Lesbók Morgunblaðsins - 15.12.2007, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 15. DESEMBER 2007 11
Eftir Þröst Helgason
throstur@mbl.is
Nýlega kom út hjá bókaútgáf-unni Mondial í New York þýð-
ing Baldurs Ragnarssonar á Sjálf-
stæðu fólki á esperantó. Áður hafa
birst þýðingar
Baldurs á tveim
ljóðabókum Þor-
steins frá Hamri,
Njáls sögu og
Hrafnkels sögu
auk fjölda þýð-
inga á ljóðum ís-
lenskra skálda í
tímaritinu La
Tradukisto (Þýð-
andinn). Þýðing
hans á Snorra-
Eddu bíður nú prentunar hjá
Mondial.
Frumsamin verk Baldurs á esper-
antó, ljóð og ritgerðir, komu út í
heildarútgáfu á Ítalíu á ágúst síðast-
liðnum undir heitinu La lingvo se-
rena (800 bls.).
Á íslensku hefur Baldur sent frá
sér tvær ljóðabækur. Hann hefur
einnig samið kennslubækur í ís-
lensku fyrir framhaldsskóla, upp-
flettiritið Tungumál veraldar og
fræðsluritið Esperanto – alþjóðlegt
samskiptamál.
  
Sænski gagnrýnandinn Per Isra-elsson hefur íslensku barnabók-
ina Ég vil fisk í hópi þeirra þriggja
bóka sem hann mælir sérstaklega
með til jólagjafa í bókablaði
Svenska Dagbladet í vikunni. Ég vil
fisk er eftir Áslaugu Jónsdóttur og
kom út á fimm
tungumálum í
vor: íslensku,
dönsku, sænsku,
færeysku og
grænlensku.
Sænska forlagið
Kabusa prentaði
á dögunum nýtt
upplag af bókinni.
Per ritdæmdi
Ég vil fisk í Dag-
ens Nyheter fyrr
á árinu og eru meðmæli hans nú
samhljóða dómnum þá: „Opnir fletir
og kantaður stíll í blandaðri mynd-
tækni skapa þá nauðsynlegu nánd
sem á hnífskarpan hátt dregur fram
mögnun tungumálsins og sjálfsvit-
undarinnar í þessum djúptæka fjöl-
skylduleik. Snilld!“
  
Leitin lifandi: Líf og störf sextánkvenna heitir bók í ritstjórn
Kristínar Aðalsteinsdóttur sem
komin er út hjá Háskólaútgáfunni.
Sextán konur, sem allar hafa lokið
doktorsnámi við erlenda háskóla,
eiga kafla í bókinni. Þær starfa ým-
ist við Háskóla
Íslands, Háskól-
ann á Akureyri
eða Kennarahá-
skóla Íslands og
hafa allar, um
lengri eða
skemmri tíma,
stundað eigin
rannsóknir og
miðlað þeim ríku-
lega í ræðu,
kennslu og riti. Í bókinni greina
konurnar frá eigin fræða- og rann-
sóknarsviði, hvernig áhugi þeirra á
því vaknaði og hvernig þeirra eigin
lífssaga og persónuleg reynsla hafði
áhrif á starfsval þeirra. Þær fjalla
einnig um hugmyndafræðilega þró-
un innan síns fræðasviðs og hvernig
hún hefur endurspeglast í lífi þeirra,
störfum og rannsóknum.
Konurnar litu yfir farinn veg, þær
völdu að segja frá nokkrum þáttum
af mörgum úr eigin sögu og ákváðu
að túlka áhrif þeirra þátta á nám
sitt og starf. Í bókinni má lesa hvaða
augum þessar sextán konur líta brot
úr lífi sínu, sérstaklega af hverju
þær lögðu á sig langt og strangt
framhaldsnám, flestar á fullorðins-
árum, og hvað varð helst til þess að
áhugi þeirra var svo mikill sem raun
ber vitni. Þær voru í leit að aukinni
þekkingu og skilningi á eigin hugs-
un og störfum. Sú leit hefur verið
lifandi.
BÓKMENNTIR
Baldur
Ragnarsson
Leitin lifandi
Áslaug
Jónsdóttir
Eftir Björn Þór Vilhjálmsson
vilhjalmsson@wisc.edu
Breski rithöfundurinn Martin Amis hefurlengi verið milli tannanna á fjölmiðlafólkiog menningarummælendum. Ástæð-urnar hafa verið ólíkar en á liðnum árum
hefur þó færst í aukana að umfjöllun um höfundinn
snúist meira um persónu hans og hegðun en skáld-
verkin. Hér mætti reyndar bæta við að ritgerðir
hans og greinaskrif hafa undanfarin ár með reglu-
legu millibili vakið athygli og deilur; skrif um jafn
ólíka hluti og fótboltasnillinginn Diego Armando
Maradona og nýfráfarinn forsætisráðherra Tony
Blair hafa komið af stað gárum í menningarlífinu
en aldrei áður hefur þó viðlíka stormur geisað um
Amis og gert hefur undanfarnar vikur. Nú er svo
komið að breskir fjölmiðlar keppast við að lýsa og
fjalla um hatrammar deilur sem upp hafa sprottið í
tengslum við ummæli sem Amis lét falla í fyrra í
blaðaviðtali við The Times um íslam, öfga-
trúarmenn, hryðjuverkastríðið og árekstur menn-
ingarheima. Svo langt mætti jafnvel ganga að segja
að orðstír Amis væri í húfi.
Ummælin vöktu reyndar litla athygli á sínum
tíma, sem getur að sumu leyti talist nokkuð furðu-
legt þar sem Amis tjáði sig á ansi harðvítugan hátt
um þá hættu sem Vesturlöndum stafar að hans
mati af íslömskum hryðjuverkamönnum. Þá deilir
hann hart á hópa innan íslam sem hann kennir við
bókstafstrú og telur kvenhatur, andúð í garð sam-
kynhneigðra og almenna fordóma vera áberandi
einkenni og fylgifiska slíkra viðhorfa. Mesta reiði
áttu þó eftir að vekja ummæli Amis um hvernig
bregðast skyldi við „vandamálinu“ heima fyrir.
Viðtalið við Amis komst þó ekki í hámæli fyrr en
bókmenntafræðingurinn Terry Eagleton tók það til
gagnrýnnar umfjöllunar í inngangskafla endur-
útgáfu á þekktri bók sinni, Ideology: An Introduc-
tion, en hún kom út fyrr á þessu ári. Þar fer hann
hörðum orðum um Amis og sakar hann um hættu-
lega fordóma. Að hluta til vöktu skrif Eagleton at-
hygli sökum þess að hann er samkennari Amis við
Manchester-háskóla en þar kennir hann menning-
arfæði en Amis skapandi skrif. Eitt af því sem þótti
sérlega safaríkt í bókarkafla Eagleton voru um-
mæli hans um föður Martins, rithöfundinn Kings-
ley Amis, en Eagleton lýsir honum sem: „kynþátta-
hatara, leiðindaskjóðu sem hataði gyðinga,
sídrukkinn hatursmann kvenna, samkynhneigðra
og vinstrimanna“. Og bætir svo við að eplið falli
sjaldan langt frá eikinni.
Skeyti gengu á milli samkennaranna í kjölfarið
en hámæli náðu þó eftirköstin fyrir rúmum tveimur
vikum þegar rithöfundurinn Ronan Bennett, í for-
síðugrein með yfirskriftinni „Nýja kynþáttahyggj-
an“ í menningartímariti dagblaðsins The Guardian,
sagði Amis hafa komist upp með „þann viðbjóðsleg-
asta flaum kynþáttahyggju sem nokkur þjóðþekkt-
ur einstaklingur hafi látið frá sér fara í þessu landi
um langt árabil“. Síðan bætti hann við, „hann [Am-
is] ætti að skammast sín fyrir að hafa sagt þetta, og
við hin ættum að skammast okkar fyrir að hafa
leyft honum að komast upp með það“.
Hér hafði málið náð þjóðarathygli. Ekki var
lengur um innanbúðardeilur í háskóla að ræða, eitt
víðlesnasta og virtasta blað Bretlandseyja hafði
birt grein sem á forsíðu ásakaði einn þekktasta höf-
und þjóðarinnar um kynþáttahyggju. Og við-
brögðin létu ekki á sér standa. Síðar í sömu viku
birti Christopher Hitchens grein honum til varnar,
sama gerði Ian McEwan og nokkrum dögum síðar
skrifaði Amis sjálfur grein í The Guardian þar sem
hann reyndi að gera grein fyrir máli sínu. „Nei, ég
er ekki kynþáttahyggjumaður“ var yfirskriftin og í
greininni ber hann af sér með miklum stíltilþrifum
ásakanir Bennetts: „Vill hann – vilt þú – að skáld-
sagnahöfundar taki að hljóma líkt og stjórn-
málamenn, eða sjálfumglöð, póst-söguleg upp-
trekkt gervimenni á borð við Bennett og Eagleton?
Viltu rödd einstaklingsins eða árásargjarnt flekk-
leysi hugmyndafræðingsins?“ Amis heldur áfram
og vitnar í sjálfan sig, fyrri skrif sem endurspegla
samúð með múslimum og trúarheimi þeirra. En
sérstaklega er Amis uppsigað við stimpil kynþátta-
hyggjunnar og þrátt fyrir tilvitnunina hér að ofan
lýsir hann sjálfum sér þegar upp er staðið sem hug-
myndafræðilegum baráttumanni. Ég tel nokkuð
víst að sitt muni hverjum sýnast um mótsvör Amis,
upphaflegar staðhæfingar hans voru glæfralegar,
svo ekki sé meira sagt, en málið er hins vegar allt
orðið hið athyglisverðasta. Ljóst er að hér er tekist
á um málefni sem á eftir að verða enn meira aðkall-
andi og knýjandi á næstu árum, og hér gefst tæki-
færi til að sjá ákveðnar línur dregnar í menning-
arlegt og hugmyndafræðilegt landslag samtímans.
Allar greinar sem vitnað hefur verið til er hægt
að finna á eftirfarandi vefsíðu:
http://www.martinamisweb.com/comment-
ary.shtml
Martin Amis og
„nýja kynþáttahyggjan“
ERINDI » „Vill hann – vilt þú – að skáld-
sagnahöfundar taki að hljóma
líkt og stjórnmálamenn, eða
sjálfumglöð, póst-söguleg upp-
trekkt gervimenni á borð við
Bennett og Eagleton?“
Eftir Ásgeir H Ingólfsson
asgeirhi@mbl.is
Í
nýútkominni minningarbók Hrafns Jök-
ulssonar, Þar sem vegurinn endar, reif-
ar höfundur þegar hann ungur kemur
heildarsafni Alistair MacLean í verð.
Safnið taldi þá átján bindi og var mikil
gersemi á þessum árum þegar Mac-
Lean var ótvíræður konungur metsölulistanna.
Þetta var árið 1978 og MacLean átti eftir að
drottna yfir íslenskum spennusagnamarkaði í
röskan áratug í viðbót og í kjölfarið átti næstum
alnafni hans Alistair MacNeill stutt blómaskeið
sem nokkurs konar bókmenntaleg afturganga ný-
látins höfundar. En þegar arftakinn kom var það
úr óvæntri átt, úr Reykjavíkinni sem til þessa
hafði talist nær ótæk fyrir reyfaraskrif. Síðan þá
hafa erlendir reyfarahöfundar átt sífellt erfiðara
uppdráttar á íslenskum markaði en þó eru enn
nokkrir sem eru tilbúnir til þess að taka slaginn.
Hercule Poirot fer í sveitina
Einn þeirra er drottningin sjálf, Agatha Christie,
sem hóf glæpasagnaferilinn um það leyti sem
MacLean fæddist, en rithöfundarferill hennar
handan grafar hefur verið ólíkt gjöfulli en hjá
kollega hennar sem óðum virðist að gleymast.
Fyrir þessi jól gefur Bókafélagið Ugla út Ráðgát-
una um jólabúðinginn – safn fimm smásagna þótt
titilsagan nálgist það reyndar að vera nóvella. Það
er belgíski leynilögreglumaðurinn Hercule Poirot
sem neyðist til þess að yfirgefa Lundúnaborg um
jól og halda á enskt sveitasetur í leit að dýr-
mætum rúbínstein sem hafði verið rænt. En
margt bendir til þess að það sé eitthvað gruggugt
við sjálfan jólabúðinginn og hverju er hægt að
treysta þá? Alls fjalla þrjár sagnanna í bókinni um
Poirot en um hann skrifaði Christie heilar 33
skáldsögur og 54 smásögur. Svo er bara að sjá
hvort hérna sé ekki komin vinsælasta möndlugjöf
ársins. Þýðandi bókarinnar er Ragnar Jónsson en
hann hefur áður þýtt tólf bækur eftir Christie.
Kobbi kviðristir fundinn?
Gagnrýnandi Daily Express leiðir okkur næst til
Patriciu Cornwell, en hana kallar hann Agöthu
Christie DNA-aldarinnar. Hvort Christie væri
líkleg til þess að finna sér söguefni hjá Íslenskri
erfðagreiningu skal ósagt látið en nú er komin út
á íslensku Dauðrabýlið, fimmta bók Cornwell um
réttarmeinafræðinginn Kay Scarpetta en um
hana hefur Cornwell þegar skrifað fimmtán bæk-
ur á frummálinu og því á þýðandinn Atli Magn-
ússon nóg verk óunnið enn. Umrætt dauðrabýli er
nokkurs konar rannsóknarstofa réttarmeinafræð-
inga, en þar finnur Scarpetta óvæntar vísbend-
ingar um morð á ellefu ára stúlku.
Cornwell virðist vera mjög trú þeirri hugmynd
að skrifa um það sem maður þekkir. Áður en hún
hóf rithöfundarferilinn skrifaði hún í sex ár um
glæpi fyrir Charlotte Observer, vann í líkhúsi og
réttarmeinastofu og sem sjálfboðaliði hjá lögregl-
unni, auk þess sem hún lék smáhlutverk í þætti
um lögfræðinginn snjalla Ben Matlock. Þá er
margt fleira líkt með henni og Scarpetta, báðar
fæddust í Miami, eru fráskildar og áttu afskap-
lega brösótt samband við látna feður sína. Þá hef-
ur Cornwell skrifað bók um afar umdeilda kenn-
ingu sína um að breski málarinn Walter Sickert
hafi verið hinn eini sanni Kobbi kviðristir.
Nafnlausi höfundurinn
Myrkur vetur er fyrsta skáldsaga Andy McNab
sem kemur út á íslensku, en það er Brynjar Arn-
arson sem þýðir. Andy McNab er þó í raun ekki
til, þetta er dulnefni fyrrverandi sérsveitarfor-
ingja í breska hernum sem eðli málsins sam-
kvæmt getur ekki skrifað undir nafni enda hafa
ófáar hryðjuverkasveitir lagt fé til höfuðs honum,
en McNab tók þátt í fyrra Persaflóastríðinu. Þá er
hann eini rithöfundur Breta sem þarf að leggja
bækur sínar inn til varnarmálaráðuneytisins til
yfirlestrar áður en öruggt þykir að gefa þær út.
Bókin Myrkur vetur fjallar um Nick Stone (en um
hann hefur McNab skrifað níu sögur aðrar) sem
lendir í baráttu við hryðjuverkasveitir á vegum
hins eina sanna Osama bin Laden sem vitaskuld
hafa ekki minni metnað en svo að þær ætla sér að
gera London að eyðiborg með efnavopnahernaði –
og New York og Berlín eru næstar á listanum.
Hakkararnir í Svíþjóð
En þótt breskir og bandarískir krimmahöfundar
hafi lengi verið vinsælir hérlendis hafa íslenskir
kollegar þeirra mun oftar leitað í smiðju norrænu
glæpasöguhefðarinnar og þar er hinn sænski
Henning Mankell einn af risunum. Hans Erlendur
er Kurt Wallander en Eldveggur er áttunda bókin
sem Vigfús Geirdal þýðir með ævintýrum hans.
Söguþráðurinn minnir um margt á fjórðu Die
Hard-myndina sem íslenskir bíógestir flykktust á
í sumar – en í báðum tilfellum virðast tölvulæsir
þrjótar standa á bak við algjöra ringulreið sem
óneitanlega skapast þegar tölvukerfi heilla þjóða
fara að haga sér undarlega.
Mankell sjálfur er raunar merkilegur karakter,
eyðir stórum hluta ársins í býli sínu í Mósambík –
og hefur skrifað mjög skemmtilega prósa um Afr-
íkulífið – og hefur nýlega stofnað útgáfuforlagið
Leopard Förlag sem gefur út verk ungra höfunda
frá Afríku og Svíþjóð, en auk þess hefur hann í
rúma tvo áratugi starfrækt leikhús í Mósambík.
Þá er hann vel giftur inn í sænsku menningarelít-
una en kona hans er Eva Bergman, dóttir Ing-
mars heitins.
Osama bin Laden og jólabúðingurinn
Vafasamur jólabúðingur, rannsóknarstofa rétt-
armeinafræðinga, hryðjuverkahópar og tölvu-
hakkarar koma við sögu í nýþýddum reyfurum
eftir Agöthu Christie, Patriciu Cornwall, Andy
McNab og Henning Mankell.
Drottningin Agatha Christie fær sér tesopa í
Sýrlandi á sjöunda áratugnum.
Henning Mankell Semur bækurnar um Kurt
Wallander, Erlend þeirra Svía.