að vinna sér inn 9500
kr. til að geta greitt iðnaðarmanni
laun er dugi til að hann haldi
1000 kr eftir að hafa greitt skatt
og virðisaukaskatt. Það er ekki að
furða þótt svarti markaöurinn
blómstri."
Sem dæmi gæti handhafi þjón-
ustukortsins ráðið menn til ab
gera sumt það sem hann ekki get-
ur eða vill gera sjálfur. Þannig
gæti hann t.d. pantaö þrjá ein-
kennisbúna hreingerningamenn
einu sinni á ári til að taka allt í
gegn meðan hann væri sjálfur í
vinnunni.
Sömuléiðis gætu fyrirtækin
boðið ellilífeyrisþegum velferðar-
þjónustu t.d. með því ab skipu-
leggja kerfi er gerði þeim kleift að
skiptast á íbúðum og kynnast
þannig landinu.
Mjög ódýrt er ab koma á fót alls
konar heimilisþjónustu. Ekki þarf
annað til en auglýsingu í blaði.
Og á því sviði bíður fjöldi af störf-
um sem sum borga sig nánast al-
veg sjálf. Sem dæmi má nefna fyr-
irtæki í Bandaríkjunum sem sér-
hæfa sig í orkusparnaöarráðgjöf:
kaupandinn greiðir ráðgjafanum
mismuninn á gamla orkureikn-
ingnum og þeim nýja uns launin
eru fullgreidd.
Hvab meb ísland?
íslendingar eru sömuleiðis að
átta sig á því, að í óefni stefnir:
Vinnufúsum höndum fjölgar, en
störfum fækkar. Fyrirtækin „hag-
ræða", tölvur og stórvirkar vélar
leysa huga manna og hönd af
hólmi, og þeir sem „hagrætt var
burt" lenda á framfæri þjóðfélags-
ins. Meðal íslenskra hugmynda í
stíl Torbens Lausten eru bændag-
isting og smáfyrirtæki um allt
land, hvers kyns ferðaþjónustu-
hugmyndir er nýta sérkenni
landsins, vistvænn landbúnabur
sem er að byrja að ryðja sér til
rúms, smábátaútgerð innan 6
mílna, eldsneytisframleiðsla úr
innlendri orku og hráefnum, Ný-
sköpunarsjóður námsmanna, at-
vinnutryggingahugmynd Jóns Er-
lendssonar o.m.fl.
Heimurinn verður aldrei aftur
eins og hann var, þar sem hin ein-
falda lausn var að framleiða meira
og meira, og eyða meiru og
meiru. Til þess erum við orðin of
mörg fyrir þennan heim.
(Sig. St. tók saman)
Móburmálib auglýst
Mér þykir þab afar virbingarvert
hjá Mjólkursamsölunni ab leggja
svo mikla áherslu á málrækt sem
raun ber vitni.
Vissulega kann að viröast und-
arlegt ab móðurmálskennsla þurfi
að fara fram með auglýsingum í
blöbum, en sennilega er það í
samræmi vib annað í nútíma-
þjóöfélagi.
Reyndar kemst ég ekki hjá
þeirri hugsun að slappleikinn sem
svo víða gætir í þjóbfélaginu valdi
því að forsvarsmenn þessa fyrir-
tækis hafi ákveðið að standa að
þessu ágæta málræktarátaki og
hlaupa í skarðið þar sem skólar
eða ljósvakamiðlar bregðast.
Ég hef áður nefnt þab í pistlum
mínum að mér fyndist fráleitt
hvað lítiö eftirlit og abhald væri
meb málnotkun í útvarpi og enn
virðist mér metnaður í þeim efn-
um fara minnkandi. Að undan-
förnu hafa bátar til dæmis verið
að reka að landi í fréttum ríkisút-
varpsins, en með því að ráða í
eybur kemst hlustandinn að
þeirri niburstöbu að þeir séu að
reka sjálfa sig að landi.
Það er þess vegna ágætt for-
dæmi sem þarna hefur skapast og
nú ættu aðrir atvinnurekendur ab
feta í fótsporin.
Ótal dæmi eru nefnilega um að
fyrirtæki fari rangt með móður-
málið og þegar auglýsingar með
rangri málnotkun hljóma í eyrum
eða ber fyrir augu er ekkert skrýt-
ið þótt æskan viti ekki hvernig á
Frá
mínum
bæjar-
dyrum
LEÓ E. LÖVE
að tala.
Stundum er hægt að brosa ab
ambögunum, en broslegt er það
bara þegar sá sem les veit að rangt
er með farið. Sumar ambögurnar
eru sem betur fer saklausar og
hugsanlega liður í þeim breyting-
um sem lifandi mál hlýtur að
taka, en aðrar eru verri.
Sem dæmi um þab sem mér
finnst broslegt og hættulítib, en
er dæmi um litla hugsun eba mál-
smekk, eru fagurlega rituð orð í
búðarglugga við Laugaveg þar
sem stendur: „... meiriháttar
ítalskar..." Ég bíb bara eftir að sjá
í öðrum glugga orðin: „... rosalega
íslenskar...", sem hefur nákvæm-
lega sömu merkingu, en engum
myndi sennilega detta í hug að
nota.
Eitt er það sem mér finnst að
bifreiðaumboðin ættu nú að sjá
sóma sinn í að gera og leggja þar
með lóð sitt á vogarskálar mál-
ræktar.
Það sem ég á við er hvernig orb-
ib dyr er notab í nánast öllum bif-
reiðaauglýsingum ef verið er ab
tala um tvennar, þrennar eba
fernar dyr.
Ég er viss um að fatasalar
myndu til dæmis ekki auglýsa að
riienn gætu fengið þrjár buxur á
veröi tveggja. Fatasalar myndu ab
sjálfsögðu segja að þrennar buxur
fengjust á verði tvennra.
Bifreiðaumboðin auglýsa hins
vegar látlaust tveggja dyra eða fjög-
urra dyra bifreiðir og meira að
segja ríkisfjölmiblarnir láta það
óátalið.
Þessi fyrirtæki sem leggja mikib
upp úr auglýsingum og hafa
stundum glatt neytendur með
snjöllum uppátækjum, ættu nú
að leggja málræktarátakinu lið og
fara með rétt mál.