Tíminn - 23.11.1995, Blaðsíða 4

4

Fimmtudagur 23. nóvember 1995
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: Jón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Gubmundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmibja hf.
Mánabaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Vopnaður fribur
Staöfesting forseta Serbíu, Króatíu og Bosníu á
friöarsamningum, sem fram fór í Ohio í Banda-
ríkjunum síöastliðinn þriöjudag, eru mikil tíð-
indi í alþjóðamálum. Nú má segja að í fyrsta
skipti sé raunveruleg von til þess aö varanlegur
friður náisrá Balkanskaga eftir mannskæöustu
átök sem hafa átt sér stað í Evrópu frá lokum síö-
ari heimsstyrjaldar. Þessi átök hafa haft í för
meö sér ólýsanlegar hörmungar og eyðilegg-
ingu.
Hins vegar er sá friður, sem náðst hefur, vopn-
aður friður og hvílir á 60.000 manna herliði sem
ætlunin er að safna saman frá Nato-ríkjum. Að
leggja þertnan herafla til og skipuleggja veru
hans í Bosníu er risavaxið verkefni, sem Nato-
ríkin standa nú frammi fyrir. Enn er ekki komið
samkomulag um það milli Bandaríkjaforseta og
þingsins að leggja til 20.000 hermenn til þessar-
ar ferðar. Svo stórfelldir liðsflutningar til átaka-
svæða eru viðkvæmt rríál í Bandaríkjunum í
ljósi sögu þeirra.
Tilraunir til málamiðlunar á Balkanskaga eru
langvinnar og hafa flestar runnið út í sandinn.
Þess vegna er árangurinn nú athyglisverður fyr-
ir margra hluta sakir. Harðar loftárásir Nato hafa
greinilega gert Bosníu-Serbum það Ijóst að al-
þjóðlega samfélagið myndi ekki sitja hjá lengur.
Ljóst er að stríðsþreyta er staðreynd hjá fólki,
sem þolað hefur ólýsanlegar hörmungar. Þá er
einnig ljóst aö það vald, sem stórveldið Banda-
ríkin býr yfir, hefur orðið samningamönnum
þeirra sá bakhjarl að mark er á þeim tekið. Bak-
grunnurinn er annar og boðleiðirnar styttri
heldur en hjá þeim samningamönnum sem
starfa í umboði ríkjabandalags á borð við Evr-
ópusambandið. Með þessu er ekki verið að gera
lítið úr því starfi sem unnið hefur verið í sát-
taumleitunum síðustu ára. Það hefur vafalítið
undirbúið jarðveginn og átt sinn þátt í því að
skýra flókna stöðu á Balkanskaga fyrir forustu-
mönnum annarra Evrópuþjóða og Bandaríkja-
manna. Hitt er staðreynd að það virðist hafa
skipt sköpum þegar Bandaríkjamenn komu af
fullum þunga inn í samningamálin með það
vald að baki sem fylgir risaveldi með mikinn
hernaðarmátt.
Hins vegar er vopnaður friður ekki traustur
friður. Hann hvílir á spjótsoddum, svo notuð sé
gömul samlíking. Stríðsþreytan kemur fram í
orðum forseta Bosníu, þegar hann segir að
vondur friður sé betri en stríð. Nú ríður á því að
nota tímann vel og reyna að „vinna friðinn", '
sem er erfitt verkefni. Til þess þurfa Evrópuþjóð-
ir ásamt Bandaríkjamönnum að leggjast á eitt
með aðstoð bæði í formi fjármagns til endur-
reisnar og hvers konar aðstoðar til þess að draga
úr þeirri þjáningu og þeim sárum sem ólýsanleg-
ar hörmungar og mannfall hafa valdið á liðnum
árum.
Aö leggja sjálfa sig niður
Hugsjónamennska Þjóbvaka-
þingmanna meb Ástu R. Jó-
hannesdóttur, brottflæmda
framsóknarkonu, í broddi fylk-
ingar ríbur ekki vib einteyming.
Nú beinast hugsjónir Ástu ab
velfarnabi forsetaembættisins
og hefur hún lagt fram frum-
varp til breytingar á stjórnskip-
unarlögum, sem miba ab því ab
tryggja ab forseti hafi óumdeilt
umbob þjóbarinnar þegar hann
er kosinn. Þetta vill Asta gera
meb því ab tryggja ab kjörinn
forseti hafi aldrei minna en
helming kjósenda ab baki sér. Ef
ekki næst tilskilinn meirihluti í
fyrstu umferö kosninga, þá beri
aö kjósa á milli þeirra tveggja
efstu í annarri umferb, sem
fram fari eigi síbar en þremur
vikum eftir þá fyrri. Þetta fyrir-
komulag er vel þekkt í forseta-
kosningum og frægast í hinu
franska fimmta lýöveldi þar sem
tveggja-umferöa- kerfiö hefur
viögengist. Þó forsetahlutverkiö
í Frakklandi sé mun valdameira
en menn eru ab tala um hér, þá
er þessi aöferö heppileg ef menn
vilja — eins og Ásta R. er aö tala
um — styrkja stööu forsetaemb-
ættisins í íslensku stjórnkerfi.
Ekki ný hugmynd
Nú er þessi hugmynd hreint
ekki alveg ný og ýmsir hafa orb-
iö til ab velta henni upp. Garri
þykist vita ab ýmsir stjórnmála-
menn séu sammála því aö al-
mennt sé þaö heppilegra fyrir
forsetann, hver svo sem hann
er, ab hafa meirihluta þjóbar-
innar aö baki sér og geta, ef svo
ber undir, talaö í nafni þess
meirihluta. Um þetta fer ekki
eftir flokkslínum, jafnvel ekki
n Framsóknar-
flokkslínum,
1^1' þó þessari
^ l hugmynd
hafi m.a. ver-
hgi-MB leibara Tím-
ans síösumars
T:----------- 1980 eftir ab
^0' frú Vigdís var
kjörin forseti. í þá tíö voru raun-
ar bæöi Tíminn og Ásta R. form-
lega í Framsókn, þó nú séu
tengsl beggja oröin óformlegri
og jafnvel eitthvaö lauslegri.
íhaldsmenn, kommar og kratar
hafa svo vitaö sé margir hverjir
samúö með þessu viöhorfi Ástu
R. og frumvarpi hennar.
Hins vegar er óvíst aö sann-
færing manna í málinu sé jafn
GARRI
heit og hjá Ástu R., því hún
viröist tilbúin aö fórna lang-
þráöu þingsæti fyrir hana. Feng-
ist tillagan samþykkt í vetur,
yrði aö rjúfa þing og kjósa aftur
með vorinu, vegna þess aö hér
er stjórnarskrárbreyting á ferð-
inni. Þannig myndi kjörtímabil-
iö varla ná að verða nema fjórð-
ungur af því sem það annars
gæti orðiö, og þegar af þeirri
ástæðu er ótrúlegt aö þingheim-
ur almennt veröi mjög spennt-
ur fyrir því aö afgreiöa þessa tií-
lögu frá Ástu R., jafnvel þó
meirihluta alþingismanna finn-
ist hún vera hiö besta mál.
Stóru tíðindin
En um þetta getur Ásta auö-
vitaö ekki verið viss og í því felst
hiö óvenjulega hugrekki henn-
ar sem þingmanns. Hún getur
verið nánast viss um aö veröa
ekki kosin á þing aftur — í þaö
minnsta ekki fyrir Þjóövaka,
sem mælist nú meö svipað fylgi
og Flokkur mannsins á sínum
tíma, þetta 1,0-2,6%. Þaö, aö
Þjóövaki skuli leggja fram til-
lögu um breytingu á stjórnskip-
unarlögum og þar meö stjórnar-
skránni, er því í rauninni tillaga
um að leggja þingflokk Þjób-
vaka niður. I því felast aö sjálf-
sögðu hin stóru pólitísku tíö-
indi sem framlagning þessa
frumvarps boöar. Þannig hefur
þessi flokkur sóleyjarinnar sólu
fegri fundið sér sinn riddara til
aö vekja upp og deyja fyrir. Þessi
riddari er forsetaembættið, sem
yröi sterkara og öflugra eftir
sjálfsfórn hins nýja þingflokks.
Þaö yröi óneitanlega fagur endir
á stuttum en skærum og heitum
ferli flokksins og Mörður Árna-
son, varaþingmaður Ástu R.,
yröi ábyggilega ekki í vandræð-
um meö að skrásetja meö skáld-
legum hætti þessi harmrænu
endalok.
En af þessu sést aö síendur-
teknar fullyröingar um aö hug-
sjónamenn finnist ekki lengur í
íslenskri pólitík eiga varla viö
rök að styðjast, nema auðvitað
efasemdamennirnir hafi rétt
fyrir sér, aö Þjóðvaki hafi annaö
hvort ekki áttaö sig á því hvað
hann var aö gera eöa þá aö Ásta
R. hafi reiknað út að frumvarpið
hennar myndi aldrei fást af-
greitt. Hún hafi bara lagt þaö
fram til að komast í sviösljós
fjölmiölanna. Hver veit?
Garri
Happadrjúgt ólukkustand
Að nýlokinni hátíö þar sem nor-
rænt tignarfólk hlóö á sig orö-
um og djásnum til aö halda upp
á brullup í ævintýralandinu þar
sem prinsessan á bauninni varö
til, skrapp önnur prinsessa í
breska sjónvarpiö og þuldi þar
raunasögu sína.
Ektaspúsa prinsins af Wales
lét dæluna ganga í klukkustund
um hvaö þaö sé andstyggilegt
ab vera prinsessa og teljast til
konungsfjölskyldu heimsveldis-
ins.
Hún sagöi frá öllu því um ævi
sína, sem allir sem áhuga hafa á,
vita og hafa vitaö lengi. Prins-
inn hélt framhjá henni og hún
hélt framhjá prinsinum. Henni
leiðist prinsinn og prinsinum
þykir hún leiðinleg.
Tengdó er líka leiöinleg og allt
þaö slekti heldur kuldalegt og
lítil ástæöa til aö púkka upp á
þaö.
Di prinsessa er í miklu uppá-
haldi sérhæföra fjölmiöla. Þeir,
sem einkum flytja fregnir af
frægu fólki og ríku og umfram
allt af tignu standi, birta af
henni myndasíður í hverju tölu-
blaöi, skælbrosandi. Prinsessan
skiptir um föt nokkrum sinnum
á dag og er hreint aödáunarvert
hve hún er flott. Diana er per-
sónugervingur tignar, glæsileika
og hamingju.
Holdib er veikt
Aörir fjölmiölar sérhæfa sig í
óhamingju og ekki er Di prins-
essa síöur í essinu sínu þar. Þar
birtist hún grátandi meö skelf-
ingarsvip, þegar upplýst er um
hvert hneykslið af ööru sem
hún er viöriðin. Þegar hún hef-
ur verið í tygj-
um viö mynd-
arpilta, ætlar
allt Iiretaveldi
af göflunum
aö ganga.
Svo grætur
hún líka eöa er
voöa sorrí á
svipinn, þegar
eiginmanns-
nefnan rýkur af bæ og fer aö
gera hitt í göröum og svefnher-
bergjum annarra kvenna.
Kvensurnar hælast um aö
halda viö prinsinn af Wales og
elskhugar konunnar hans stæra
sig af sigrum sínum yfir veiku
holdi hátignarinnar. Um þaö
skrifa þeir bækur og ástarhjal er
Á víbavangi
tekiö upp á hljóöbönd, sem spil-
uö eru fyrir þegna tengda-
mömmu, sem er ekki skemmt.
Um alla þessa óhamingju-
sömu léttúö er búiö aö fjalla op-
inberlega í áratug, eins og hitt
aö konungsdæmiö er allt í upp-
námi og enginn veit hver verö-
ur fær um að tróna yfir þessari
lauslátu fjölskyldu og heims-
veldinu öllu, þegar hinnar staö-
föstu tengdamóður nýtur ekki
lengur viö.
Hagvöxtur og
skemmtanagildi
Þegar nú Diana prinsessa er
búin aö staöfesta þaö sem allir
vissu, upphefjast umræöur um
hvort hreinskilni hennar sé aö-
dáunarverö eöa ámælisverö og
hvorí maöur hennar veröi
nokkru sinni kóngur, rétt eins
og aö þaö skipti einhverju máli.
Breska konungsdæmiö stend-
ur þessi hjúskaparbrot og laus-
mælgi af sér eins og aörar
hremmingar. Tignarfólkiö þar í
landi hefur ekki kallaö allt
ömmu sína, þegar þaö hefur
sveigt af mjóum vegi velsæmis
og siölegs hátternis. Og á tímum
kynlífsbyltingar, sem riðiö hefur
yfir Bretaveldi, og takmarkalítils
umburöarlyndis þegar ríka,
fræga, fallega og volduga fólkiö
á í hlut er engin ástæöa til ann-
ars en aö klappa prinsinum af
Wales og konu hans lof í lófa.
Af einurö og frjálslyndi hafa
þau brotiö.af sér hlekki velsæm-
isins og veitt náttúrum sínum
og fýsnum útrás aö konungleg-
um hætti. Þau hafa stuðlaö aö
aukningu hagvaxtar meö því aö
efla alla ómerkilegustu fjölmiöla
heimsveldisins og leggja þeim
til kjaftasögur af öllum sortum.
Fyrrverandi tilvonandi kóng-
ur og drottning hafa einnig
veitt þegnunum ómælda
skemmtun og stytt þeim stund-
irnar meö því aö leggja til efni í
óþrjótandi og vinsælt umræöu-
efni. Því standa Bretar í þakkar-
skuld viö Diönu og Karl fyrir
óvenjulega happadrjúgt ólukku-
stand.
Bersöglismál Diönu í sjón-
vörpum heimsins eru aöeins
ljúfur millikafli í einhverri
skemmtilegustu framhaldssögu
breskrar yfirstéttar og er enn
meira eftir, og væntanlega ekki
langt aö bíöa næsta stórviöburð-
ar sem fylgst veröur meö í sorp-
ritum hins upplýsta heims.