Tíminn - 23.03.1996, Side 5

Laugardagur 23. mars 1996

uHÍiiHÍÍiiiié
Jón Kristjánsson:
Hitnar í kolunum á þingi
Þegar þessar línur eru ritaðar standa yfir
umræbur um „frumvarp til laga um
breytingu á lögum um stéttarfélög og
vinnudeilur", sem er nafnið á hinu um-
deilda frumvarpi ríkisstjórnarinnar sem
félagsmálarábherra flytur. Það felur í sér
breytingu á lögum frá 1938 um þetta
efni.
Um það geta vart verið skiptar skoban-
ir að lagasetning frá 1938 hæfir ekki nú-
tíma aðstæöum. Þar með er því ekki
haldiö fram að þau lög þurfi að vera að
öllu leyti úrelt og ekkert standist tímans
tönn. Hins vegar hefur það einnig kom-
ið fram að forustumenn verkalýðshreyf-
ingarinnar voru síður en svo ánægðir
með þessa löggjöf á sínum tíma og köll-
uðu þau þrælalög.
Forsagan
Það frumvarp, sem félagsmálarábherra
lagöi fram fyrir hönd ríkisstjórnarinnar,
á sér forsögu. í október 1994 skipaöi þá-
verandi félagsmálaráðherra, Guðmund-
ur Árni Stefánsson, vinnuhóp til þess að
fjalla um samskiptareglur á vinnumark-
aði. í nefndinni áttu sæti fulltrúar
stærstu launþegasamtakanna ásamt
embættismönnum. Þegar stjórnarskipti
urðu vorið 1995, fól núverandi félags-
málaráðherra vinnuhópnum að starfa
áfram og hélt hann 48 fundi og skilaði
áfangaskýrslu í nóvember síðastliðnum.
í skýrslunni er gerð grein fyrir nýjum
hugmyndum í sambandi vib gerð kjara-
samninga, sem nauðsyn væri ab fengju
umræður í viðkomandi samtökum. Sam-
komulag hefur hins vegar ekki orðið hjá
aðilum vinnumarkaðarins um þessi mál
og nú hafa skilið leiðir og félagsmálaráð-
herra lauk með sínum embættismönn-
um samningu lagafrumvarps þess sem
nú er til meðferðar á Alþingi.
Efni frumvarpsins
í frumvarpinu er að finna nokkrar
veigamiklar breytingar á fyrri löggjöf og
skal hér getið um hvaða svið þær snerta.
í fyrsta lagi er heimilt að stofna vinnu-
staðafélög í fyrirtækjum sem hafa 250
starfsmenn og þar yfir, enda séu 3/4
hlutar starfsmanna í félaginu. í öðru lagi
er fjallað um samningsumbob og sam-
þykkt kjarasamninga. Þar eru tekin af öll
tvímæli um að heimilt
er ab fela sameiginlegri
samninganefnd fleiri
samningsaðila samn-
ingsumboð. Samn-
inganefnd er heimilt
að ákveba sameigin-
lega atkvæðagreiðslu.
Undirritaðir kjara-
samningar öblast gildi
frá undirskriftardegi,
nema þeir séu felldir
með meirihluta at-
kvæða og minnst
fimmtungi atkvæða alls. Einfaldur meiri-
hluti greiddra atkvæba ræður, fari póst-
atkvæðagreiðsla fram. í þriðja lagi er
lögð skylda á samningsabila að stuðla að
því að félagsmenn þeirra virði gerða
samninga. í fjórða lagi eru ný ákvæði um
boðun vinnustöðvana og skal ákvörðun
tekin með almennri leynilegri atkvæða-
greiðslu af a.m.k. 20% félagsmanna. í
fimmta lagi er gert ráð fyrir vibræöuáætl-
un, sem er nýmæli að danskri fyrirmynd,
og í sjötta lagi eru heimildir sáttasemjara
til þess að leggja fram sameiginlega miðl-
unartillögu gerðar skýrari.
Hér er aðeins drepið lauslega á nokkur
atriði.
Um hvað er deilt?
Framlagning frumvarpsins hefur mætt
hörðum viðbrögbum forustumanna
launþegasamtakanna og sömuleiðis
frumvarp um réttindi og skyldur opin-
berra starfsmanna. í umræbum um hið
síðarnefnda hafa fallið mestu stóryrði
sem ég man eftir upp á síðkastiö á Al-
þingi, þar sem Friðrik Sophusson var
kallaöur böðull og frumvarpið talið bera
vott um mannfyrirlitningu. Ég ætla ekki
að fjölyrða um ummæli af þessu tagi, en
dvelja fremur við það sem mestum
ágreiningi veldur varðandi frumvörpin.
í fyrsta lagi er því haldið fram að semja
eigi um þessi mál og Alþingi eigi ekki að
koma nálægt þeim fyrr en að þeim
samningum loknum. Spurningin, sem
vaknar í þessu sambandi, er um hlutverk
Alþingis og þeirra sem þangað eru kosn-
ir. Ég kýs að koma að
því síðar.
í öbru lagi er ljóst
ab ákvæðin um
vinnustaðafélög eru
umdeild. Hér mun
vera um 50 fyrirtæki
að ræða þar sem
möguleiki er á slíku.
Hugmyndin að baki
er sú ab hægt sé ab
semja í einu lagi við
ólíka starfshópa á
sama vinnustaönum.
Margbrotinn og sérhæfbur rekstur krefst
þess ab ólíkar starfsstéttir vinni hjá sama
fyrirtækinu og þetta er ein af veigamikl-
um breytingum sem hafa orðið á síöari
árum og áratugum.
Ljóst er einnig að ný ákvæði um boð-
un vinnustöðvana og atkvæðagreiðslur
um samninga og miðlunartillögur valda
deilum, og halda forustumenn launa-
fólks því fram að þessi ákvæði og önnur
viðlíka séu íhlutun um innri málefni
hreyfingar þess.
Ég er þeirrar skoðunar ab vinnustöðv-
anir og samningar á vinnumarkaði og
hvernig aö þeim málum er staðið séu svo
afdrifamikil mál fyrir allt þjóðfélagið að
þau geti tæpast talist til innri málefna fé-
laga launþega og löggjöf um þaö efni
brotið í bága við stjórnarskrána. Hins
vegar hlýtur að verða leitað álits um
þessi atriði í meðförum Alþingis.
Hlutverk Alþingis
Hlutverk Alþingis varbandi þessa lög-
gjöf er að hún fái þar vandaða meðferð.
Ahersla félagsmálaráðherra á að mæla
fyrir málinu nú fyrir páska er af þessum
rótum runnin. Nauðsynlegt er að senda
frumvarpið ásamt frumvarpinu um rétt-
indi og skyldur opinberra starfsmanna
til umsagnar og þab gefist tími til þess að
vinna úr þeim umsögnum. Mér finnst
lítið gert úr hlutverki Alþingis í þessari
umræðu allri. Samskipti Alþingis og
samtaka aðila vinnumarkaðarins eiga
langa sögu og eru mjög þróub. Mikill
fjöldi af málum eru send til umsagnar
þessara aðila og ríkt tillit hefur verið tek-
ið til þeirra athugasemda. Þann áratug,
sem ég hef setið á þingi, hefur þetta ver-
ið svo. Athugasemdir um þessi mikil-
vægu frumvörp, sem ég hef gert hér ab
umtalsefni, eiga greiða leið til þing-
manna og félagsmálaráðherra tók það
sérstaklega fram í ræðu sinni að hann
vildi að þessi mál fengju vandaða þing-
lega meðferð og útilokaði að sjálfsögbu
ekki breytingar.
Sannast sagna er það þannig að það
eru miklu færri frumvörp sem fara
óbreytt í gegnum Alþingi heldur en hin
sem taka breytingum. Því finnst mér
ákaflega lítið gert úr þinglegri meðferð í
allri umræðunni og það er vissulega
hlutverk Alþingis að setja löggjöf á þessu
sviði. Vissulega er sem best samráð við
undirbúningu löggjafar og frumvarps-
smíð æskilegt. Hins vegar getur slíkt
samráb fariö fram innan veggja Alþingis
og það er mögulegt í þessum tilfellum.
Að sjálfsögbu mun ríkisstjórnin, sem
leggur frumvarpið fram og félagsmála-
ráðherra fyrir hennar hönd, vilja standa
á vissum grundvallaratriöum, en það
breytir því ekki að Alþingi á ab vanda til
málefnalegrar vinnu og skoðunar á þeim
ágreiningsatribum sem komið hafa fram
við fyrstu umræðu málanna.
Sterkarl hreyfíng
Ég er einn af þeim sem telja að vib
þurfum að hafa sterka hreyfingu launa-
fólks í landinu. Hins vegar tel ég að þau
ákvæbi, sem varba boðanir og samþykkt-
ir samninga og kveba á um aukna þátt-
töku félagsmanna í þeim, muni styrkja
verkalýðsfélögin en ekki veikja þau, þeg-
ar til lengdar lætur. Hverjir þröskuldarn-
ir eiga að vera í þessum efnum á að sjálf-
sögðu að skoða vandlega í mebförum Al-
þingis, en verkalýðsfélögin þurfa á því að
halda að virkja fleiri félagsmenn í sínu
starfi. ■