Tíminn - 22.12.1995, Blaðsíða 6

lodri'iöíSb' .S.S. lutýiliiíitá-f
:östudag-, 22 lesgrTjpg'—»93
Zunniaugur juiiusson, „fréttaritan Timans" i Petropaviovsk, Kamtsjatka:
/
Starfsmenn IS a Kamt-
sjatka halda upp á jólin
Fundahöld meb heimamönnum. Starfsmenn ÍS og starfsmenn UTRF bera
saman bœkur sínar.
Síbastliðib haust skrifuðu ís-
lenskar Sjávarafurðir hf. undir
tímamótasamning við AO
UTRF, útgerðarfyrirtæki í Petr-
opavlovsk á Kamtsjatkaskaga í
Rússlandi. Samningurinn felur
í sér að ÍS taka yfir stjórnun á
rekstri UTRF í eitt ár, ásamt því
að ÍS annast sölu á öllum af-
urðum fyrirtækisins. Við þetta
verkefni munu starfa af hálfu
ÍS um 30 manns, rúmlega 20 á
hafi úti og rúmlega 10 í landi.
Þarna er því um að ræöa eitt
stærsta verkefni sinnar tegund-
ar á þeirri þekkingu og reynslu
sem íslendingar búa yfir á
sviði útgerðar, gæðastjórnunar
í fiskvinnslu og sölumálum.
Einnig er hér um tímamóta-
verkefni að ræða, að því leyti
að með þessum samningi er
verið að taka yfir rekstur á
stóru fyrirtæki í heimshluta
sem hefur til þessa verið giska
fjarlægur í augum flestra ís-
lendinga, enda akkúrat hinum
megin á hnettinum; tímamun-
ur milli Petropavlovsk og ís-
lands er nákvæmlega 12 tímar.
Undir samninginn var skrifað í
október og síðan var hafist
handa við aö ráða starfsfólk til
starfa, veita því ákveðna grunn-
þjálfun varðandi verkefnið og
bræða hópinn saman. Þab var
mjög mikilvægt að gera þá rúm-
lega 30 einstaklinga, er koma til
með að starfa hér næsta ár og
sem fæstir hverjir þekktust ábur,
að samstæöum og samhentum
hóp, sem var tilbúinn ab takast á
við erfitt verkefni á framandi
slóðum, þar sem menn höfðu á
fáa að treysta nema sjálfan sig og
félagana.
Fyrsti hópurinn fór út í lok
nóvember og síðan hefur starfs-
fólkib verið aö tínast út og eru
nú samtals komnir 24 út af þeim
32 sem munu starfa við verkefn-
ið.
Starfsemi UTRF er byggb upp á
eftirfarandi hátt:
í fyrsta lagi á útgerb 4 móbur-
skipa, sem eru nokkurskonar
fljótandi fiskvinnslustöðvar.
Þessi skip eru um 160 metra löng
og á þeim er 280 manna áhöfn. I
hvert móðurskip fiska 4 veiöi-
skip, sem eru 50 metra langir og
10 metra breiðir togarar. Þeir
hafa enga vinnslumöguleika,
heldur eru einungis ætlaöir til
veiða. Á þessum skipum eru tæp-
lega 30 manns.
I öðru lagi á fyrirtækiö tvo
norskbyggða frystitogara sem eru
af álíkri stærð og Þerney RE,
þannig að þeir sem til þekkja
vita að hér er um að ræba mjög
glæsileg skip. Á hinn bóginn eru
þau útbúin veiðarfærum sem
ekki þættu ýkja merkileg heima.
Menn eru þegar farnir aö velta
fyrir sér á hvern hátt megi beita
þeim á markvissari og arðbærari
hátt, þá með bæbi grálúðu og
rækju í huga.
í þriðja lagi á fyrirtækið 4 rúss-
neska frystitogara, sem eru í
ýmsu kroppi og eru ekki sérstak-
lega merkileg skip.
■ Útgerðin hefur dregist saman á
liðnum árum, en mest átti fyrir-
tækið 7 móburskip með tilheyr-
andi veiðiskipaflota.
Meginhlufi aflans er Alaska-
ufsi, sem veiddur er í Okhotska-
hafinu vestur af Kamtsjatkaskaga
og liggja verðmætin fyrst og
fremst í hrognum ufsans. Einnig
eru skipin notuð til grálúðu-
veiða, frystingar á laxi og til síld-
veiða, en megináherslan er lögb
á veiðar Alaskaufsans. Hann er
veiddur á tímabilinu janúar til
apríl og er kvótinn fyrir komandi
tímabil rúmlega 100.000 tonn
Samstarf ÍS og UTRF byrjaði
fyrir tveimur árum, þegar for-
stjóri fyrirtækisins var í heim-
sókn á íslandi. Eftir heimsókn til
ÍS leist honum svo vel á fyrirtæk-
ið, að hann óskaði eftir samstarfi
um gæðaeftirlit í öbrum norsk-
byggða frystitogaranum og söiu
afurðanna. Síöan hafa verið ís-
lendingar um borð í þeim togara
Hákot (torfbærinn) var reist um alda-
mótin 1800 og rifib laust fyrir aldamótin
1900. Þar bjó árið 1849 Þórður Gíslason
og síðan sonur hans Jón Þórðarson sem
var lengi bæjarfulltrúi og merkur maður.
Hann var fulltrúi tómthússmanna í bæj-
arstjórn Reykjavíkur í tæplega fjörutíu
ár. Jón lét mikib að sér kveða á meðan
hann var í bæjarstjórn og meðal annars
fékk hann því framgengt að skjöl sem
bæjarfulltrúar fengu send væru á ís-
lensku en ekki dönsku. Um miðja ní-
tjándu öld var Hákotsbærinn talinn til
Grjóthúsastígs. Talsvert land hefur verib
með þessum bæ því lóðin sem húsin
Garöastræti 11 og 13 eru byggö á til-
heyrði Hákoti. Þórður þessi fær leyfi til
ab byggja þarna hjall á lóðinni 14. sept-
ember 1849. Sonur hans Jón Þórðarson
fær leyfi til að byggja skúr á lóðinni, 5x6
álnir, í ágústmánuði 1860, þá er lóð Há-
kots talin vera 1782 ferálnir.
Húsið Hákot, sem sagt verður frá hér
á eftir, var byggt 1893. í heimildum er
sagt ab Gubmundi Ásmundssyni, fóstur-
syni Jóns Þóröarsonar sé leyft aö byggja
hús á lóðinni, 11x9 álnir, í 10 álna fjar-
lægð frá hjallhúsi og gangi jafn langt því
til austurs. Húsið er í Grjótaþorpi og telst
til Garðastrætis 11 A. Lýsing á húsinu
sem fer hér á eftir er tekin upp úr bruna-
virbingum 1902. Þar er sagt að húsið sé
byggt úr steini (höggnu grjóti) með járn-
þaki á súð, með pappa í milli. Nibri eru
tvö íbúðarherbergi þiljuð og málub og í
öðru þeirra einn ofn, þar er eldhús meb
eldavél og búr. Uppi eru tvö íbúðarher-
bergi og gangur, allt þiljað. Þar eru tvær
eldavélar. Kjallari er undir hálfu húsinu.
í nóvember 1893 afsalar Jón Þórðar-
son til fóstursona sinna Guðmundar Ás-
mundssonar og Jóns Sveinssonar þeim
hluta Hákotslóbar sem hús þeirra stend-
ur á og fylgir húsinu lóð, 4 álnir með-
fram því að norðan, sunnan og vestan. í
maí 1897 gefa Jón Þórðarson og kona
hans Guöný Jónsdóttir fóstursonum sín-
úm alla Hákotslóbina ásamt öllum öbr-
um eignum.
Árið 1900, nánar tiltekib í nóvember,
selja þeir Guðmundur Ásmundsson og
Jón Sveinsson þeim Guðjóni Jónssyni og
Hildibrandi Kolbeinssyni hluta af lób-
Garöastræti 11A
Hákot
inni (kálgarö).
Nokkrir eigendur
verða ab Hákoti á
árunum frá 1900 til
1906 en þá kaupir
Högni Hansson
hálft Hákot af Siguröi Péturssyni, fyrrver-
andi lögregluþjóni sem haföi keypt af
Guðbjörgu Gísladóttur ekkju Gubmund-
ar Ásmundssonar og Jóni Sveinssyni.
Hinn helminginn kaupir Högni 1918 af
Gubmundi Þórðarsyni útgerðarmanni
ættuðum frá Hálsi í Kjós.
Högni var trésmiöur og geröi ýmsar
breytingar á húsinu. Hann bjó í Hákoti
sem þá var oft nefnt Högnabær þar til
hann lést árið 1935. Talið er að hann
hafi byggt stigahús úr timbri sunnanvert
vib húsið en áður var stigi úr eldhúsi á
fyrstu hæð upp á loft. En í brunavirð-
ingu frá 1922 er
sagt að hús Högna
Hanssonar, Hákot
við Garðastræti sé
óbreytt frá síðustu
brunavirbingu og
þá ekki getið um stigahúsið. í júní 1934
sækir Högni um að gera útlitsbreytingu á
húsinu (ekki vitað nákvæmlega hverjar)
en ólíklegt má telja að þá hafi hann
byggt stigahús það sem ábur var minnst
á, það hefur að öllum líkindum verið
byggt á fyrstu árum hússins. Högni
byggbi annab hús á Hákotslóöinni,
Garðastræti 11, og heimildir eru fyrir því
að hann hafi um tíma stabið í nokru
stappi við byggingaryfirvöld í Reykjavík
um lóbarmörk, en breyta þurfti þeim
vegna hornlóbar vib Garbastræti svo að
hægt yrði ab byggja á þeirri lóö síðar.
HÚSIN í BÆNUM
FREYJA JÓNSDÓTTIR
Högni Hansson var ættaður frá Hurða-
baki í Kjós og var einhleypur. Hann bjó
sjálfur uppi á lofti í Hákoti, í einu her-
bergi en leigði aðrar vistarverur í húsinu.
Eftir fráfall Högna bjuggu í húsinu
Jón Halldór Gíslason múrari með fjöl-
skyldu og Hans Ö. Stephensen með
maka. Síðan býr þar bróðir Högna, Stef-
án Hansson Stephensen, með fjölskyldu
og eftir manntölum frá þessum tíma
hafa oft búib í Hákoti um 10 manns í
einu.
Frá árinu 1940 og allt til 1980 hefur
Hákot veriö í eigu sömu ættar en lengst
af þeim tíma verið skráð á nafni Friðriks
Á. Jónssonar. Þar var lager frá rafeinda-
verkstæði sem Friðrik rak í næsta húsi
við Hákot. Á þeim árum sem ekki var
búiö í húsinu og lítil umgengni í því
gáfu útigangsmenn því hýrt auga og
hafa aö öllum líkindum átt þab ekki ófár
gistinætur.
Árib 1980 kaupir Ragnheiður Þorláks-
dóttir Hákot og veröur þab ab teljast
mikið lán fyrir alla þá sem unna sögu
gamalla húsa. Ragnheiður hefur lagt
mikla vinnu í húsið og gert þab upp og
fært í upprunalegt horf sem hægt er, en
þaö tók hana fimm ár að koma húsinu í
það horf að hún og dóttir hennar gætu
fluttu inn. í Hákoti er góður andi og til
gamans má geta þess að á þeim tíma sem
útigangsmenn tóku sér gistingu ú húsinu
fannst þar eitt sinni maður sem hafði
orbið ógæfunni að bráð og var í felum
fyrir lögreglu. En þegar maðurinn var
handtekinn þarna fannst þeim sem
höföu með hann að gera á staðnum,
hann vera óvenjulega rólegur. Þaö merki-
lega vib söguna er að þessi aöili hefur
ekki komið nærri afbrotum síðan. ■