Tíminn - 10.07.1996, Blaðsíða 4

4
Miðvikudagur 10. júlí 1996
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: ]ón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Guðmundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerð/prentun: ísafoldarprentsmibja hf.
Mánaöaráskrift 1700 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Breytingar í
orkumálum
Verulegar breytingar eru aö verba í orkumálum lands-
manna. Eftir áralanga stöðnun er farið að rofa til. Um tíma
stóð heilt orkuver næstum ónotað, en nú em hugmyndir
um virkjanaframkvæmdir fyrir allt að fimm milljarða
króna á borðum Landsvirkjunar. Þessar framkvæmdir, sem
miða að því að auka orkugetu raforkukerfisins um allt að
665 gígawattstundir á ári, em til komnar vegna samnings-
ins um stækkun álversins í Straumsvík, sem gerður var á
síðasta ári. Stærstu framkvæmdirnar, sem ráðist verður í
eru bygging fimmta áfanga Kvíslarveitu, hækkun Blöndul-
óns um fjóra metra og að ljúka byggingu Kröfluvirkjunar
sem verið hefur í biðstöðu um langt skeið.
Á undanförnum árum hefur mikib starf verið unnið á
vegum Markaðsskrifstofu Ibnaðarráðuneytisins og Lands-
virkjunar við að kynna ísland sem æskilegan kost til fjár-
festinga í stóriðju. Þetta starf hefur ekki skilað sér til þessa,
vegna aðstæðna á fjármálamörkuðum heimsins. Nú eru ab
verða breytingar í þeim efnum, því stóriðnrekendur eru
farnir að leita eftir hagkvæmum kostum til þess að endur-
nýja iðjuver eða auka við starfsemi sína með nýjum fram-
leiðslueiningum. Vegna þessa kynningarstarfs beina nú
fleiri sjónum hingað til lands, þegar þeir huga að staðsetn-
ingu nýrra stóriðjufyrirtækja.
Af þeim sökum standa nú yfir viðræður við nokkra er-
lenda aðila um byggingu stóriðju hér á landi. Má þar með-
al annars nefna stækkun Járnblendiverksmiðjunnar á
Grundartanga, hugmyndir um byggingu álvers á sama
stað og endurnýjaðan áhuga Atlantsálshópsins svonefnda,
sem haft hefur augastað á Keilisnesi á Reykjanesströnd,
fyrir byggingu álbræðslu. Þá hafa kínverskir aðilar einnig
sýnt áhuga á íslandi til stóriðjuframkvæmda.
Verði þær hugmyndir, sem nú eru til umræðu milli er-
lendra stóriðjufyrirtækja og íslenskra stjórnvalda, að veru-
leika, munu þær krefjast mikilla virkjanaframkvæmda til
viðbótar þeim sem þegar er unnið að af hálfu Landsvirkj-
unar. Jafnvel gæti farið svo að orku muni skorta, þar sem
yfirleitt tekur lengri tíma að byggja virkjanir en að reisa
iðjuver. Finnur Ingólfsson iðnaðarráðherra hefur lagt
áherslu á að fiþna þurfi leiðir til þess að bygging virkjan-
anna geti halcist í hendur við byggingartíma iðjuvera,
þannig að ekki purfi til þess að koma að vísa verði stóriðju
frá vegna skortsjá raforku.
Vissulega mál færa rök fyrir því að sveiflur varðandi
áhuga á fjárfestingum erlendra aðila til stóriðju hér á landi
eru ekki að öllu leyti heppilegar. Mun betra væri að eftir-
spurn eftir raforku bærist með jafnara móti. En þar er um
aðstæöur að ræða sem við ráðum ekki við, því þær byggj-
ast á viðskiptum á heimsmarkaði frá einum tíma til ann-
ars.
Þrátt fyrir að eftirspurn eftir raforku byggist á heims-
markaði og berist okkur með sveiflukenndum hætti, þá
mega þær hættur, sem skapast geta af mikilli þenslu, ekki
fæla okkur frá því að semja við þá aðila sem sýna orku-
kaupum raunverulegan áhuga. Það hafa löng stöðnunar-
tímabil kennt og nægir að minna á að ekkert hefur í raun
gerst á þessum vettvangi frá því byggingu Járnblendiverk-
smiðjunnar á Grundartanga lauk. Meb nýjum virkjana-
framkvæmdum og frekari uppbyggingu stóriðju er verið
að auka fjölbreytni atvinnulífsins og treysta það til fram-
búðar. Það hlýtur þjóð, sem að undanförnu hefur búið við
nokkurt atvinnuleysi, ab skilja.

Það er merkileg þróun sem á sér
stað í henni veröld, ekki síst í bíla-
veröldinni. Eins og Tíminn sagði
frá í frétt á þriðju síðu í gær hafa
þrjátíu og fimm þúsund fólksbílar
fariö í ruslib hjá íslendingum á
fimm ámm, bílarnir eru ekki bara í
rusli, heldur hefur þeim beinlínis
verið hent á haugana. Það er ekki
laust við ab Garra verði hugsaö til
mslapokans undir vaskinum — illa
lítur út þar í dag, hvað þá ef allt
svona msl væri komið þar líka.
Annars er þetta merkilegt með bíl-
ana. Garri nær eiginlega ekki öll-
um þessum fjölda — þrjátíu og
fimm þúsund bílar í ruslið. Fleygt,
svona rétt eins og Garri fleygir
tómri nibursuðudós í ruslið.
Allt skal nýtt og engu
henda
Garri var nú alinn upp við það frá blautu barns-
beini ab allir hlutir skyldu nýttir, hvert einasta snitti
og ekki mátti henda nokkurri örbu nema að vand-
lega íhugubu máli. Það urbu reyndar svolítil vand-
ræði þegar foreldrar Garra fluttu í minna húsnæði,
þá komust þau eiginlega ekki fyrir vegna ýmissa
hluta, en það er önnur saga. Garri hefur hlúð vel og
vendilega að þessari innrætingu og tínir gjarnan
uppúr mslafötunni þegar fjölskyldan er búin að
fleygja einhverjum verðmætum sem gætu komið ab
gagni einhvern góban veðurdag. Enda hefur það oft-
ar en ekki komið í ljós að hægt hefur verið að nota
einn og einn nagla og eina og eina skrúfu. Skrúfu-,
nagla- og festingasafn Garra telur nú hvorki meira
né minna en 45 stórar kmkkur af verömætum sem
margir aðrir hefðu hent. Sumt fellur til á heimilinu,
annað hingað og þangað. Ruslagámar hjá verktök-
um hafa oft reynst hinar mestu gullnámur. Sumt af
þessu er meira að segja sáralítið ryðgað eba skemmt.
GARRI
Bílskúrinn of lítill
Garra rennur þab því til rifja að sjá hvernig lands-
menn fara með bílaflotann og alveg ljóst að svona
færi hann aldrei með fjölskyldubílana, enda sanna
dæmin það. Það versta er að Garri á svo lítinn bílskúr
ab hann er fyrir margt löngu orðinn yfirfullur. Þar
kennir nú líka ýmissa grasa: leifarnar af Moskvít ár-
gerð 1960, tveir Datsunar, partar úr nokkmm volvo-
um, þrjár þvottavélar, tvær uppþvottavélar, slangur
af allskyns timbri og ýmis önnur verðmæti. Þvotta-
vélarnar hafa nú t.d. aldeilis komið sér vel einusinni,
þegar slanga fór í heimilisþvottavélinni. Hefði slang-
an ekki veriö til í bílskúrnum hefði Garri orðið að
kaupa hana rándýrt úti á verkstæði.
Svona er nú hægt að stórgræða á því að halda
uppá gamla hluti í stað þess að fleygja öllu sem
nöfnum tjáir að nefna á haugana. Þab er verst að
Garri á í mestu baráttu vib aðra fjölskyldumeðlimi í
þeirri viöleitni sinni að halda uppá gömul verðmæti
og hefur margoft orðið að hlaupa á eftir ruslaköllun-
um til að koma í veg fyrir ófyrirgefanlega eybilegg-
ingu verðmæta. Garri
Hvaða jafnvægi?
A víbavangi
Jafnvægi í byggð landsins er mikið baráttumál
stjórnmálamanna og stefnumál allra stjórnmála-
flokka. Stofnanir, nefndir og stjórnardeildir eiga að
sjá um að viðhalda og efla jafnvægið og endalaust er
deilt um hvort þessi eba hin ákvörðunin sé í anda
byggðastefnu og þess jafnvægis sem sagður er grund-
völlur hennar.
En það er eins gott að
enginn spyrji hvert sé
það jafnvægi sem svo
erfiðlega gengur að ná
og viðhalda. Það er
nefnilega hætt við ab
þeir sem leika jafnvægis-
listirnar meb misjöfnum
árangri vefjist tunga um
tönn ef svara ætti svo
einfaldri spurningu.
Aldrei fæst upplýst
hvenær jafnvægi ríkti í
byggð landsins. Kannski
fyrir upphaf vesturferða
og fólksflótta á ofanverðri öldinni
sem leið. Einhverjum kann ab
finnast að ákjósanlegt jafnvægi
hafi verið á milli heimsstríða en
fráleitt ér að jafnvægisvogin hafi verið rétt stillt eftir
síðari ffeimssyrjöld þegar fækka tók í dreifbýli og
þéttbýlio að eflast að sama skapi.
Eðlilegt afturhvarf
Fróðlegt væri ab fá einhvers konar skilgreiningu á
því hvað , telst eblilegt afturhvarf til ab ná æskilegu
jafnvægi |í byggb landsins. Á ab hverfa til byggba-
mynstursjheimastjórnarinnar eba lýbveldisstofnun-
arinnar epa einhvers annars tímabils í íslandssög-
unni?
Eigi ab vera eitthvert vit í byggbastefnu verbur
hún ab eiga sér markmib sem hægt er ab útskýra af
skynsamlegu viti en byggir ekki á tilfinningavabli
einum saman eba þröngum eiginhagsmunum odd-
vita einstakra byggbarlaga.
Búsetuþróun byggist á miklu flóknari ferli og ab-
stæbum en þeim sem óskhyggja og stjórnvaldstil-
skipanir rába vib ab breyta. En þar meb er ekki sagt
ab ekki sé hægt ab hafa einhver áhrif á búsetu meb
því ab beina fjármagni og mannafla til staba þar sem
uppdráttarsýki gætir.
Flutningur Landmælinga íslands frá Reykjvík upp
á Skaga veldur talsverbum taugatitringi og er rábist á
umhverfisrábherra úr mörgum áttum fyrir þá ráb-
stöfun. Mikib er úr því gert að starfsfólkib er ekki
spurt ráöa um flutning á vinnustaönum. En fátt
bendir til annars en að stofnunin verði nákvæmlega
eins vel starfhæf á Akranesi og við Laugaveginn. Og
nóg kvað vera rýmið í stjórnsýsluhúsinu á Akranesi
til að taka við ríkisstofnunum.
Minna fjaðrafok verður þegar verib er ab selja skip
og kvóta milli landshluta sem veldur margfallt meiri
röskun á lífi miklu fleiri
fjölskyldna en þótt til-
tölulega lítil ríkistofnun
sé færb um set. Sala á
togara meb kvóta getur
komib á slíku ójafnvægi
milli byggabarlaga ab
þab jabrar á við náttúru-
hamfarir. En þab er
aldrei neitt mál og eng-
um þótti ástæba til ab
grípa í taumana þegar
stóa' mjólkurbúi var
lokab í Borgarnesi og
starfsemin flutt til
Reykjavíkur. Kannski
mætti bæta Borgnesingum missir-
inn meb því ab láta þá fá Áfengis-
verslunina til sín.
Svefnstabur eða vinnustaður
Bent var á þ^b í þessu horni um daginn ab sjálfspgt
væri ab flytja skrifstofu forseta íslands til Bessast; ba
í stab þess að verja stórfé til að flytja hana um ;et
innan Reykjavíkur. Þab ætti ab stubla ab jafnvæj i í
byggb Innnesja, því eblilega mun allt stafslib en b-
ættisins flytja á Álftanes. Ab minnsta kosti í vinrju-
tímanum.
Ágætur lögfræbingur og vandabur stjórnmála-
mabur meb góba yfirsýn lét þess getib í grein í DV í
gær, ab samkvæmt sjórnarskrá skuli skrifstofa forseta
vera í Reykjavík. Um þab má deila. 12. grein segir:
Forseti lýbveldisins hefur absetur í Reykjavík eba ná-
grenni. 13. grein: Forsetinn lætur rábherra fram-
kvæma vald sitt.
Rábuneytib hefur absetur í Reykjavík.
Þar sem forsetinn starfar ekki í rábuneytinu hlýtur
hann ab mega ganga til daglegra starfa sinna í ná-
grenni Reykjvíkur og skal endurtekib ab á Bessastöb-
um er meira en nóg rými fyrir kontóra forsetaemb-
ættisins. Er yfirvöldunum enn bent á ab spara nú og
stubla ab flutningi stofnana út á land og láta forseta-
setrið duga fyrir embættib.
Og svo má spyrja, án þess ab búast vib svari:
Hvernig stendur á ab þeir sem eiga landið og mibin
skuli þurfa sérstakar byggbastefnur til ab lenda ekki
allir á mölinni? OÓ