Morgunblaðið - 31.12.2006, Síða 6

6 SUNNUDAGUR 31. DESEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Vegir liggja til allra átta,
á þeim verða skil;
margra er þrautin þungra nátta
að þjást og finna til
og bíða þess að birti’ á ný
og bleikur morgunn rísi.
Þ
etta textabrot Indriða G.
Þorsteinssonar við lag Sig-
fúsar Halldórssonar, sem
samið var fyrir bráðum
hálfri öld vegna kvik-
myndarinnar 79 af stöðinni, og
Ellý Vilhjálms gerði ódauðlegt í
flutningi sínum, leitar af ein-
hverjum ástæðum á hugann við
áramót þegar útvíkkandi en
vindasamt viðskiptalífið ber á
góma.
Vegirnir hafa sannarlega
legið í allar áttir en útrásin
hefur ekki gengið þrautalaust
fyrir sig. Bankarnir fengu á
sig brotsjói fyrri hluta ársins,
eftir óvænta erlenda athygli,
og þurftu að verjast fimlega
þeim háværu gagnrýnis-
röddum sem bárust frá erlend-
um greiningardeildum og mats-
fyrirtækjum. Gagnrýnin þótti
ekki réttmæt í öllum tilvikum en
bankarnir brugðust við nokkrum
atriðum sem til sanns vegar mátti
færa, m.a. miklum eignatengslum
við önnur fyrirtæki. Af þeim sökum
urðu nokkrar eignabreytingar á
stórum fyrirtækjum, einna helst kring-
um Kaupþing banka og Exista.
Þá var sett af stað umfangsmikil kynn-
ingarherferð erlendis, til að upplýsa grein-
ingardeildir og aðra á fjármálamarkaði ytra
um bankakerfið og aðra þætti íslensks efna-
hagslífs. Slíkar kynningar fóru m.a. fram í
London, New York, Kaupmannahöfn, Stokk-
hólmi og Berlín.
Rauða spjaldið á ríkið
Þegar ágjöfin var hvað mest á bankana
fyrr á árinu héldu þeir að sér höndum,
minnkuðu sókn sína í lánsfé, en fóru af stað
að nýju í haust er markaðurinn hafði róast og
verið betur upplýstur. Ekki voru sömu vaxta-
kjörin í boði og fyrir umrótið en bankarnir
kvörtuðu ekki sáran. Þeim tókst að ljúka
sinni endurfjármögnun fyrir árið 2007, þ.e.
þau lán sem áttu þá að koma á gjalddaga. Að
mestu var það fjármagn sótt í skuldabréf ut-
an Evrópu, einkum í Bandaríkjunum, en
einnig í Asíu. Um stórar fjárhæðir er að
ræða, eða um 350 milljarðar króna hjá Kaup-
þingi banka, um 240 milljarðar hjá Lands-
bankanum og ríflega 230 milljarðar króna hjá
Glitni. Ekki er fyrirséð að jafnmiklar upp-
hæðir verði á gjalddaga árið 2008.
En í því umhverfi sem bankarnir eru farnir
að starfa í er einnig litið til fjármála íslenska
ríkisins og stöðu þess. Meðal erlendra mats-
fyrirtækja hefur gulu spjöldunum verið lyft.
Bankarnir hafa brugðist við og hegðað sér á
markaði miðað við aðstæður en ekki virðist
hið sama hafa gerst hjá ríkinu, þar hefur
„kosningavíxillinn“ verið opnaður og út-
gjöldin að margra mati þanist óhóflega út.
Enda fór svo að hið virta matsfyrirtæki
Standard & Poor’s sendi ríkinu rauða spjald-
ið í jólagjöf með lækkun á lánshæfiseinkunn
ríkisins. Í sömu „jólasendingu“ fyrirtækisins
til Íslands var heldur gleðilegri pakki til
Glitnis, þar sem lánshæfiseinkunn bankans
var staðfest óbreytt, en engu að síður er
lækkunin hjá ríkinu talin geta haft áhrif til
hins verra á lánakjör íslensku bankanna á
næstu misserum. Þau áhrif virðast ekki enn
komin fram en gerist það er hætt við að er-
lendar gagnrýnisraddir fari að hljóma hátt á
ný. Varla getur það talist heppileg eða eftir-
sóknarverð staða, miðað við allt sem á undan
er gengið.
Hin hliðin á útrásinni
Með hverju árinu á nýrri öld hefur íslensku
útrásinni vaxið fiskur um hrygg, ekki aðeins
hjá stóru viðskiptabönkunum heldur mörg-
um stórum framleiðslu- og tæknifyrir-
tækjum, sem og smærri fjármálafyrirtækjum
er hafa t.d. aukið sókn sína í Austur-Evrópu.
Þeim fjölgar stöðugt löndunum á jarðar-
kringlunni sem íslensk fyrirtæki starfa í með
beinum eða óbeinum hætti, og má finna ein-
hverja starfsemi í flestum heimsálfum. Þegar
öll starfsemin erlendis, sem Íslendingar
koma að, er lögð saman er mannaflinn mun
stærri en vinnumarkaðurinn hér á landi.
Íslenskir athafnamenn eru því farnir að
hugsa stórt og í raun er allur heimurinn und-
ir. Þeir láta sér ekki duga fjárfestingar í ná-
lægum höfnum heldur horfa enn lengra út yf-
ir sjóndeildarhringinn. Í raun hefur landnám
forfeðranna, hinna vösku víkinga, endurtekið
sig meira en þúsund árum síðar – bara í
breyttri mynd. Á árinu opnaði Glitnir útibú í
Kína, fyrstur íslenskra banka, og fyrirtæki
eins og Actavis hafa fært aukinn rekstur til
Indlands, svo einhver dæmi séu tekin. Rétt
er að halda því til haga hér að þessi sókn ís-
lenskra fyrirtækja til Austurlanda fjær fellur
ekki alls staðar vel í kramið. Þannig hefur
verkalýðsforystan innan ASÍ haft uppi gagn-
rýni á að Ísland spyrði sig við ríki þar sem
laun eru í lágmarki og ýmis réttindi brotin.
Skiljanlegt er að þessi gagnrýni sé höfð uppi,
enda hefur það t.d. komið fram hjá Actavis að
fyrirtækið sé með aukinni áherslu á lönd eins
og Indland að draga úr framleiðslukostnaði
sínum.
Auknar tekjur erlendis
Útrásin altalaða birtist okkur í einföldum
hlutum á borð við dagatal Landsbankans fyr-
ir árið 2007, þar sem starfsstöðvar bankans
eru sýndar á heimskorti, alls 23 í 14 löndum.
Fyrir þremur árum var bankinn aðeins til
staðar í þremur löndum. Ekki ósvipuð út-
víkkun hefur átt sér stað hjá hinum bönk-
unum, en stór hluti tekna þeirra verður til á
erlendum vettvangi. Kaupþing banki gnæfir
þar yfir með yfir 60% allra sinna tekna af er-
lendri starfsemi, ef tekið er mið af uppgjöri
eftir þriðja ársfjórðung þessa árs. Hlutfallið
hjá Landsbankanum er í kringum 50% og ná-
lægt 40% hjá Glitni. Á árinu 2007 má reikna
með að þessi hlutföll eigi eftir að hækka enn,
á kostnað tekna af innlendri starfsemi. Þar
hefur ákveðin mettun átt sér stað og bank-
arnir sjá ekki mikil vaxtartækifæri hér á
landi, þó að þeir ætli sér vafalítið að þjóna
þeim markaði vel. Þannig sjá Lands-
bankamenn fyrir sér að í 15–20% innri vexti
næsta árs muni hlutfall erlendrar starfsemi í
þeim vexti vera allt að 75%, ekki síst í Bret-
landi þar sem innlán bankans hafa verið að
aukast langt umfram væntingar. Innan
Landsbankans er stefnt að frekari samhæf-
ingu þeirra erlendu fjármálafyrirtækja sem
bankinn hefur fjárfest í síðustu árin og ef-
laust ekki langt í að nafn Landsbankans verði
sett í öndvegi á erlendum vettvangi.
Glitnir breytti sínu nafni á árinu úr Ís-
landsbanka og þar má reikna með frekari
vexti erlendis, einkum á Norðurlöndunum,
og sömuleiðis má búast við tíðindum af fjár-
mögnun bankans í erlendum orkugeira.
Bankinn tekur þátt í orkuiðnaði í Kína með
íslenskum fyrirtækjum og hefur verið að
koma þekkingu sinni og reynslu á þessu sviði
á framfæri í Bandaríkjunum og Evrópu. Þá
er áfram lögð áhersla á þátttöku Glitnis í
sjávarútvegsverkefnum víða um heim.
Nú um áramótin varð einnig nafnbreyting
hjá Kaupþingi banka, sem heldur áfram því
lögformlega heiti en notast hér eftir við
Kaupþing á innlendum vettvangi í stað KB
banka áður. Breytingin er sögð liður í lang-
tímaáætlun bankans um að hann starfi undir
sama nafni hvar sem er í heiminum. Upp á
enska tungu verður áfram talað um Kaup-
thing Bank. Þessi stærsti banki landsins hef-
ur nýlokið við mikla hlutafjáraukningu og því
má vænta tíðinda af útlánaaukningu og ein-
hverjum fjárfestingum á árinu 2007. Ekki
kæmi á óvart að sjá yfirtöku á fjármálafyr-
irtæki á meginlandi Evrópu eða Norðurlönd-
unum. Orðrómur í þá veru hefur verið lang-
lífur og ýmsar skemmtilegar kenningar á
lofti, m.a. um banka í Austurríki, en sú fjár-
festing þykir þó ólíkleg í stöðunni.
Gróskan í fjármálalífinu á sér ekki aðeins
stað innan stóru bankanna. Minni fjár-
málafyrirtæki eru að hasla sér frekari
völl hér á landi og erlendis, eins og
Straumur-Burðarás, MP Fjárfest-
ingarbanki, VBS fjárfestingar-
banki og Icebank, og fróðlegt
verður að fylgjast með nýstofn-
uðum fjárfestingarbanka,
Askar Capital, sem Karl
Wernersson í Milestone
stendur að ásamt systk-
inum sínum og fleiri fjár-
festum. Þá hafa íslenskir
athafnamenn á borð við
Jón Helga Guðmundsson
verið að auka hluti sína í
bönkum Eystrasaltsríkj-
anna og Sovétríkjanna
sálugu, án þess að það sé
í daglegum fréttum.
Evran og krónan
Með aukinni erlendri
starfsemi íslenskra fyr-
irtækja hefur umræðan
um tilverurétt íslensku
krónunnar farið á nýtt
flug. Meðal fræðimanna fær
sú skoðun vaxandi fylgi að
Íslendingar eigi að kasta
krónunni og taka upp evru
sem gjaldmiðil. Umræðan fór
síðast af stað nú í árslok er
Straumur-Burðarás tilkynnti að
bankinn myndi nota evru frá ára-
mótum í bókhaldi sínu og ársreikn-
ingum, sem og að eigið fé yrði í evrum.
Straumur er fyrsti bankinn til að stíga
þetta skref og orðrómur hefur verið um að
Kaupþing banki muni jafnvel gera slíkt hið
sama. Forsvarsmenn bankans hafa ekki vilj-
að tjá sig um þessi mál og mörgum þótt sú
þögn æði áberandi, og gefi vísbendingar um
að tíðinda sé jafnvel að vænta. Bankinn hefur
að minnsta kosti stigið það skref að breyta
um nafn, hvort sem það er ávísun á eitthvað
meira.
Nú er svo komið að af 25 félögum sem
skráð eru á aðallista Kauphallar Íslands gera
11 upp sína reikninga í erlendum gjaldmiðli;
evrum, sterlingspundum, dollurum og dönsk-
um krónum. Athyglisvert verður að sjá hver
þróunin verður á komandi ári. Taki fleiri
bankar upp evruna er hætt við að þrýstingur
á krónuna verði orðinn óbærilegur fyrir ís-
lenskt efnahagslíf.
Talandi um Kauphöllina þá hafa miklar
breytingar átt sér stað þar á árinu. Al-
þjóðavæðingin nær einnig til kauphallanna
sem í auknum mæli hafa tekið upp samstarf
og samvinnu sín í milli. Nú hefur Kauphöll
Íslands gerst aðili að norrænu kauphöllinni,
OMX, og mun það gefa erlendum sem inn-
lendum fjárfestum aukna möguleika á að
dreifa sínu fjárfestingasafni á komandi miss-
erum.
Hvað gerist árið 2007?
Árið fram undan gæti orðið ekkert síður
viðburðaríkt en fyrri ár í viðskiptalífinu. Beð-
ið er eftir endanlegri niðurstöðu um framtíð
Íbúðalánasjóðs, en aðild ríkisins að íbúða-
lánamarkaði hefur verið meðal gagnrýn-
isatriða í títtnefndum erlendum skýrslum.
Ákveðin tregða hefur verið hjá stjórnvöldum
við að sleppa hendinni af sjóðnum og leyfa
markaðnum að ráða för. Óvíst er að nokkuð
gerist í þessum málum fyrir þingkosningar í
vor en Íbúðalánasjóður hefur undanfarið
kynnt viðhorfskannanir sem sýnt hafa vel-
vilja í garð sjóðsins meðal almennings, eitt-
hvað sem áreiðanlega letur stjórnmálamenn
til róttækra breytinga á sjóðnum.
Bankarnir hafa haldið að sér höndum á
árinu í stórum fjárfestingum og frekar reynt
að losa um eignir en hitt. Á þessu ári má
reikna með að bankarnir ráðist á ný í fjár-
festingar erlendis eftir að hafa aukið lausa-
fjárstöðu sína. Sömuleiðis verður áhugavert
að fylgjast með fjárfestum á borð við Björg-
ólf Thor Björgólfsson, Jón Ásgeir Jóhannes-
son, Hannes Smárason og Pálma Haralds-
son, sem hafa fullar hendur fjár eftir nýleg
viðskipti er skiluðu þeim umtalsverðum
hagnaði. Þeir þurfa ekki að bíða þess lengi að
birti á ný og bleikur morgunn rísi. Nú þegar
baða þeir sig í sviðsljósinu, þar sem sólin yfir
þeim skín skært og virðist ekki ætla að
lækka.
Allur heimurinn undir
»Upp á enska tungu verður áfram talað um Kaupthing Bank.Þessi stærsti banki landsins hefur nýlokið við mikla hlutafjár-
aukningu og því má vænta tíðinda af útlánaaukningu og ein-
hverjum fjárfestingum á árinu 2007. Ekki kæmi á óvart að
sjá yfirtöku á fjármálafyrirtæki á meginlandi Evrópu eða
Norðurlöndunum. Orðrómur í þá veru hefur verið langlífur
og ýmsar skemmtilegar kenningar á lofti, m.a. um banka í
Austurríki, en sú fjárfesting þykir þó ólíkleg í stöðunni.
Viðskipti
Björn Jóhann Björnsson | bjb@mbl.is