Réttur - 01.04.1989, Blaðsíða 34

greina nákvæmlega, hvaö í því felst.
í þessu skrifi er notast við orðasam-
bandið óheftar fjármagnshreyfingar og
litið svo á, að það merki, að ölium lögað-
ilum (þ.e. fyrirtækjum og einstaklingum)
sé heimilt að flytja fjármagn til og frá við-
komandi landi án nokkurra takmarkana.
Þessi skýrgreining virðist næsta eðlileg,
enda er hún í samræmi við þá skipan
fjármagnshreyfinga, sem Evrópubanda-
lagið virðist stefna að og kennd hefur ver-
ið við frjálsar fjármagnshreyfingar.
Hins vegar er rétt að vekja á því at-
hygli, að óheftar fjármagnshreyfingar í
ofangreindum skilningi eru ekki jaðarfyr-
irbæri. Unnt er að hugsa sér bæði meiri
og minni hömlur á fjármagnshreyfingar.
Það væru t.d. meiri hömlur á fjármagns-
hreyfingar, ef einungis fyrirtækjum eða
vissum tegundum fyrirtækja væri heimilt
að flytja fjármagn hindrunarlaust á milli
landa. Á hinn bóginn væru það minni
hömlur á hreyfingar fjármagns, ef þeim
fylgdi líka réttur til beinna fjárfestinga og
stofnsetningar fyrirtækja.
2. Óheftar fjármagnshreyfingar
og stjórn efnahagsmála
Óheftar fjármagnshreyfingar fela
beinlínis í sér afar veigamiklar breytingar
á skipulagi efnahagslífisins, sem varða
m.a. möguleika á hagstjórn, og nauðsyn-
legt er að átta sig vel á.
1. Óheftar fjármagnshreyfingar krefjast
frjálsra gjaldeyrisyfirfærslna.
Ljóst er, að óheftar fjármagnshreyf-
ingar eru nafnið tómt, ef þeim aðilum,
sem hyggjast nýta sér fyrirkomulagið,
er óheimilt að skipta íslenskum krón-
um í erlenda mynt í því magni, sem
þeir kjósa, og öfugt.
2. Óheftar gjaldeyrisyfirfærslur þýða á
hinn bóginn aiþjóðleg viðkipti með
krónuna.
Sé ávallt unnt að breyta íslensku krón-
unni í aðra mynt, er hún orðin markaðs-
hæf á erlendum gjaldeyrismörkuðum.
Þar með fer það einvörðungu eftir
áhuga markaðsaðila, hvort slík við-
skipti verða umtalsverð eða ekki.
3. Þar með mundu alþjóðlegir gjaldeyr-
ismarkaðir ráða miklu um gengi krón-
unnar.
Sé það gengi, sem stjórnvöld ákveða
ekki jafnvægisgengi að áliti hinna al-
þjóðlegu gjaldeyrismarkaða, mun af-
leiðingin verða fjármagnssteymi úr
landinu (krónur seldar fyrir erlendan
gjaldeyri), ef gjaldeyrismarkaðirnir
telja gengi myntarinnar of hátt skráð,
eða öfugt. Þar með skapast þrýstingur
á gengi krónunnar, sem ólíklegt er, að
stjórnvöld fái rönd við reist.
4. Stjórnvöld verða að láta eftir stjórn
annaðhvort vaxta eða gengis.
Eina þekkta, virka ráðið til að mæta
þeim þrýstingi á gengið, sem fjár-
magnshreyfingar skapa, er að hamla á
móti fjármagnshreyfingum með
vöxtum. Sé t.a.m. fjármagnsstreymi
frá landinu vegna of hás gengis, er
unnt að stöðva fjármagnsstreymið
með því að hækka vexti innanlands.
Þar með er unnt að verja geðþótta-
gengi stjórnvalda, en þá er ekki unnt
að viðhalda geðþóttavöxtum.
Niðurstaða þessarar röksemdarfærslu
er því sú, að óheftar fjármagnshreyfing-
ar hafi í för ineð sér, að stjórnvöld geta
ekki stjórnað hvoru tveggja, gengi og
vöxtum. í þessu felst, að sé hér tekiö upp
skipulag óheftra fjármagnshreyfinga,
verða stjórnvöld að sjá af einu af hag-
stjórnartækjum sínum, þ.e. gengi eða
vöxtum. Óheftar fjármagnshreyfingar
þýða því í raun, að alþjóðlegum mörkuð-
82