Tíminn - 03.07.1996, Blaðsíða 9

Mi&vikudagur 3. júlí 1996
VWHffliVI
9
UTLÖND . . . UTLÖND . . . UTLÖND . . . UTLÖND . . . UTLÖND . . . UTLÖND . . . UTLÖND . . . UTLÖND . . .
Alþjóöleg vopnaviöskipti:
Hlutur Bandaríkjanna æ stærri
einkum þó útflutningi hátækni-
vopna, þá er slíkt hægara sagt en
gert þegar litiö er til innanlands-
mála. Samdráttur í vopnaiðnað-
inum hefur þegar verið verulegur,
og atvinnuleysi víða fylgt í kjöl-
farið. í mörgum bæjum og borg-
um í Bandaríkjunum er vopna-
framleiðsla ýmist eina iðngreinin
sem þar er stunduð, eða sú veiga-
mesta. Þegar vopnaverksmiðjum
er lokað skapast því oft á tíðum
alvarlegt atvinnuleysi í heilu
byggðarlögunum, a.m.k. þegar til
skemmri tíma er litið.
Gervieftirspurn sköpub
Kalifornía er eitt þeirra svæða í
Bandaríkjunum sem hvað verst
hafa fariö út úr samdrætti í
vopnaiðnaðinum. Kalifornía get-
ur hins vegar ráðið úrslitum í
kosningunum um forsetaembætt-
ið sem fara eiga fram í nóvember
næstkomandi. Jafnvel þótt Clin-
ton sé eins og er með mikla yfir-
burði í skoðanakönnunum þorir
hann vart að hætta á að taka
ákvarðanir sem gætu ógnað þessu
forskoti hans.
Þetta er ekki síst ástæban fyrir
því að Bill Clinton lætur banda-
rísk stjórnvöld panta B-1
sprengjuflugvélar, þótt sérfræb-
ingar séu að mestu leyti sammála
um að ekki sé þörf fyrir fleiri vélar
af því tagi.
-gb/Politiken
Teflt á tvær
hættur
Bill Clinton, forseti Bandaríkjanna, veit ekki íhvorn
fótinn hann á ab stíga gagnvart vopnaframleibslu.
Annars vegar blasir vib atvinnuleysi, hins vegar ógn-
un ab utan frá þeim ríkjum sem bandarískir vopna-
framleibendur selja afurbir sínar til.
Bandaríkin hafa
tvöfaldað hlut sinn í
alþjóðlegum vopna-
viðskiptum á aöeins
níu árum, eða úr 25%
í 52%. Almennt er
reiknað með því aö
hlutur þeirra verði
kominn upp í 60% eft-
ir örfá ár. Bandarískir
vopnaframleiðendur
leggja nú alla áherslu á
að auka útflutning
sinn eftir að stærsti viðskiptavin-
ur þeirra, Pentagon, hefur skorið
niður vopnakaup sín um 60 millj-
arða dollara frá því kalda stríðinu
lauk. Ljóst er þó að töluvert skort-
ir upp á að útflutningurinn bæti
þeim upp þennan niðurskurð, en
útflutningur á hátæknivopnum
frá Bandaríkjunum nemur nú 22
milljörðum dollara.
Hættan sem þessu fylgir stafar
af því að töluverður hluti vopna-
útflutningsins fer til ríkja í Asíu
hægt er að vísa til góðs hernaðar-
árangurs sem náðist með þeim í
Persaflóastríðinu. Auk þess er
helsti keppinauturinn, Sovétrík-
in, horfinn af markaðnum og arf-
takar þeirra, aðallega Rússar, veita
ekki neina alvarlega samkeppni
lengur.
Jafnframt þessu eru Bandaríkin
í ákveðinni klípu. Þótt vilji sé í
sjálfu sér fyrir því að setja vopna-
útflutningnum takmörk í sam-
ræmi við tillögur nefndarinnar,
Reikna má með því að hlutur
Bandaríkjanna í vopnasölu í
heiminum muni aukast veru-
lega á næstu árum, og um leiö
muni háþróuð tæknivopn
verða æ stærri liður í vopnaút-
flutningi frá Bandaríkjunum.
í skýrslu bandarískrar nefndar
sem farið hefur ofan í saumana á
alþjóðlegum viðskiptum með
vopn kemur fram að þessi þróun
geti ógnað öryggishagsmunum
bæði Bandaríkjanna sjálfra sem
og vinátturíkjum þeirra.
Nefndin, sem skipuð var af
Clinton Bandaríkjaforseta, leggur
til að Bandaríkin breyti um stefnu
og hafi forystu um aö takmarka
útbreiðslu hátæknivopna í heim-
inum. Jafnframt eigi Bandaríkin
ab gera sitt ýtrasta til þess að vís-
indi og tækni verði
ekki misnotuð í hern-
aðarlegum tilgangi, að
því er segir í skýrsl-
unni.
og Austurlöndum nær, og þá ekki
síst til þeirra ríkja sem búa við
óstöðugt stjórnarfar og heims-
fribnum gæti stafaö hætta af. Sem
stendur er ekkert sem hindrar
bandaríska vopnaframleiðendur í
að selja afurðir sínar til þessara
ríkja, en í framtíðinni gæti hæg-
lega fariö svo að þessum sömu
vopnum verði beitt til þess að
beita Bandaríkin eða vinaþjóðir
þeirra þrýstingi af ýmsu tagi, eða
jafnvel notub til beinna hernað-
arabgerða gegn þeim.
Annab hvort fleiri vopn
eba atvinnuleysi
Bandarískir vopnaframleiðend-
ur eiga aubvelt með að finna nýja
viðskiptavini, m.a. vegna þess að
Orkneyjar:
Abeins einn
nemandi í
skólanum
Kevin Pepper er niu ara
drengur sem býr á Gra-
emsay, sem er ein Orkneyja.
Þar búa 29 manns, og aðeins
einn þeirra er á skólaaldri,
nefnilega Kevin. Á eyjunni
er rekinn skóli og vib skól-
ann starfa fjórir manns, þrír
þeirra ab vísu í hlutastarfi.
Eini nemandinn er Kevin og
þab kostar breska skattgreib-
endur 54.000 pund á ári ab
sjá honum fyrir kennslu.
Þetta er 27 sinnum hærri
upphæb en mebaltalskostn-
abur vib hvem nemanda á
Bretlandi, og fjómm sinnum
hærri upphæb en skólagjöld-
in í einum dýrasta einka-
skóla landsins, Eton skolan-
um.
í þessari viku á sveitarstjórnin
á Orkneyjum hins vegar að
kjósa um það hvort leggja eigi
nibur skólann sem Kevin geng-
ur í. Bæði er það af augljósum
ástæðum talið of kostnaðar-
samt, en ab auki er því haldið
fram að það sé slæmt fyrir níu
ára dreng vera einn í skóla.
Betra væri að senda hann með
ferju til nálægrar eyju þar sem
fleiri börn ganga í skóla.
Einn yfirkennari hefur abal-
umsjón með kennslunni handa
Kevin. Að auki er einn afleys-
ingakennari sem kemur með
ferju til eyjunnar að meðaltali
Kevin Pepper ásamt abalkennara sínum, Irene Mathieson, fyrir utan skólann þar sem hann er eini nemandinn.
einu sinni í viku. Þá em tveir ab-
stoðarkennarar sem hvor um sig
vinna í þrjá tíma á viku, og loks
er húsvörður vib skólann.
íbúar á eyjunni em allir sem
einn andvígir því að skólanum
verði lokaö. Þeir óttast ab þar
meb minnki mjög möguleikar á
því að barnafjölskyldur sjái sér
hag í að flytja til eyjunnar. Skól-
inn var stofnaður fyrir 120 ár-
um og státabi af 60 nemendum
þegar best lét.
Kevin sjálfur segist einnig
vilja hafa skólann áfram. „Ég
skil ekki hvers vegna þeir þurfa
að loka honum. Mér líkar mjög
vel í honum og ég vil ekki þurfa
að fara meö ferjunni á hverjum
degi. Ég get leikið mér við
Andrew bróður minn sem er
þriggja ára og ég hef það bara
gott."
-gb/lndependent on Sunday