Tíminn - 30.03.1996, Blaðsíða 5

Jón Kristjánsson:
Efnahagsmálin
og ársfundur Seölabankans
Nú er sá tími ársins sem fyrirtækin í
landinu halda aðalfundi og leggja fram
ársreikninga sem sýna árangurinn á
liðnu ári. Fréttir af þessum fundum eru
yfirleitt þær að afkoman hafi verið góð á
síöasta ári og fari batnandi. Ársuppgjör
fyrirtækja í sjávarútvegi, sem eru ein-
göngu í bolfiskvinnslu, sýna þó að af-
koman í þeirri grein hefur verið erfið,
einkum síðari hluta ársins.
Ab undanförnu hafa bankarnir í land-
inu birt afkomutölur sínar og haldið að-
alfundi. Einnig þar hefur afkoman farið
batnandi, og það er vegna þess að minna
er lagt í afskriftarsjóði en áður, sem staf-
ar af því að dregið hefur úr töpuðum lán-
veitingum. Það er vísbending um
tvennt: batnandi afkomu fyrirtækja, eða
að hinu leytinu að varlegar sé farið í fjár-
festingum en áður.
í síðustu viku hélt svo Seölabankinn
ársfund sinn, en þá hlýða viðstaddir á er-
indi formanns bankarábs og banka-
stjórnar og viðskiptaráðherra, sem fara
yfir efnahagshorfur.
Jákvæb teikn
Það kom fram í þessum ræðum ab ým-
is jákvæö teikn eru á lofti í efnahagsmál-
um. Þjóðartekjur jukust um 3,3% á síð-
asta ári, en landsframleiðsla um 2%. Viö-
skiptajöfnuðurinn var jákvæður á síðasta
ári, þrátt fyrir meiri innflutning einkum
á síðari hluta ársins. Verðbólga var innan
við 2% annað árið í röð.
Það var tíundað í þessum ræðum að
bandaríska matsfyrirtækið Standard Po-
or's hefði hækkað mat sitt á lánshæfi ís-
lands. Þetta er afar mikilvægt og hefur
þegar áhrif í lækkun vaxta. Það kom
fram í máli viðskiptaráðherra að ríkis-
sjóður tók nýlega lán í þýskum mörkum
og voru lánskjörin þau bestu sem fengist
hafa í sambærilegum útboðum erlendis
til þessa.
Fyrir svo skulduga þjób eins og íslend-
inga skipta vaxtakjörin á lánum, sem rík-
issjóður tekur erlendis, afar miklu máli.
Það er því áríðandi að halda þeim skil-
yrðum, sem liggja að baki þessu mati
bandaríska fyrirtækisins.
Staba
iðnaðarins
Fleiri jákvæðar fréttir
berast, þegar farið er yf-
ir tölur um afkomu og
framleiðslu á síðasta
ári. Mikil framleibslu-
aukning er í nýjum
iðngreinum sem byggja
á tækni og þekkingu.
Þar má nefna rafeinda-
iðnað, hugbúnaðar-
gerð, lyfjaframleiðslu og veiöarfæragerð.
Utflutningur iðnaðarvara án stóriöju
jókst um 18,4% á árinu 1995, en ef litið
er framhjá hinum heföbundnu iðngrein-
um, sem tengdar eru landbúnaði og sjáv-
arútvegi, jókst útflutningur í nýiönaði
um 42% og nam verðmæti hans 6 millj-
öröum króna á árinu. Ef framhald verður
á þessari þróun, fara þessar stærðir að
skipta miklu máli í útflutningi og at-
vinnuþróun.
Það skiptir því afar miklu máli aö varð-
veita þau skilyrði, sem hafa skapað
þennan vöxt, og hinu má ekki gleyma að
undirstaöa þessarar framleiöslu er tækni-
þekking og hugvit. Skólakerfiö og
menntunin í landinu er því nátengd
þessari framvindu.
Hib neikvæba
Það er því miöur ekki svo að allt sé já-
kvætt um framvindu efnahagsmála, og
það er ekki ástæða til þess að stinga höfb-
inu í sandinn og líta ekki á dökku hliö-
arnar. Þar er fyrst til að taka að atvinnu-
leysi var verulegt á síbasta ári, en margt
bendir nú til þess að það fari minnkandi.
Atvinnuleysi sem nemur 5% er óviðun-
andi og nauðsyn ber til þess að slaka ekki
á klónni í baráttunni gegn því. Það verð-
ur ekki dregin fjööur yfir það heldur, ab í
mörgum atvinnugreinum á íslandi eru
launin lág og fram-
leiðni minni en í ná-
grannalöndunum.
Um þessi mál hafa
orðið umræður að
undanförnu, vegna
þess að margir hafa
brugðið á það ráð að
rába sig í vinnu í
Danmörku og láta
þar af því að laun séu
hærri og vinnutími
annar en hér er.
Minni framleibni, hvers
vegna?
Ég get ekki neitað því að þessar stað-
reyndir hafa valdið mér heilabrotum.
Hvað veldur lítilli framleiðni í íslensku
atvinnulífi. Ég á bágt með að trúa að ræt-
ur þess séu í því að íslenskt launafólk af-
kasti minna en launafólk í nágranna-
löndunum. Ég hef þá trú að meirihluti
íslensks launafólks vinni vel sín störf. Ég
hef komið á fjölmarga vinnustaði hér-
lendis, til dæmis vib sjávarsíðuna, og ég
sé ekki betur en fólk vinni baki brotnu
við sínar flæðilínur og færibönd. Ég hef
því þá sannfæringu ab orsakanna sé ann-
ars staöar að leita en í slökum afköstum
fólksins.
Nú í vikunni lýsti framkvæmdastjóri
Vinnuveitendasambandsins því yfir í
viötali við fjölmiðla, að hagkvæmni
stærðarinnar ætti hér einhvern hlut að
máli. Það má vel vera að svo sé. Hitt er
jafnljóst ab þab er afar brýnt ab hugað sé
vel að þessu vandamáli, hvort vinnu-
tími, stjórnun, yfirbygging eða annar
kostnaður veldur þessu.
Vaxtastigib
í ræðu sinni á aðalfundi Seölabankans
kom Birgir ísleifur Gunnarsson, formað-
ur bankastjórnar, inn á vaxtamál og
vaxtastig hér á landi og í nágrannalönd-
unum. Hann var þeirrar skoöunar að
fyrst um sinn yrðum við að sætta okkur
við hærri vexti heldur en ríki með gróin
og stór hagkerfi á borð við Þýskaland,
sem hann tók sem dæmi, og vitnaði til
vaxta í Danmörku til samanburðar.
Þetta kann að vera rétt, en því meiri
ástæða eru til þess að fara með gát og
efna ekki til vaxtahækkana sem byggja á
svartsýnustu spám, eins og nú nýverið
gerðist. Hitt er stabreynd að raunvaxta-
stigib er ekki ákveðið með handafli og al-
mennar aðstæöur á peningamarkaði
rába því.
Brýnustu verkefnin
Það er brýnasta verkefnib í efnahags-
málum núna að halda hinum hagstæðu
skilyröum, sem eru fyrir atvinnulífið í
landinu, ekki síst fyrir nýsköpun. Það
verður ekki gert með öðrum hætti en að
halda verðlagi og gengi stööugu og
sporna gegn hækkun vaxta. Ríkisfjármál-
in eru mikilvægur þáttur í þessari við-
leitni, og ef ekki tekst að sporna við
skuldasöfnun, þegar ytri skilyrði eru já-
kvæð, hvað verður þá þegar kreppir ab?
Þetta þurfa þeir, sem um þau mál fjalla,
aö hafa sterklega í huga og þab er brýn
nauðsyn að hafa framtíöarsýn í þessum
efnum.
í öðru lagi er ljóst ab launafólk mun
krefjast hlutdeildar í efnahagsbatanum.
Lægstu laun á íslandi eru afar bágborin
og það ber brýna nauðsyn til þess að
bæta þar úr. Bætt afkoma og aukin fram-
leiðni fyrirtækja eru lykilatriði til þess ab
skapa þau skilyrði. ■
Menn
°9
málefni