Tíminn - 22.12.1995, Síða 7

Föstudagur 22. desember 1995

7
á vetrarvertíðinni og ÍS séö um
sölu afurðanna. Þegar upp var
staðið eftir hvora vertíð fyrir sig,
kom í ljós að rekstur þessa togara
hvað varðaði gæði afuröanna og
afurðaverð skaraði fram úr. I
framhaldi af því var haft sam-
band við ÍS sl. haust, þegar UTRF
leitaði eftir utanaðkomandi aðila
um rekstur útgerðarinnar sam-
kvæmt ráðleggingum bresks ráð-
gjafafyrirtækis, sem fengið var til
að taka út reksturinn og gefa
holl ráð um það sem betur mætti
fara. Niðurstaðan úr þeim við-
ræðum liggur fyrir: um 30 ís-
lendingar munu starfa í Petrop-
avlovsk næsta árið að þessu verk-
efni. Starfsliðið í landi mun
stjórna fjármálum, flutningum,
aödráttum og gæöamálum.
Starfsfólkiö í skipunum mun
hafa á hendi gæðastjórnun fram-
leiðslunnar, sem er lykilatriði til
að ná þeirri framlegð út úr
rekstrinum sem möguleg er.
Með samstarfinu við ÍS fær
UTRF möguleika á að brjóta sig
út úr vítahring fyrirfram-
greiðslna frá kaupendum afurð-
anna, sem hafa ákveðið verð af-
urðanna nokkuð einhliða. Einn-
ig fær fyrirtækið allt aðra stöðu
gagnvart birgjum og öðrum við-
skiptaaðilum, þar sem ekki verð-
ur eins negld niður fyrirfram-
greiðsla á flestu því sem keypt
verður, með tilheyrandi erfiðum
greiðslukjörum. Útboð á við-
gerðum hafa ekki verið stunduð,
heldur hefur fyrirtækiö verið
bundið í samningum vegna erf-
iðrar skuldastööu við ákveðna
aðila.
Kamtsjatkaskagi var til
skamms tíma óþekktur í huga
flestra íslendinga, enda ekki
margir staðir á heimskringlunni
sem eru fjarlægari. Skaginn er
austast á Rússlandi og liggur aö
Kyrrahafi. Fjarlægðin frá Moskvu
er álíka og frá Islandi austur í
mitt Indland. Hann var þar til
fyrir fjórum árum harðlokaður
fyrir útlendingum, vegna þess að
hér var staðsett stærsta flotastöð
Sovétríkjanna við Kyrrahaf.
Skaginn var því lýstur bann-
svæði fyrir útlendinga. Þegar ég
var á ferð hér í ágúst 1991, ásamt
fleiri landbúnaðarmönnum, þá
vorum við fyrstu erlendu land-
búnaðarvísindamenn sem höfðu
heimsótt skagann eftir bylting-
una 1917 (byltingin kom reynd-
ar ekki hingað fyrr en árið 1921).
Kamtsjatka er sá staður á jörð-
inni þar sem sólarhringurinn
byrjar einna fyrst. T.d. er þriggja
tíma munur á „Petro" og Seattle,
en tíminn í Seattle er sólarhring
á eftir. Hér byrjar því nýtt ár
hverju sinni fyrst á jörðinni.
Fólk hér hringir héðan um ára-
mót til vina sinna vestar í Rúss-
landi úr nýju ári, áður en nýtt ár
er komið til þeirra sem vestar
búa!
Hvaö náttúru varðar, er skag-
inn mjög sérstakur að mörgu
leyti. A Kamtsjatkaskaga eru 29
virk eldfjöll, sum þeirra allt að
6000 metra há. Þau setja mikinn
svip á umhverfið, epda keilulaga
og mjög regluleg í útliti. Jarðhiti
er mikill á skaganum og eru því
víða virk hitasvæði með tilheyr-
andi möguleikum. Veturinn sest
yfirleitt að í byrjun nóvember og
stendur óslitið til maíloka. Kuld-
ar eru ekki eins miklir hér og
uppi í Síberíu, en frostið liggur
yfirleitt á milli +10 og +20°C á
veturna. Veturinn í ár hefur
reyndar komið miklu.síðar en
venjulega. Hitastigið hefur legið
í kringum 0°C til þessa og snjór
sést varla. Sumrin eru aftur á
móti hlý og gróöursæl, enda
liggur syðri hluti skagans á vib-
líka breiddargrábu og Berlín.
Þessar veðurfarslegu aðstæður
hafa beint sjónum áhugamanna
um skógrækt hingað austur. Þab
var hinsvegar ekki fyrr en árið
Séö yfir hafnarsvœbib úr einum skrifstofuglugganum.
Hér mó sjó móburskipib sjálft, Ser-
eny Polyus íhöfninni.
hafa aukist verulega. Aðrir náms-
möguleikar eru ekki fyrir hendi
fyrir allt venjulegt ungt fólk,
sökum kostnaðar.
í Petropavlovsk fer ekki mikið
fyrir verslun og viðskiptum á
ytra útliti húsanna. Ytri umbún-
aður banka, veitingahúsa og
verslana er verulega frábrugðinn
því sem vib eigum að venjast.
Slitin og heldur íburðarlítil skilti
gefa til kynna að innandyra sé
eitthvað annað en venjulegt
íbúðarhúsnæði. Á hinn Tióginn
er vöruúrval mikið og enginn
skortur á því sem við teljum lífs-
nauðsynjar. Ýmsir hafa oröib
hálf skömmustulegir yfir því að
hafa flutt birgðir af sjampói,
sápU og tannkremi yfir hálfan
hnöttinn og sjá síðan hér gnægð
tegunda sem ekki eru aðgengi-
legar heima.
Það er dálítið einkennileg til-
finning aö ganga um geysistóran
útimarkað hér í bænum þar sem
seldar eru vörur milli himins og
jarðar úr geysilegum fjölda sölu-
skúra, sem eru heldur óhrjálegir.
Það minnir mann reyndar dálít-
ið á ab ganga um Carnaby Street,
þegar gengið er milli tuga sölu-
skúra sem selja hátískuleðurfatn-
að, pelsa og skófatnað neðan úr
Evrópu. Þaö er greinilegt ab hag-
kerfib er fariö aö snúast, en er
enn að slíta barnsskónum.
Möguleikar eru hér ótvíræðir og
gríðarlega miklir. íslensk fyrir-
tæki hafa náð ótrúlegri fótfestu
hér á skömmum tíma og eru
undantekningalítib vel kynnt. Á
þeim hálfa mánubi, sem liðinn
er síðan vib komum hingað, höf-
um við hitt fulltrúa frá þremur
öbrum íslenskum fyrirtækjum.
Borgin er að yfirbragði veru-
lega frábrugðin þeim vestrænu
borgum sem maður þekkir og
væri ekki vanþörf á að taka til
hendinni víða. Almenningssam-
göngur eru ágætar og erum vib
þegar farnir aö læra á strætis-
vagnakerfið. Ókeypis er í strætó
(ætli Ingibjörg Sólrún og Arthur
viti af þessu?) og þeir eru oft svo
fullir, að ef mabur gætir ekki að
1991 sem möguleiki var á að fá
fræ héðan. Síðan hefur komist á
öflugt samstarf milli skógræktar-
manna á íslandi og á Kamtsjatka
og hefur verið fariö í mikla fræ-
söfnunarferð víðsvegar um skag-
ann.
Borgin Petropavlovsk liggur
sunnarlega á austanverðum
Kamtsjatkaskaga. í borginni búa
um 150.000 manns. Borgin er
byggð milli ása og hæöardraga,
þannig að erfitt er að fá heildar-
yfirsýn yfir borgina í einu. Lang-
ar blokkir setja svip sinn á borg-
ina, enda er það algengasti bvgR-
Hér sést skrifstofubygging UTRF þar sem ÍS hafa absetur sitt.
ingarmátinn. Trjágróður er mik-
ill um allt og gerir það hana
mjög fallega á sumrin, þegar
hann nýtur sín. Stór stytta af
Lenín prýðir miðbæinn, þar sem
sá gamli stendur meb vind í
frakkann. Varðandi alla fjarlægð-
armælingu í bænum er tekið mið
af styttunni og er t.d. sagt að
einhver búi á 6. km, sem þýðir
þá á sjötta km frá styttunni.
Petropavlovsk hefur ekki frek-
ar en önnur samfélög í Rússlandi
farið varhluta af því efnahags-
lega hruni sem reið yfir Sovétrík-
in um 1990. Efnahagskerfið rið-
abi til falls og kom það fram á
mörgum sviðum. Mér hefur t.d.
verið sagt að upp úr 1990 hafi
ástandið verið þannig ab fólk
átti reglulega inni um 3-4 mán-
aða laun. Það riðlaði mörgu og
fólk fór t.d. að spyrja: til hvers er
ég ab vinna þegar launin fást
ekki greidd? Verðbólgan hefur
verið mjög mikil hér á undan-
förnum árum. T.d. fengust fyrir
6 árum 0,75 rúblur fyrir einn
dollar, fyrir 4 árum fengust 30
rúblur fyrir einn dollar og nú er
gengið 4600 rúblur fyrir einn
dollar. Þetta segir ögn um þá
efnahagslegu ringulreið sem hef-
ur ríkt á liðnum árum. Á hinn
bóginn hefur verðbólgan minnk-
að verulega á síðasta ári, og
binda menn vonir við ab botnin-
um sé náð.
Vitaskuld hafði þetta ástand
áhrif á allt vibhald og útlit fast-
eigna, þegar peningar voru ekki
til fyrir nokkrum hlut. Þetta set-
ur óhjákvæmilega sitt mark á
Gunnlaugur júlíusson, fréttaritari
Tímans og fjármálastjóri ÍS verk-
efnisins í Kamtsjatka hugsi á skrif-
stofu sinni.
borgina, útlit húsa, viðhald
þeirra og yfirbragö. Það liggur í
augum uppi að ýmsum myndi
bregða við umhverfið hér, borið
saman við það sem við erum
vön heima á íslandi. Á hinn bóg-
inn veröur að taka hlutina eins
og þeir eru og varast ab fordæma
skóginn, þótt menn sjái fölnað
laufblað. Atvinnuleysi er hér
nokkurt og segir ungt fólk aö
það sé ekkert of auðvelt að fá
vinnu þegar skólagöngu lýkur.
Tveir framhaldsskólar eru í borg-
inni, herskóli og félagsfræðiskóli
sem byggir mikið á málanámi,
ensku, þýsku og frönsku. Þab
virðist vera talinn lykillinn hjá
ungu fólki að læra tungumál,
enda opnar það margar leiöir,
ekki síst eftir að erlend samskipti
sér, þá kemst maður ekki út fyrr
en einni til tveimur stöðvum síð-
ar en maður ætlaði sér.
Matur er hér mikill og góbur.
Af þeim 20 íslendingum, sem
hafa komið út, er einungis einn
sem hefur fengið „skot" í mag-
ann sem tekur því að tala um.
Það var frekar undantekning hér
áður að menn fengju það ekki. í
verslunum og á útimörkuðum er
til sölu mikill og góður matur.
Þaö er helst að manni sýnist
vanta mjólkurafurðir. Á því hót-
eli, sem við bjuggum fyrst á og
er í eigu „flokksins", þurfti t.d.
að panta smjörið sérstaklega út á
brauðið með morgunmatnum.
Mjólk er ekki aðgengileg, ekki
einu sinni út í kaffi. Hótelin eru
frekar snyrtileg, en nokkuð dýr
þegar borið er saman viö vest-
rænan mælikvarða.
Verðlag er hér nokkuö frá-
brugðið því sem við þekkjum
heima. Það má segja í stórum
dráttum aö það sem er innfiutt
er á nokkuð áþekku verði og við
þekkjum, en innlend framleibsla
er frekar ódýr á okkar mæli-
kvarba. Vodkinn og kampavínið
er mjög ódýrt, t.d. kostar hálfur
lítri af vodka tvo til þrjá dollara,
kampavínsflaskan fimm dollara
og sígarettupakkinn einn dollar,
en fatnaður og bílar eru ekki
mikið ódýrari en heima. Verð-
bólgan hefur minnkað verulega
og stööugleiki aukist í efnahags-
lífinu. Gert er ráð fyrir allt aö
10% hagvexti á næsta ári.
í nýafstöðnum kosningum eru
líkur á að hófsamir framfara-
flokkar hafi fengið einna mest
fylgi. T.d. fékk Eplaflokkurinn
mest fylgi hér á Kamtsjatka og
hafa hin pólitísku nef fundið
nokkra samsvörun með honum
og ónefndum Framsóknarflokki.
Á þeim tveim vikum, sem
liðnar eru frá því að fyrsti hópur-
inn kom út, hefur margt gerst,
margt skýrst og augun opnast
fyrir miklum möguleikum til
breytinga, bæði hvað varðar
stjórnkerfi fyrirtækisins, breytta
viðskiptahætti og sókn skipanna.
Það er því ljóst að þess hóps, sem
er hér við störf á vegum íslenskra
Sjávarafurða, bíður mikið og
spennandi verkefni. Samstarfið
við Rússana hefur verið með
ágætum og þeir eru þegar farnir
að átta sig á þeim möguleikum
sem breytt vinnubrögð, annar
bakgrunnur og viöskiptamáti
bjóða upp á. Ég held einnig ab
þeir, sem ráða ferðinni, viti gerla
að það er aðgangur aö þekkingu
og breyttum vinnubrögðum,
sem mun ráða úrslitum um
hvort fyrirtækið muni vaxa og
dafna eða dragast upp.
Vitaskuld eru menn enn að
kynnast og læra inn á hver ann-
an og slíkt tekur alltaf tíma.
„Innrás" okkar vakti eðlilega
nokkra athygli og titring, sér-
staklega mebal þeirra sem óttast
ab þeirra tími sé aö renna út.
Þegar verið er að hefja uppstokk-
un á rekstri, sem hefur verib í
nokkuö föstum skorðum um ára-
bil, þá er slíkt óhjákvæmilegt. Til
að komast sem fyrst í gott sam-
band við heimafólk er landliöið
þegar komið í nám í rússnesku.
Það má segja að þegar verið er að
stauta sig fram úr kýrilska staf-
rófinu, þá skilur maður betur lítil
börn sem eru að byrja í barna-
skóla og skilja hvorki upp né
niður í þessu óskiljanlega sparki,
sem hefur verið þrykkt á pappír-
inn. Það er sem sagt byrjaö frá
byrjun. En þetta tekst vonandi
allt saman meö yfirlegu og stífu
heimanámi.
Starfsmenn ÍS í Petropavlovsk,
Kamtsjatka, til lands og sjávar
senda að lokum öllum heima
jóla- og nýjárskveðjur og líta
bjartsýnir fram á veturinn.