Morgunblaðið - 30.12.2006, Síða 28

28 LAUGARDAGUR 30. DESEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
Orðatiltækið eiga hvergihöfði sínu að að halla árætur sínar í Biblíunni.Umsjónarmanni finnst
fyrirmynd þess fegurst orðuð í
Viðeyjarbiblíu (1841): refar hafa
holur og fuglar himinsins skýli, en
mannsins sonur hefir hvörgi höfði
sínu að að halla (Matt 8, 20). Eins
og sjá má standa fs. að og nhm. að
saman enda er öðru þeirra stund-
um sleppt í nútímamáli: þar [í Dan-
mörku] sér maður fólk sem á
hvergi höfði sínu að halla
(11.11.06). Sú málbeiting styðst
hvorki við uppruna né málvenju.
Ólafur Hannibalsson kann að
orða hugsun sína. Í grein þar sem
hann ræddi m.a. um stóriðjustefnu
ónefnds stjórnmálaflokks segir
hann: Það eru kosningar í nánd.
Öxi kjósenda er reidd að rótum
trjánna (1.11.06); þeir flokkar sem
fúnir og feysknir reynast munu
upp höggnir verða og þeim á eld
kastað (1.11.06) og forystumenn
flokksins geta þvegið hendur sín-
ar líkt og Pílatus forðum og látið
hreppsnefndarmönnum eftir að
velja á milli Barrabasar og lausn-
arans (1.11.06). Hér er eft-
irminnilega að orði komist. Vafa-
laust munu allir kannast við öxina
sem reidd er að rótum trjánna og
Pílatusarþvottinn og vonandi
kunna einnig flestir skil á Barra-
basi. Síðar í sömu grein segir:
heldur verður að koma til stjórn-
málaafl sem virkilega breytir hinni
stjórnmálalegu blöndu með gagn-
gerum hætti eins og þegar stífla
brestur, eða kannski dugar drop-
inn sem breytir veig heillar skálar
(1.11.06). Hér er vísað til orða Ein-
ars Benediktssonar (Einræður
Starkaðar): Eitt bros getur
dimmu í dagsljós breytt, / sem
dropi breytir veig heillar skálar.
En það er ekki sama Jón og séra
Jón né heldur dropi og mælir. Eft-
irfarandi dæmi er heldur hjákát-
legt: það sem fyllti dropann hjá
mér var að þjálfarinn sló ...
(1.11.06).
Að eða á?
Orðasambandið eiga rétt á sér
er gamalt í málinu og á það reynd-
ar rætur í lagamáli. Í nútímamáli
mun myndin e-ð/(gagnrýni) á rétt
á sér ‘e-ð er réttmætt’ vera algeng-
ust. Einnig er alvanalegt að kom-
ast svo að orði að menn hafi eða
öðlist rétt til e-s eða tryggi sér rétt
á útsendingum (20.10.06). Hins
vegar þekkir umsjónarmaður eng-
in dæmi þess að menn eigi rétt að
e-u eða af e-u. Eftirfarandi dæmi
geta því ekki
talist venju-
bundið mál: Ég
ákvað að kaupa
réttinn að sög-
unni en lenti
reyndar í smá
stappi (18.10.06)
og Þegar ég
keypti réttinn
af sögunni var ... [hún (skáldsag-
an)] bara áhugaverð glæpasaga
(18.10.06).
Af sama meiði eru samsettu orð-
in höfundarréttur og útgáfuréttur
en notkun forsetninga með þeim
virðist nokkuð á reiki í nútímamáli.
Umsjónarmanni virðist eðlilegt að
tala um höfundarrétt á verki en
síðra að nota myndina höfund-
arréttur að e-u og höfundarréttur
af e-u kemur naumast til álita.
Til að athuga þetta nánar kann-
aði umsjónarmaður 288 síður á
netinu þar sem nafnorðið höfund-
arrétt var að finna. Á 15 síðnanna
var það notað með forsetningum,
átta sinnum með á og sjö sinnum
með að. Dæmi um á: Höfund-
arréttur á bókmenntaverkum, á
þeirri setningu, á hugverkum, á
(skráðu) efni, á kennslugögnum og
á myndum. Dæmi um að: Höfund-
arréttur að stjórnmálahug-
myndum, að söguvefnum, að verki,
að öllu efni, að upplýsingum, að
laginu og að þýðingu.
Þótt könnunin sé að vísu tak-
mörkuð gefur hún vísbendingu um
að málnotkun sé nokkuð á reiki
hvað þetta varðar og það getur
ekki verið tilviljun. Umsjón-
armanni virðist að tvennt togist
hér á. Annars vegar má segja að
hefðin vísi til myndarinnar höfund-
arréttur á e-u en hins vegar virðist
merkingin kalla á myndina höf-
undarréttur að e-u, sbr. hliðstæð-
una aðild að e-u. Tíminn sker úr
um það hvor myndin verður ofan á.
Úr handraðanum
Orðasambandið að + miðstig er
algengt í fornu máli og nútíma-
máli, t.d.: hann er ekki að bættari
þótt ‘hann er ekki betur settur þótt
(e-ð tiltekið (jákvætt) eigi sér
stað)’ og hans er ekki að hefndara
þótt. Orðasambandið vísar til tíma
og má hugsa sér að undanskilinn
sé liðurinn (að) því gerðu og þá
blasir merkingin við. Það er al-
gengt í fornu máli, t.d.: Því að eigi
er míns föður eða bræðra að
hefndra ... að eg sé við jörðu lagður
og eigi er hana að borgnara þótt
hæna beri skjöld ‘eigi er sterti-
mennið betur sett þótt lítilmennið
hyggist hjálpa því’. Eftirfarandi
dæmi samræmast ekki hefðbund-
inni notkun: Hvað [þ.e. Hverju] ís-
lenskt atvinnulíf er bætt [þ.e. að
bættara] með fríverslunarsamn-
ingi við Kína er algjörlega á huldu
(29.10.06) og uns þeir undir lokin
spyrja sig hvers [þ.e. hverju] þeir
séu [að] bættari (29.11.06).
Til fróðleiks skal þess getið að
orðasamböndin eigi að síður/
(heldur); að heldur/þess að held-
ur; vera maður að meiri og vera
drengur að verri eru af sama
meiði.
Umsjónarmaður óskar les-
endum farsæls nýs ár.
Orðasam-
bandið eiga
rétt á sér er
gamalt í málinu
og á það reynd-
ar rætur í laga-
máli.
jonf@rhi.hi.is
ÍSLENSKT MÁL
Jón G. Friðjónsson, Íslenskt mál 93. þáttur.
✝ Guðlaug Mar-grét Björns-
dóttir fæddist á
Vopnafirði 29. des-
ember 1914. Hún
lést á Kumbaravogi
22. desember síðast-
liðinn. Foreldrar
hennar voru Mar-
grét Katrín Jóns-
dóttir og Þórarinn
Björn Stefánsson,
bæði af austfirskum
ættum. Björn, faðir
Guðlaugar, var
verslunarstjóri hjá
Örvum og Wullf á Vopnafirði og
Djúpavogi á fyrstu tveimur ára-
tugum aldarinnar sem leið. Árið
1919 flutti fjölskyldan til Reykja-
víkur þar sem Guðlaug ólst síðan
upp frá 5 ára aldri. Hún var yngst
fimm systkina en hin voru Mar-
grét, f. 1902, Jón, f. 1903, Stefán
Gunnlaugur, f. 1906, og Þórarinn,
f. 1909. Þau eru öll látin.
Eiginmaður Guðlaugar er Árni
G. Jónasson frá Ísafirði, f. 5. des-
ember 1919. Þau gengu í hjóna-
band 5. desember
1955. Foreldrar
Árna voru Hólm-
fríður Jóhanns-
dóttir frá Arnarfirði
og Jónas Jens
Guðnason frá Dýra-
firði. Guðlaug
stundaði nám við
Kvennaskólann í
Reykjavík. Hún
vann síðan við ýmis
verslunar- og skrif-
stofustörf m.a. hjá
Sjóvá. Hún réðst til
starfa hjá Rögnu
bónda á Þórustöðum í Ölfusi en
hún hafði áður starfað hjá henni í
blómabúð í Reykjavík. Guðlaug
kenndi um tíma hannyrðir við
Barnaskólann í Hveragerði auk
þess sem hún kenndi á píanó.
Guðlaug og Árni settu á stofn
Garðyrkjustöð í Hveragerði árið
1962 og störfuðu saman við hana
til ársins 1980.
Guðlaug Margrét verður jarð-
sungin frá Hveragerðiskirkju í
dag og hefst athöfnin klukkan 14.
Langt líf að baki, tæp 92 ár. Við
sem þessar línur setjum á blað ólumst
upp í nágrenni við móðurömmu okkar
og afa en á þeim tíma bjuggu með
þeim 2 uppkomin börn þeirra, þau
Guðlaug, sem yngst var, og Þórarinn,
sem næstur henni var í aldri. Einnig
bjó þar lengi öldruð kona, Sigurbjörg,
eða Imma eins og hún var kölluð, og
hafði fylgt ömmu okkar og afa lengi.
Á efri hæð í sama húsi bjó þriðja
systkinið, bróðirinn Stefán og fjöl-
skylda hans. Segja má að í þetta fjöl-
skylduhús hafi okkur þótt eðlilegt að
koma sem oftast, bæði var stutt að
fara frá Rauðarárstíg 38 að Hrefnu-
götu 10 en einnig var þetta tilbreyting
okkar frá hversdagsleikanum. Okkur
var alltaf vel tekið, við fundum að
heimsóknum okkar var vel tekið og
við skiptum máli. Slíkar minningar
eldast vel.
En árin liðu, á einhverju tímabili
minnumst við þess að frænka okkar
sigldi, fór til Ameríku, en það var fyr-
ir þann tíma að menn almennt fóru í
slíkar ferðir. Yfir þessu er því einhver
ljómi í minningu. En það breytir þó
ekki því að nokkrum árum síðar var
auðfundið að þessi annars glaða
frænka okkar átti ekki glaða daga á
tímabili, fólkið okkar hafði af því
áhyggjur enda skipti þessi yngsta
systir alla miklu máli.
Hún átti svo því láni að fagna að
komast í vinnu til Rögnu bónda á
Þórustöðum í Ölfusi, en á því tímabili
kynntist hún eftirlifandi manni sín-
um. Þau giftu sig 1955 en þá var um
ár liðið frá því að foreldrar hennar lét-
ust og upphófst nú nýr kafli í hennar
lífi sem staðið hefur yfir í rúma hálfa
öld. Fjölskylduböndin styrktust á ný
og ef farið var austur fyrir fjall var
sjálfsagt að koma við hjá Árna og
Laugu, fá kaffisopa og jafnvel mat á
stundum, rabb og allir glaðir. Á því
tímabili sem þau ráku garðyrkjustöð
urðu menn þó stundum að láta sér
lynda að koma til þeirra þar sem þau
voru önnum kafin við störf sín en þá
fóru menn heldur ekki bónleiðir til
búðar því afurðir þeirra komu þá með
heim í farteskinu en þær þóttu ávallt í
sérflokki.
Ekki má svo gleyma hringingunum
frá Laugu að austan, hún fylgdist vel
með sínu fólki og vinum og hafði alltaf
eitthvað að segja frá lífinu í Hvera-
gerði. Móðir okkar var elst hennar
systkina, það voru tólf ár á milli en
þær voru ávallt nánar vinkonur.
Nú hin síðustu ár hafði heilsu
frænku okkar hnignað mjög. Árni
annaðist hana af stakri kostgæfni og
raunar mun lengur en stætt var. Fyr-
ir um fjórum mánuðum þótti þó vera
tími til kominn að við umönnun henn-
ar tæki hjúkrunarheimili. Þótt hvor-
ugu þætti aðskilnaðurinn góður í
fyrstu átti það eftir að breytast því vel
fór um hana og við vitum að fyrir það
er Árni þakklátur.
Blessuð sé minning Laugu frænku
sem alltaf lét sér annt um okkur sem
og aðra sem voru henni nánir. Sam-
úðarkveðjur og þakkir sendum við
Árna.
Rannveig og Þórarinn.
Guðlaug M.
Björnsdóttir ✝ Anna Erlends-dóttir fæddist í
Reykjavík 13. sept-
ember 1922 Hún
lést á Dvalar- og
hjúkrunarheimilinu
Grund 21. desember
síðastliðinn. Anna
var yngsta barn
hjónanna Erlends
Eyjólfssonar, f. á
Snorrastöðum í
Laugardalshreppi í
Árnessýslu 26. nóv-
ember 1853, d. 5.
júlí 1929 og Hall-
dóru Jónsdóttur, f. á Nesi á Sel-
tjarnarnesi 18. september 1886, d.
7. febrúar 1973. Systkini Önnu
eru Einar Marel, Jónína Helga,
Loftur og Aðalheiður sem lifir
systkini sín.
Anna giftist
Garðari Guðjóns-
syni lækni í Svíþjóð
1945 og eiga þau
Kristínu, Erlend
Árna og Önnu Dóru.
Þau skildu. Seinni
maður Önnu var
Sveinn Guðmunds-
son forstjóri í
Reykjavík d. 21.
mars 1988.
Anna vann ýmis
störf, en lengst
starfaði hún við
Sundlaugar Reykja-
víkur og á Hótel Sögu og vann
störf sín af alkunnum dugnaði og
ósérhlífni. Anna bjó á Skerjabraut
7a áður en hún fór á Grund, þar
sem hún lést eftir stutta dvöl þar.
Anna var jarðsungin í kyrrþey.
Víst er þetta löng og erfið leið,
og lífið stutt og margt, sem útaf ber.
En tigið gegnum tál og hverskyns neyð
skín takmarkið og bíður eftir þér.
Hve oft þú hrasar, oft þig brestur mátt,
hve undarlega er gott að sitja kyrr.
Samt kemstu á fætur, réttir höfuð hátt,
og hraðar þér af stað sem áður fyrr.
Svo styttist þessi ganga smátt og smátt,
og seinast stendurðu einn við luktar dyr.
(Steinn Steinarr)
Kær kveðja,
fjölskyldan.
Elsku Anna Erlendsdóttir er látin.
Er ég lít yfir farinn veg eru minningar
mínar um Önnu bæði góðar og fal-
legar. Heimsóknir til Önnu voru ávallt
gleðistundir þar sem ég sá einstak-
lega fallegt heimili. En Anna var ein-
staklega lagin í höndunum þar sem
hún skar út ýmsa listmuni eins og
gestabækur og veggklukkur, einnig
saumað hún út áklæði á rókókóstóla
og fleira fallegt. Hún var mikill list-
unnandi og keypti mikið af listaverk-
um á sínum yngri árum. Ég kynntist
Önnu fyrst í gegnum dóttur hennar,
hana Önnu Dóru, og svo betur eftir að
hún fór að hringja í mig til að spjalla.
Við töluðumst oft við í síma en þegar
hún hringdi þá hafði hún oftast frá
mörgu að segja. Það er óhætt að segja
að þarna var kona sem hafði frá miklu
að segja um reynslu sína í gegnum líf-
ið. En oft sagði hún við mig að hún
hefði átt að skrifa bók um lífsreynslu
sína og var ég henni sammála. Því hún
var kona með mikla reynslu af lífsins
ólgusjó.
Anna var alltaf svo barngóð og
börnin aðhylltust hana því hún sýndi
þeim alltaf virðingu. Ég man hvað
hún var alltaf góð við börnin mín og
þegar ég bauð í barnaafmælin þá
sagði sonur minn að ég ætti að bjóða
Önnu. Hann tók hana eins og hún
væri ein af ættingjum okkar, svo sjálf-
sögð var hún í okkar hópi.
Elsku Anna mín, þakka þér fyrir
allar stundirnar sem við töluðum sam-
an. Nú verður Seltjarnarnesið tóm-
legt án þín. Ég mun sakna þín. Far þú
í guðs friði, kæra vinkona,
Ingibjörg Ólafs.
Anna Erlendsdóttir
✝ Birna IngibjörgEgilsdóttir
fæddist í Hjalta-
staðakoti í Blöndu-
hlíð í Skagafirði 13.
október 1934. Hún
lést í Fjórðungs-
sjúkrahúsinu á Ak-
ureyri 6. nóvember
síðastliðinn. For-
eldrar hennar voru
Ingibjörg Björns-
dóttir, f. 21. október
1896, d. 2. septem-
ber 1997 og Egill
Gottskálksson, f. 31.
janúar 1892, d. 15. desember 1973.
Á fyrsta ári flutti Birna með
foreldrum sínum að
Miðgrund í Blöndu-
hlíð og ólst þar upp.
Veturinn 1954 til
1955 fór hún í
Kvennaskólann að
Löngumýri.
Birna giftist 24.
október 1964 Sig-
urði Sigmarssyni
verslunarmanni.
Fóstursonur þeirra
er Helgi Jónsson,
dóttir hans er Nótt
Magdalena.
Útför Birnu var
gerð frá Akureyrarkirkju 16. nóv-
ember.
Undir háu hamra belti
höfði drúpir lítil rós.
Þráir lífsins vængja víddir
vorsins yl og sólarljós.
Ég held ég skynji hug þinn allan
hjartasláttinn rósin mín.
Er kristallstærir daggardropar
drúpa milt á blöðin þín.
Nú er rósin fallin.
Kær vinkona okkar hjónanna Birna
Egilsdóttir lést í Fjórðungssjúkra-
húsinu á Akureyri
6. nóvember sl. eftir stutta legu.
Birna var hjartahlý og ljúf kona.
Fyrir nokkrum árum fékk hún að vita
að hún væri með sjaldgæfan gigtar-
sjúkdóm sem mundi herja á líffæri
hennar og eyðileggja þau. Hún sagði
þessum sjúkdómi stríð á hendur og
hélt ótrauð áfram.
Birna var gift Sigurði Sigmarssyni
og voru þau samhent í lífinu. Við
þökkum þeim hjónum fyrir alla vinátt-
una í okkar garð, spilastundirnar og
ferðalögin. Þið voruð höfðingjar heim
að sækja, að koma til ykkar var eins
og að koma heim.
Síðasta ferðalagið okkar saman var
núna í október til Benidorm. Þar
veiktist Birna og var lögð inn á sjúkra-
hús í rúma viku. Með ótrúlegum vilja-
styrk og æðruleysi fór hún að gera
það sem hún átti eftir að gera þarna
úti þótt fársjúk væri. Hún fór út að
borða með hópnum og sýndu þau
hjónin tvo leikþætti á skemmtikvöldi
okkar Heldri borgara á Benidorm.
Far þú í friði kæra vinkona og guð
blessi þig, við söknum þín.
Elsku Siggi, Helgi og Magdalena
Nótt, ykkar missir er mestur en minn-
ingarnar um góða konu munu ylja
ykkur um ókomin ár.
Æsku minnar leiðir lágu
lengi vel um þennan stað,
krjúpa niður kyssa blómið
hversu dýrðlegt fannst mér það.
Finna hjá þér ást og unað
yndislega rósin mín.
Eitt er það sem aldrei gleymist,
aldrei, það er minning þín.
(Guðmundur G. Halldórsson.)
Okkar innilegustu samúðarkveðjur.
Ása Jónsdóttir og
Örlygur Ingólfsson.
Birna Ingibjörg
Egilsdóttir