Morgunblaðið - 02.03.2006, Blaðsíða 36

36 FIMMTUDAGUR 2. MARS 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
ÉG SKRIFAÐI tvær greinar í
Morgunblaðið í síðustu viku þar sem
ég óskaði eftir svörum stjórnarfor-
manns Spalar ehf., rekstraraðila Hval-
fjarðarganga, við
nokkrum einföldum
spurningum um for-
sendur gjaldtöku. Á
heimasíðu Spalar kem-
ur fram ótrúlegt mis-
ræmi, sérstaklega milli
gjaldflokka I og II, og
skiptir misræmið mörg
hundruð prósentum ef
miðað er við skráð af-
sláttargjald. Jafnframt
er hróplegt misræmi
fólgið í því að bílar í
gjaldflokki I með tengi-
tæki, sum hver allt að
7–8 m að lengd og
þyngd í samræmi við
það (hestakerrur) ,
greiða samt lægra gjald
en styttri bílar án tengi-
tækis. Dæmi: Jeppi
(4,5–6 m að lengd) með
húsvagn (allt að 7–8 m),
samtals 11–13 m, getur
greitt 270 kr. fyrir ferð-
ina í gegnum göngin
miðað við 100 ferða
áskriftargjald, sam-
anborið við bíl sem er
yfir 6 m að lengd, mun-
ar jafnvel nokkrum cm, sem borgar
2.000 kr. miðað við áskriftargjald.
Skemmst er frá því að segja að
stjórnarformaður Spalar hefur ekki
séð sér fært að veita umbeðnar upplýs-
ingar, en sagði þó í stuttu viðtali við
Morgunblaðið í sl. viku að Spölur ætti
erfitt með að taka tillit til ,,tískubreyt-
inga“ í fólksbílaeign landsmanna!
Hann sagði jafnframt að þótt stærð-
armörk bíla hefðu verið rædd nokkr-
um sinnum [hjá Speli] … hefði gjald-
flokkaskiptingin verið óbreytt í átta ár!
Hann sagði einnig að atvinnubílstjórar
hefðu ekki sýnt mikil viðbrögð við
gjaldskránni. Eðlileg ályktun af orðum
stjórnarformannsins er sú að Spölur
telji sig ekki þess umkominn að laga
gjaldtöku sína að þróun í landinu,
hvorki varðandi bílaeign né byggða-
þróun almennt. Þó virðist gjaldtaka af
húsbílum vera undantekning þar á.
Benda má á í upplýsingaskyni að
svo virðist sem ýmsir samningar séu í
gangi, munnlegir flestir að því er mér
skilst, um lægri gjaldtöku miðað við
lengd bíla en sú sem tilgreind er í
gjaldskrá Spalar. Dæmi um það munu
vera húsbílar, án tillits til lengdar
þeirra, og fyrirtæki sem hafa gert sér-
samninga fyrir starfsmenn sína. Upp-
lýsingar þessar hafa borist höfundi í
framhaldi af umfjöllun í síðustu viku
um einkennilega gjaldtöku í Hvalfjarð-
argöngum.
Kristinn Gunnarsson alþingismaður
ritaði athyglisverða grein í Mbl. í gær,
en í hnotskurn telur hann að fella eigi
niður gjaldtöku í göngunum þar sem
hún sé hindrun eðlilegrar þróunar á
Vestur- og Norðurlandi. Ég er þessu
sammála, en set þó spurningarmerki
við hvort fella eigi alfarið
niður gjaldtöku, en varla
getur verið umdeilanlegt
að meira samræmis sé
þörf og að gjaldið verði
umtalsvert lægra fyrir
gjaldflokka II og III.
Kristinn áætlar í grein
sinni að heildarkostnaður
við Hvalfjarðargöng sé 6
milljarðar kr. og var öll
upphæðin tekin að láni.
Frá 1998 til 2005 virðist
hún hafa verið greidd
niður um kr. 1 milljarð en
á þessu tímabili voru lán-
in líka endurfjármögnuð,
væntanlega til að fá betri
kjör. Eftir standi 5 millj-
arðar kr. sem á að greiða
upp á 13 árum. Mér
finnst þetta vera mjög at-
hyglisverðar tölur hjá
þingmanninum.
Skv. upplýsingum á
heimasíðu Spalar er um-
ferð um göngin um 3.500
bílar á sólarhring eða um
2.000 fleiri en gert var
ráð fyrir í upphafi. Gef-
um okkur að hver ferð
kosti 1.000 krónur að jafnaði miðað við
núverandi gjaldskrá. Sólarhringurinn
leggur sig því á 3,5 milljónir kr. Marg-
földum það með 360 dögum og fáum út
1,2 milljarð kr. Ef þetta dæmi er rétt,
verða heildartekjur á næstu þrettán
árum um 15,6 milljarðar kr.! Spyrja
má hve mikill hluti brúttótekna fari í
niðurgreiðslur og kostnað og hve mikl-
ar tekjur Spalar séu árlega af göng-
unum?
Brot á jafnræðisreglu?
Annað atriði hefur einnig komið upp
í hugann við vangaveltur um ótrúlegt
misræmi í gjaldtöku Spalar fyrir akst-
ur í gegnum Hvalfjarðargöng, þ.e.
hvort þetta sé brot á jafnræðisreglu
stjórnsýslulaga? Þótt Spölur sé einka-
hlutafélag bendi ég á eignarhlutdeild
hins opinbera, bæði ríkis og sveitarfé-
laga, Vegagerðarinnar og Faxaflóa-
hafna, en hér er að sjálfsögðu um að
ræða ráðstöfun opinbers fjár – fjár
landsmanna.
Ég sendi hæstvirtum fjár-
málaráðherra, Árna Mathiesen, þetta
opna bréf í þeirri von að hann taki mál-
ið til alvarlegrar skoðunar, m.a. vegna
eignarhlutdeildar hins opinbera í Speli,
og einnig í þeirri von að svör fáist við
spurningunum. Lesendum til glöggv-
unar er hér listi yfir þá fimm aðila sem
áttu meira en 10% hlut í Speli við lok
nýliðins reikningsárs félagsins: Faxa-
flóahafnir 23,5%, ríkissjóður Íslands
17,6%, Íslenska járnblendifélagið
14,7%, Vegagerð ríkisins 11,6% og
Skilmannahreppur 11,6%.
Gjaldtaka í Hval-
fjarðargöngum
Ellen Ingvadóttir skrifar opið
bréf til fjármálaráðherra
Ellen Ingvadóttir
’Ég sendi hæst-virtum fjár-
málaráðherra,
Árna Mathiesen,
þetta opna bréf í
þeirri von að
hann taki málið
til alvarlegrar
skoðunar …‘
Höfundur er pallbílseigandi.
Marteinn Karlsson: „Vegna
óbilgjarnrar gjaldtöku bæjar-
stjórnar Snæfellsbæjar af okk-
ur smábátaeigendum, þar sem
ekkert tillit er tekið til þess
hvort við megum veiða 10 eða
500 tonn, ákvað ég að selja bát-
inn og flytja í burtu.“
Sigríður Halldórsdóttir skrif-
ar um bækur Lizu Marklund
sem lýsa heimilisofbeldi.
Hulda Guðmundsdóttir: „Ég
tel að það liggi ekki nægilega
ljóst fyrir hvernig eða hvort
hinn evangelísk-lútherski
vígsluskilningur fari í bága við
það að gefa saman fólk af sama
kyni …“
Aðsendar greinar á mbl.is
www.mbl.is/greinar
EITT af fyrstu skiptunum sem
ég heyrði um nýsköpunarmennt
var fyrir um tíu árum þegar mág-
ur minn sagði mér frá nýrri náms-
grein í Foldaskóla í
Reykjavík. Hann
sagði að nú teldi hann
að skólakerfið væri
loksins að gera eitt-
hvað sem væri í
tengslum við lífið
sjálft og við atvinnu-
lífið. Hann er sjálfur
þriggja barna faðir og
með framhaldsnám að
baki og þekkir því
skólakerfið af eigin
reynslu og gengum
skólagöngu barna
sinna. Á þessum tíma
var yngsta dóttir hans í nýsköp-
unarkennslu í Foldaskóla og var
eitt af verkefnunum þar að und-
irbúa og halda markað á eigin
uppfinningum og öðrum söluvæn-
legum vörum. Árið 1999 kom ný-
sköpun hagnýting þekkingar inn í
aðalnámskrá grunnskóla í nám-
skránni um upplýsinga- og tækni-
mennt.
Ég hef verið grunnskólakennari
í 28 ár og kennt nýsköpun í um tíu
ár og finnst það vera áhrifarík og
menntandi námsgrein. Í nýsköp-
unarnámi nemenda minna hef ég
séð frumkvæði þeirra aukast og
þau hafa fengið trú á að þau geti
gert eitthvað í ólíklegustu vanda-
málum og nýsköpunarhugsunin
hefur orðið hluti af daglegum
þankagangi þeirra. Vandamál sem
verða á vegi þeirra verða jafnvel
skemmtileg viðfangsefni, þraut til
að leysa. Þau læra að lausnir geta
verið margvíslegar og ólíkar, mis-
góðar og að stundum eru bestu
lausnirnar þær sem hljóma fárán-
lega í fyrstu. Með því að verða
meðvituð um vandamál í samfélagi
sínu og gera þau að
sínum, þroskast siðvit
barnanna gegnum ný-
sköpunarnámið. Það
sem ég tel mjög mik-
ilvægt í nýsköp-
unarkennslunni er
það að börnin eru að
fást við raunveruleg
viðfangsefni og að
nám þeirra end-
urspeglar nærsam-
félag þeirra og tengir
þar með skólann og
veruleikann utan
hans. Mér virðist að
með aðferðum nýsköpunarinnar
takist að gera miklu fleiri ein-
staklingum kleift að vera skap-
andi, eða viðhalda þeirri sköp-
unargáfu sem þeir hafa fyrir, en
er í hefðbundnum námsgreinum
þar sem einungis fáeinir „útvald-
ir“ ná að halda sköpunargáfunni
lifandi og virkri.
Nú stendur yfir endurskoðun
aðalnámskrár grunnskóla og hefur
í þeim tillögum verið skipt upp
námskránni í upplýsinga- og
tæknimennt í upplýsingatækni og
smíði en nýsköpun hagnýting
þekkingar dettur þar út að mestu
leyti. Eftir stendur örstuttur kafli
sem settur er inn í námskrá um
smíði. Þessi framsýna og nútíma-
lega viðbót sem kom í tíð Björns
Bjarnasonar inn í námskrána
verður, ef drögin verða samþykkt,
nánast þurrkuð út sem er að mínu
mati skelfileg mistök. Í stað þess
að vera í fararbroddi að þessu
leyti í menntamálum munum við
með slíku skrefi stíga afturfyrir
nágranna okkar svo sem Dani og
Norðmenn, sem eru í auknum
mæli að taka inn nýsköpunar- og
frumkvöðlamenntaáherslur í sína
menntastefnu. Á síðustu árum
hafa ýmsar þjóðir leitað í reynslu-
brunn íslenskra grunnskólakenn-
ara í nýsköpunarmennt og voru
Íslendingar meðal annars í far-
arbroddi í verkefninu InnoEd
(Innovation Education) sem styrkt
var af Evrópusambandinu.
Ég vil krefja ráðamenn þjóð-
arinnar um að skoða þessi mál því
það er ekki nóg að tala á tyllidög-
um um nýsköpun og veita til þess
fjármagni á afmörkuðum sviðum,
það þarf að leggja grunninn að
slíkri sköpun strax í grunnskóla
og viðhalda slíkri færni gegnum
skólakerfið. Niðurstaða slíkrar
skoðunar hlýtur að verða sérstök
námskrá fyrir námssviðið nýsköp-
un hagnýting þekkingar. Samein-
umst öll um að koma í veg fyrir
slys í námskrárgerð fyrir grunn-
skóla.
Sameinumst um að koma
í veg fyrir námskrárslys
Svanborg R. Jónsdóttir fjallar
um kennslu í nýsköpunarmennt
í grunnskóla ’Ég vil krefja ráðamennþjóðarinnar um að skoða
þessi mál… ‘
Svanborg R. Jónsdóttir
Höfundur er nýsköpunarkennari í
Þjórsárskóla og formaður Félags ís-
lenskra kennara í nýsköpunar- og
frumkvöðlamennt.
„ÉG ÆTLA að gera eitthvað
skemmtilegt þegar ég hætti í
sveitarstjórn.“ Nú má ekki skilja
orð mín svo, að það hafi bara verið
þraut og pína að vinna að sveit-
arstjórnarmálum, nei, stundum
gat það verið bæði gaman og gef-
andi.
Sem betur fer gefa
líka einhverjir kost á
sér til þessara starfa.
Þá niðurstöðu dreg
ég allavega af frétta-
flutningi síðustu
vikna, varðandi próf-
kjörsmál víðs vegar
um landið. Það er því
greinilegt að sveit-
arstjórnarstörf heilla,
því margir eru kall-
aðir, en fáir eru út-
valdir.
En víkjum aftur að
upphafinu, ég hugsaði
ekki bara um að gera
eitthvað skemmtilegt, heldur fann
ég mér verkefni sem hentar mér
ljómandi vel, og það er ekki aðeins
skemmtilegt, heldur er það líka
gefandi og lærdómsríkt. Ég er
sem sagt sjálfboðaliði, ég er heim-
sóknarvinur.
Þetta er fallegt orð, enn fallegri
er hugmyndafræðin að baki því,
þökk sé þeim sem gerðu hug-
myndina að veruleika.
Á Sauðárkróki hefur í nokkur
ár, starfað hópur sjálfboðaliða
undir styrkri stjórn þeirra séra
Guðbjargar Jóhannesdóttur,
Soffíu Þorfinnsdóttur í Rauða
krossinum og Þórunnar Elfu
Guðnadóttur í heimaþjónustunni.
Í hverju felst sjálfboðastarf
mitt? Ég ætla að gefa ykkur svo-
litla innsýn í það, en fyrst koma
nokkrar staðreyndir um mig. Eins
og flestir Íslendingar er ég í 100%
starfi, ég á líka bæði maka og
börn og nýlega náði ég ömmutitl-
inum.
Ég á mér mörg áhugamál og er
þá eins og annað fólk, líklega
mjög upptekin manneskja. Eftir
hverju var ég þá að sækjast,
komst eitthvað meira fyrir á viku-
lega tímatöflu mína?
Ég held að það hafi verið orðið
sjálft, þ.e. heimsóknarvinur, sem
heillaði mig, frumkvæðið kom frá
mér sjálfri. Ég var
ekki beðin að taka
þetta að mér og mér
var ekki ýtt út í hlut-
verkið, heldur fann ég
hjá mér hvöt til þess
að nýta tíma minn í
þetta starf.
Ég á vinkonu sem
varð 84 ára gömul í
janúar. Ég heimsæki
hana einu sinni í viku,
tímabilið september
til maí, og okkar sam-
verutími er um það
bil ein klukkustund í
senn.
Það hefur komið mér á óvart,
hvað ég sjálf hef fengið mikið út
úr þessum heimsóknum. Ég hafði
ekki leitt hugann að því, taldi mig
meira vera að gera einhverjum
greiða. Það reyndist annað upp á
teningnum, heimsóknin er ekki
síður gagnleg fyrir mig en hana.
Það er notalegt að finna hlýtt
faðmlag, finna væntumþykju sem
tekur á móti manni í hvert sinn
sem ég hringi bjöllunni.
Og hvað gerum við svo vinkon-
urnar? Auðvitað drekkum við kaffi
og borðum fínt kaffibrauð með
því. Við tölum líka mikið saman og
þrátt fyrir aldursmun, þá er hann
langt í frá einhver hindrun í okkar
samskiptum, því við erum báðar
mjög opnar fyrir áhugamálum og
viðfangsefnum hvor annarrar. Við
förum í gönguferðir, skoðum
garða, við skiptumst á upplýs-
ingum um góðar bækur sem við
viljum endilega að hin lesi og síð-
an miðlum við upplýsingum um
gamla og nýja tíma.
Þegar ég lít til baka, held ég að
við höfum báðar verið svolítið
feimnar að stíga þetta skref. Ég
að koma inn á ókunnugt heimili og
hún að fá ókunnuga konu inn á
sitt heimili.
Það sem er nýtt og framandi
getur líka verið kvíðvænlegt. Lík-
legt er að margir sofi illa daginn
áður en þeir byrja í nýju starfi.
Við vinkonurnar tókum þetta
verkefni sem tilraun, vorum já-
kvæðar og samtaka í að njóta
stundarinnar hvor með annarri.
Við hittum á óskastundina, því allt
hefur gengið eins og í sögu með
okkar samverustundir.
Sjálfboðaliðar á Sauðárkróki
eiga góða bakhjarla, eins og fram
kom í upphafi greinar minnar.
Kirkjan, Rauði krossinn, og
Heimaþjónusta sveitarfélagsins
boða okkur mánaðarlega til fundar
og þar eru málin rædd.
Sérstaklega vel er haldið utan
um starf okkar og ber að þakka
það. Þá er okkur líka boðið upp á
ýmis námskeið og fleira sem nýt-
ist okkur bæði andlega og lík-
amlega.
Ef lestur þessarar greinar hefur
kveikt lítinn neista hjá þér um að
gerast sjálfboðaliði, hugsaðu þig
þá ekki lengur um, gerðu eitthvað
í málinu.
Sjálfboðastarf
Sigrún Alda Sighvats fjallar
um sjálfboðaliðastarf á Sauð-
árkróki og í nærsveitum ’Á Sauðárkróki og nær-sveitum hefur frá árinu
2000 verið í gangi sjálf-
boðaliðaverkefnið:
,,Heimsóknarvinir“ …‘
Sigrún Alda
Sighvatsdóttir
Höfundur er deildarstjóri launadeild-
ar sveitarfélagsins Skagafjarðar.
flísar
Stórhöfða 21, við Gullinbrú,
sími 545 5500.
www.flis.is ● netfang: flis@flis.is
Allt fyrir baðherbergið