Tíminn - 23.11.1995, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 23. nóvember 1995
5
Jens Guömundsson:
Bindindisdagur í skugga frumvarps
um lækkun lögaldurs til áfengiskaupa
Laugardagurinn 25. nóvem-
ber verður Bindindisdagur
fjölskyldunnar 1995. Bind-
indisdagurinn hefur áður verið
haldinn um þetta leyti árs með
ágætum árangri. Þá hefur
fjöldamargt fólk tekið höndum
saman við bindindismenn um
það, að reyna að gera daginn að
áfengislausum degi. Þá hefur
sala áfengis verið í lágmarki og
sömuleiðis viðskipti við vínveit-
ingastaöi.
Mesta athygli hefur samt vak-
ið, að fangageymslur lögregl-
unnar eru jafnan að mestu —
eða jafnvel alveg — tómar, þeg-
ar Bindindisdagurinn kemur til
sögu.
A Bindindisdegi fjölskyldunn-
ar hefur ætíö kviknað fjörug
umræða um áfengismál. I leið-
urum dagblaða og almennum
fréttaflutningi hefur Bindindis-
dagsins verið getið að góðu
einu. Fjölmiðlar jafnt sem al-
Alloft hef ég vikiö að íslensku
máli í pistlum mínum.
Ég hef oröið þess var að mál-
ræktaráhugi er mikill í landinu
og lesendur mínir hafa stundúm
haft samband við mig til þess að
þakka mér fyrir.
Það er líka alveg sjálfsagt að
hlúa að móðurmálinu „úr því að
viö erum að tala þetta forna mál
á annaö borð", eins og einhver
sagði.
Því miöur finnst mér stundum
aö menn, sem eru að fiska eftir
vinsældum eða a.rn.k. jákvæðu
viðhorfi almennings í sinn garð,
„geri út" á móðurmálsástina og
geri þar með lítiö úr þessu viö-
kvæma hjartans máli hugsandi
manna.
Þetta datt mér til dæmis í hug
þegar ríkisstjórnin ákvað að gera
fæðingardag Jónasar Hallgríms-
sonar að sérstökum málræktar-
VETTVANGUR
degi eða degi íslenskrar tungu.
Mér komu í huga merkjasölu-
dagar eða dæmigerð áróðursmál,
eins og til dæmis gegn reyking-
um, en í þeirri baráttu hefur einn
dagur á ári fengið sérstakt vægi
sem reyklaus dagur, og á svipað-
an hátt he.fur verið vakin athygli
á ýmsurn góðurn málefnunt.
Ég segi aö lítið sé gert úr ntál-
ræktinni vegna þess að verið er
að fjalla um þróun, en ekki
ástand, eins og til dæmis þegar
fatlaðir nota sérstakan dag til
þess að vekja á sér athygli.
Það rná ekki afgreiða þá við-
kvæntu þróun sem hlýtur aö
fylgja lifandi tungumáli meö því
að tileinka því einn dag eða með
því að slá fram fullyrðingum um
málræktaráhuga, nerna eitthvaö
fylgi á eftir sem sýnir áhugann í
verki.
Það hefur sjálfsagt verið að
menningur fagna uppátækinu.
Áfengisvandamálið er ekki að-
eins samfélagslegt heilbrigðis-
vandamál. Það er einnig að öllu
jöfnu fjölskylduvandamál eða
fjölskylduharmleikur. í dag er
Bindindisdagur fjölskyldunnar
haldinn í skugga frumvarps til
laga um að lögaldur til áfengis-
kaupa verði lækkaður úr 20 ára
aldri í 18 ára aldur.
Frambærileg rök fyrir lækkun
lögaldurs hafa ekki komið fram.
Helst er að skilja á frummæl-
endum að um uppgjöf sé að
ræða, þar sem fólk undir 20 ára
aldri drekki áfengi í einhverjum
mæli hvort sem er. Sömu rök
mætti nota við frumvarp um
lækkun lögaldurs í 13 eða 14 ár!
Bandaríki Norður-Ameríku
eru heppilegur vettvangur sam-
anburðar á kostum og göllum
ýmissa laga og reglugerða af
þessu tagi. Þar er hægt að gera
samanburð á hliðstæðum fylkj-
Frá
mínum
bæjar-
dyrum
LEÓ E. LÖVE
frumkvæði menntámálaráðherr-
ans sem málræktardagurinn var
ákveðinn og hann hefur senni-
lega verið ánægður með það lóð
sem hann hefur talið sig leggja á
vogarskálar málræktarinnar. Ég
var hins vegar ekki ánægður með
að svona væri fyrsta stóra átakið
sem þessi mæti maður beitti sér
fyrir varðandi móðurmálið, því
hafi hann gert eitthvað annað,
hefur þaö farið fram hjá mér.
Með fullri virðingu fyrir Jónasi
um með mismunandi lög. Und-
anfarinn aldarfjóröung höfðu
næstum 30 fylki lækkað lögald-
ur til áfengiskaupa niður í 18 ár.
Hvert einasta þessara fylkja hef-
ur í dag lögaldurinn 21 ár.
Hallgrímssyni, tel ég að þarna
hefði betur verið heima setið en
af stað farið.
Menntamálaráðherrann hefði
til dæmis getað beitt valdi sínu
og sett reglugerð sem heföi það
markmið að bæta málfar í ljós-
vakamiölum með því að gerðar
væru lágmarkskröfur til umsjón-
armanna þátta eða fréttamanna.
Enn leiöinlegra fannst mér
þetta vera fyrir hönd ráðherrans
og íslenskrar tungu, þegar ég sá
hann og heyrði á Stöð 2 þetta
sama kvöld í tilefni upphafs út-
sendinga Sýnar, sem er systurfyr-
irtæki þeirrar sjónvarpsstöðvar.
Þar gaf hann út það álit sitt að
sjónvarpsstöðvarnar hefðu ekki
haft slæm áhrif á íslenskt mál
um leið og hann fagnaði auknu
frelsi í þeim efnum.
Svo hófst útsending hinnar
nýju stöövar með þessum orð-
Hvers vegna?
Svarið er einfalt:
Útkoman var svo skelfileg, að
ekkert annað en hækkun lög-
aldurs á ný kom til greina. Aug-
ljóst dæmi, sem vó þungt í þess-
um ákvörðunum, var sú stað-
reynd, að umferöarslysum á 16
til 20 ára fólki fjölgaði hrika-
iega. Þau tvöfölduöust, þegar
áfengiskaupaaldurinn var færð-
ur niður.
Yfirvöld í fylkjum Bandaríkja
Norður-Ameríku telja líf og lirni
þegna sinna undir 20 ára aldri
meira virði en aukin áfengissala.
Hvað með íslendinga?
Höfundur á sæti í framkvæmdanefnd
Stórstúku íslands IOCT.
Sigurgeir Haraldsson:
Á beinni braut
til Bakkusar -
foreldrar í far-
arbroddi?
Foreldrar eiga
að vera fyrir-
mynd barna
sinna.
Ef þau vilja
ekki að börnin
sín drekki, þá
eiga þau ekki að
drekka sjálf. Á
hinn bóginn, ef Sigurgeir.
foreldrar drekka í viðurvist barna
sinna, geta þau ekki ætlast til þess
að þau drekki ekki seinna meir.
Þess vegna er það á ábyrgð for-
eldra að fræða börn sín um áfengi
og hvaöa afleiðingar þaö getur
haft að neyta áfengis.
Til dæmis, ef þau drekka um
hverja helgi, endar það bara á
einn veg. Þau ánetjast áfenginu
og enda annað hvort í ræsinu,
inni á Vogi eöa í gröfinni. Þaraf-
leiöandi græðir maður ekkert á
því að neyta áfengis annað en að
gleyma stað og stund í nokkra
tíma.
Höfundur er góbtemplari.
um: Gott kvöldgóöir áhorfendur og
velkomin á Sýn. Það getur vel ver-
ið að áhorfendur séu á sjón-
varpsstöövunum, en að ávarpa í
karlkyni og halda svo áfram í
hvorugkyni fannst mér vitna um
afar lélegan málsmekk.
Og þá rifjaðist upp fyrir mér að
stjómarformaður útvarpsfélags-
ins hafði einmitt lýst því í viðtali
fyrir nokkrum mánuðum að
hann hefði áhuga á íslensku
máli.
Ekkert hef ég heyrt eða séð
sem staðfest gæti að það sé ann-
að en falleg orð, ef til vill sögð í
þeim tilgangi sem ég lýsti hér að
ofan.
Já, það er slæmt ef ástkæra, yl-
hýra máliö er að verða tæki
manna til vinsældaöflunar,
a.m.k. ef það gleymist svo löng-
um stundum þess á milli.
Yfirlýsing
Að undanförnu hafa spunnist mikl-
ar umræður um útivistartíma barna
og ungmenna, ekki síst eftir fjöl-
miðlafrétt frá málþingi barna sem
umboðsmaður þeirra stóð fyrir í
Ráðhúsi Reykjavíkur. Samtökin
Heimili og skóli, SAMFOK í Reykja-
vík, Foreldrasamtökin, Samtökin
Barnaheill, Átakið „Stöðvum ung-
lingadrykkju" og Foreidrasamtökin
Vímulaus æska vilja af þessu tilefni
koma eftirfarandi á framfæri.
- Lögregla og félagsmálayfirvöld
um allt land hafa beint þeim til-
mælum til foreldra að þeir virði úti-
vistarreglur eins og þær eru settar
fram í lögum. í umræðum á vegum
ofangreindra samtaka hefur vcrið
lögð áhersla á að hvetja foreldra og
félög þeirra í einstökum skólum til
að fylgja gildandi lögum. Foreldrar
hafa yfirleitt brugðist vel við, tekið
þessi mál til umræðu á foreldra-
fundum í skólum, víða sameinast
um að fara eftir þessum reglum og
jafnvel skipulagt foreldrarölt í
hverfum til ab fylgjast meö útivist-
artíma barna. Lögreglan í Reykjavík
og víbar um land hefur lokib lofs-
orði á þetta framtak foreldra og tel-
ur útivistartíma barna um margt
vera að færast til betri vegar vegna
þessa.
- Gildandi reglur eru settar með
heill barna í huga, ekki til að hamla
gegn heilbrigðu bg kröftugu félags-
iífi ungmenna. Þannig virðist það
hafa farið framhjá mörgum að í
reglunum er undanþáguákvæði
sem heimilar börnum á aldrinum
13-16 ára að vera úti eftir kl. 22:00,
séu þau í fylgd meö fullorðnum eöa
um sé að rœöa beina heimferö frá við-
urkenndri skóla-, íþrótta- eöa æsku-
lýössamkomu. Ef skólaskemmtanir
barna 12 ára og yngri standa lengur
en til 20:00, eru skólastjórnendur
og foreldrar hvattir til að sjá um að
börnin séu sótt í skólann að
skemmtun lokinni.
- Velferð barna byggir mjög á því
að þau fái næga hvíld og svefn.
Kannanir hafa sýnt að samhengi er
á milli svefntíma bama og gengis
þeirra í skóla. Virðing fyrir útivistar-
reglunum auðveldar foreldrum að
tryggja eðlilegan hvíldartíma fyrir
börnin og fjölga samverustundum
fjöiskyldunnar. Full ástæða er einn-
ig til að benda á ýmsar hættur sem
fylgja núiímasamfélagi.
í fréttum af ofangreindu mál-
þingi barna kom fram að einn þátt-
takandi í pallborðsumræðum, þing-
mabur og móðir, taidi útivistarregl-
urnar úreltar og kvaðst ekki fylgja
þessum lögum. Það er alvarlegt um-
hugsunarefni að alþingismaður
skuli lýsa því yfir að þessi ákvæði í
nýlegum lögum um vernd barna og
ungmenna (lög nr. 58/1992, 57.
greln) séu úrelt og ekki ástæða til ab
fara eftir þeim.
Vert er að geta þess ab aðrir þátt-
takendur í pallborði á þessu mál-
þingi — fjármálarábherra, borgar-
stjórinn í Reykjavík og formaður
menntainálanefndar Alþingis —
tóku ekki undir þetta viðhorf þing-
mannsins. Þess var þó ekki getið í
fréttum ríkissjónvarpsins og vekur
fréttafiutningur af því tagi upp
spurningar um ábyrgð fjölmiðla,
sem og sú rangtúlkun fréttastof-
unnar á útivistarreglunum að börn-
in megi ekki taka þátt í skipulögðu
félagsstarfi eftir að útivistartíma
lýkur.
Forsvarsmenn og stjórnarfélagar
þeirra samtaka, sem ab yfirlýsingu
þessari standa, vilja taka undir ioka-
orð borgarstjóra, Ingibjargar Sól-
rúnar Gísladóttur, í bréfi sem sent
var í haust, ásamt útivistarreglun-
um, til foreldra í Reykjavík: „Ég
beini þeirri eindregnu hvatningu til
foreldra að við tökum öll höndum
saman og leggjum metnab okkar í
það að þab heyri til algerra undan-
tekninga að börn og unglingar séu
eftirlitslaus úti á kvöidin og um
helgar. Það er þeirra hagur."
Með því að leggjast á eitt geta
skólar, foreldrar, fjölmiölar og þing-
menn haft mikii áhrif til að búa
börnum betri uppvaxtarskilyrði,
þar sem ofbeldi og almennt virðing-
arleysi fyrir lögum og reglum heyrir
sögunni til.
Reykjavík, 13. nóvember 1995
F.h. Barnaheilla
Kristín Jónasdóttir
F.h. Foreldrasamtakanna
Hörður Svavarsson
F.h. Heimilis og skóla
Unnur Haildórsdóttir
F.h. SAMFOKS
Guðbjörg Bjömsdóttir
F.h. „Stöðvum unglingadrykkju"
Valdimar Jóhannesson
F.h. Vímulausrar æsku
Elísa Wíum
Vinsælt mál