Lesbók Morgunblaðsins - 18.11.2006, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. NÓVEMBER 2006 15
Símar: 660 4753 • 534 6250
www.tindur.is •
tindur@internet.is • tindur@tindur.is
BUBBI Morthens er löngu krýnd-
ur kóngur rokksins á Íslandi. Sum
hans þekktustu laga hafa hreiðrað
um sig í þjóðarsálinni líkt og um
óopinberar útgáfur af þjóðsöngnum
sé að ræða. En þótt hann sé sett-
legur kóngur í dag, „sponsoraður“ í
bak og fyrir, má þó ekki gleyma því
að hann var byltingarsinni og skað-
ræðistól þegar hann kom fyrst fram
í dægurheiminum; trúbador með
meiningar, pönkari með boðskap,
trylltur rokkari sem skildi eftir sig
sviðna jörð og gaf skít í forverana.
Svo mörg eru nú þau orð en ef-
laust mætti lýsa Bubba á annan
hátt. Það mætti leggja meiri
áherslu á það að eftir 1990 hefur
hann ekki sent frá sér neinar bein-
línis frábærar plötur, eða velta því
fyrir sér hvað hann hefur gert til að
verðskulda það eftirlíf, sannkallað
pönkhelvíti, að dæma í íslensku
Idol-keppninni, vera keyptur af ol-
íufélagi og banka, og vera fasta-
gestur í Séð og Heyrt. Nú, einhver
annar myndi kannski benda á það
að þótt þjóðin hafi ekki beinlínis
tekið undir með Bubba undanfarin
tíu til fimmtán ár hafi hann und-
antekningalítið gert góða hluti,
horft á þjóðfélagið gagnrýnum aug-
um og miðlað þessari sýn sinni og
skoðunum í þéttum lagasmíðum.
Þetta er að sumu leyti ástæðan
fyrir því að maður fann fyrir til-
hlökkun og ákveðinni spennu þegar
fréttir bárust af væntanlegri bók
eftir Jón Atla Jónasson, Ballaðan
um Bubba Morthens, sem nú er
komin út, enda þótt maður hefði nú
kannski ekki búist við neinum ævi-
sögulegum uppljóstrunum, engu
sem ekki hefur áður komið fram í
viðtölum, heimildarmyndum eða
hinni ágætu ævisögu sem Silja Að-
alsteinsdóttir ritaði um rokkarann
árið 1990, enda ævi og störf Bubba
orðin hálfgerð almannaeign.
Málið er samt kannski ekki alveg
svona einfalt. Úr fjarlægð virtist
verkið spennandi einmitt vegna
þess að því var lofað að ekki yrði
um hefðbundna ævisögu að ræða,
og þótt efnið væri e.t.v. kunnuglegt
yrði umgjörðin ný. Þá er athygl-
isvert að einn af áhugaverðari ung-
höfundum þjóðarinnar stendur á
bak við verkið, höfundur sem ein-
mitt er þekktur fyrir ákveðið „attí-
túd“ og ferskleika. Með Bubba og
Jóni Atla mætast tvær kynslóðir.
Hugsjónirnar frá ’68, herstöðv-
arandstaðan og stéttarvitundin
mæta erindreka fjölmiðlaða og
gemsavædda allsnægtaþjóðfélags-
ins; hassið víkur fyrir e-pillunni,
rokkið fyrir hipphoppinu, spilltir
fyrirgreiðslupólitíkusar fyrir al-
þjóðlegum fjárglæframönnum.
Þetta eru vitanlega umskipti sem
Bubbi hefur sjálfur lifað og fjallað
um en þau eru gerð áþreifanleg í
samstarfinu.
Hvernig miðlar Jón Atli síðan
lífshlaupi Bubba? Er um kraftauk-
andi samslátt að ræða eða árekst-
ur? Svarið er kannski dálítið marg-
þætt. Jón Atli stendur svo
sannarlega undir ásökunum um
ferskleika og „attítúd“, hann hefur
skrifað ævisögu sem eiginlega er
ekki ævisaga heldur skálduð frá-
sögn um fólk sem (sennilega) á sér
stoðir í veruleikanum. Ballaðan um
Bubba Morthens er tilraun með
ævisöguformið og Bubbi er til-
raunadýrið.
Hefðbundnum kennileitum frá-
sagna sem miðla lífshlaupi ein-
staklinga er hér kastað fyrir róða.
Sagan er ekki línuleg, hún tilgreinir
ekki alltaf staði og nær aldrei tíma-
bil, nafnið Bubbi birtist fyrst á blað-
síðu 169, en hann og flestar persónur
koma fram undir gælunöfnum („ís-
björninn“, „kóngurinn“) og starfs-
titlum („trommarinn“) og útkoman
er að þessu leytinu til impressjónísk,
höfundur reynir að lýsa hugarfari,
reynslu og tíðaranda frekar en sam-
hengi. Þetta er að sumu leyti krass-
andi aðferð sem hefur þó þann galla
að hún hentar einkum þeim sem
þekkja vel til ferils Bubba og geta
hálfpartinn fyllt í eyð-
urnar, þ.e. ef hinn
sögulegi Bubbi er hafð-
ur sem viðmið við lest-
urinn sem þegar upp er
staðið er ekki endilega
nauðsynlegt. Þá fylgir
líka annar galli því að
beita aðferðum skáld-
skaparins á jafn-
augljósan hátt og hér
er gert, að minnsta
kosti með þeim upp-
spennta og hádrama-
tíska stíl sem Jón beit-
ir, en vera engu að
síður bundinn af ytri
mörkum lífshlaups aðal-
persónunnar, en hann er að lesand-
inn hálfpartinn óskar þess að Bubbi
breytist að fullu í sögupersónu og
höfundur leyfi sér þannig að skrifa
þá dramatísku sögu sem
bókin vill miðla en tekst
aldrei að framkalla.
Verbúðarlífinu er
sýndur áhugi og Jóni
tekst sæmilega að miðla
því sem í þessu umhverfi
hafði svo mikil áhrif á
unga gítarleikarann en í
svo stuttri bók fannst
mér óþarflega miklum
tíma varið í endurtekn-
ingarsamt stef um far-
andverkamanninn í mót-
un. Aðra kafla
bókarinnar, svo sem
LA-ferðina, skortir til-
finnanlega frásagn-
arlegan kraft; höfundur reynir að
finna nýja leið til að miðla efninu en
týnist í eyðimörkinni.
Mögulegir styrkleikar hefðbund-
innar samtíma- eða ævisögu, sem
gætu falist í nákvæmri tíðarfars-
mynd, því að draga eitthvað nýtt
fram á sjónarsviðið, möguleikanum
á að skapa lifandi samfellu úr ein-
hverju sem ekki er lengur til, eru
hér viljandi settir til hliðar en meðan
á lestrinum stóð varð mér stundum
spurn hverju hin frumlega nálg-
unarleið ætti að skila. Svarið er
kannski sýn Jóns á Bubba, ein-
hverjum neista sem átti að verða til
þegar sá fyrrnefndi setur sig í spor
þess síðarnefnda, eignar sér hann og
læðist inn í hugsanir hans og ann-
arra og setur fram sem hluta af per-
sónusköpun sem tilheyrir kannski
hvorki höfundi né Bubba heldur
ímynd rokkarans og þeirri sér-
kennilegu „lógík“ sem verður til í
svona verkefni.
Söguljóð um
rokkara
Jón Atli Jónasson
Björn Þór Vilhjálmsson
BÆKUR
Skálduð ævisaga
Eftir Jón Atla Jónasson.
JPV útgáfa. Reykjavík. 2006. 196 bls.
Ballaðan um Bubba Morthens