Morgunblaðið - 06.02.2007, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 6. FEBRÚAR 2007 35
menning
Mér er í fersku minni kvik-myndagagnrýni sem birt-ist í DV um endurgerð
Cohen-bræðra á Ealing-gam-
anleiknum The Ladykillers þar
sem rýnirinn viðurkenndi að hafa
ekki séð upprunalegu myndina en
bætti svo við; „… en það kemur
ekki að sök“. Sjálfur hafði ég ein-
mitt fussað og sveiað yfir end-
urgerðinni sökum þess að hún
bætti engu við frumgerðina auk
þess sem Tom Hanks fór í ná-
kvæmlega sömu manngerð og sir
Alec Guinness hafði skapað tæpum
50 árum áður og notaði að öllum
líkindum sama tanngóminn og Gu-
inness var með í upprunalegu
myndinni. Ég skil þó mæta vel að
þeim sem ekki hefur séð frum-
gerðina líki vel við endurgerðina
einfaldlega vegna þess að hann
upplifir söguna í fyrsta sinn. Og ef
sagan er góð og faglega framsett
er upplifunin raunveruleg þótt við-
komandi átti sig ekki á að frum-
sköpunina skortir. Í slíkum til-
fellum hefur endurgerðin tekið
frumgerðina yfirtöku.
  
Fyrir skömmu sýndi dansk-íslenska súperstjarnan Ólafur
Elíasson í Tanya Bonakdar gallery
í New York-borg. Þungamiðja sýn-
ingarinnar var innsetning í hring-
laga rými og í rýminu miðju stóð
tankur fullur af vatni. Með hjálp
lýsingar ofan í vatninu og einhvers
apparats sem gáraði vatnið spegl-
aðist hreyfing þess á veggnum. Ég
er fullviss um að ég var einn ör-
fárra í hópi þeirra sem sáu sýn-
inguna sem þekkja til verka Finn-
boga Péturssonar og stóð þar af
leiðandi stórhneykslaður í gall-
eríinu og velti fyrir mér hvort
Ólafur hefði ekki stigið þarna yfir
einhver velsæmismörk, allavega
hvað höfundarrétt varðar. Ókei,
þetta var svosem ekki nákvæmlega
eins innsetning og Finnbogi hefur
verið að gera, en svo sláandi lík að
ef Finnbogi Pétursson sýndi nú
gáruverk í New York mundu sýn-
ingargestir líta hann hornauga og
segja: „Þú ert að gera eins og
Ólafur Elíasson.“
  
Í dægurlagatónlist er algengt aðflytjendur fái lánað lag eða stef
hjá öðrum og að endurgerðin verði
vinsælli en frumgerðin. Örar svipt-
ingar í tónlistariðnaðinum bjóða
tónlistarmönnum líka upp á að
endurflytja eldri slagara fyrir nýj-
ar kynslóðir neytenda og kaup-
enda, sem oft hafa ekki hugmynd
um að vinsælt dægurlag hafi verið
smellur 15–20 árum áður. Í sumum
tilfellum bætir endurflutningurinn
litlu sem engu við frumflutninginn
en í öðrum tilfellum ná flytjendur
að klæða dægurlagið nýstárlegum
búningi. Ég nefni sem dæmi þegar
hljómsveitin Mínus klæddi gamla
Toni Basil-slagarann „Mickey“ í
metalbúning og nú hefur rapp-
arinn Nitty klætt þetta sama lag í
hipp-hopp-búning og gerir það
gott á vinsældalistum.
Í myndlist er það sama upp á
teningnum. Örar sviptingar gera
það að verkum að myndlistarmenn
geta gengið í gamla myndlist-
arsmelli og endurgert þá eða fært
í nýjan búning fyrir nýjar kyn-
slóðir neytenda sem hafa ekki hug-
mynd um frumgerðina. Einhverjir
kalla þetta frelsi samtímalistar en
aðrir kalla þetta takmörk hennar.
  
Ólafur Elíasson er myndlist-armaður sem hefur gengið
nokkuð frjálst í vinsæla slagara
og/eða fengið lánuð stef annars
staðar frá. Fyrir vikið hefur hann
mátt þola reiði margra gagnrýn-
enda en líka hlotið lof fyrir að
klæða gamla tormelta myndlist-
arslagara í aðgengilega búninga
og hefur fyrir vikið notið almennr-
ar hylli, enda hefur honum tekist
að gefa mínimalísku myndmáli
skemmtanagildi með einföldum
sjónrænum tæknibrellum. Ekki
ólíkt og þegar Peter Jackson end-
urgerði King Kong og gerði tryllta
tölvutækni að megininntaki og
markaðssetningu myndarinnar en
tapaði um leið tilfinningalegu inn-
takinu sem hafði gert frummynd-
ina svo fallega.
  
Ólafur er maður síns tíma. Hannhefur tappað inn á og lesið
tíðarandann rétt þar sem myndlist
stendur samhliða kvikmynda- og
tónlistariðnaði. Reyndar skortir
myndlistina álíka öflugt dreifing-
arkerfi enda miðast hún ekki við
fjölföldun. Endurgerðin og yf-
irtaka hennar á frumgerðinni er
samt skref í þá áttina og við getum
nú óhrædd skipað henni sess í
dægurmenningu okkar og talað
um myndlistariðnað.
Myndlistariðnaðurinn
Ólafur Elíasson Hefur tappað inn á og lesið tíðarandann rétt.
AF LISTUM
Jón B.K. Ransu
» Í dægurlagatónlister algengt að flytj-
endur fái lánað lag eða
stef hjá öðrum og að
endurgerðin verði vin-
sælli en frumgerðin.
ransu@mbl.is
ATVINNUHÚSNÆÐI ÓSKAST
Viðskiptavin okkar vantar iðnaðarhúsnæði
miðsvæðis í Reykjavík, Kópavogi eða í Garðabæ.
Það sem óskað er eftir þarf að hafa góða lofthæð og vera
u.þ.b. 1000 – 2000 fm. Skilyrði er að til staðar séu innkeyrsludyr,
eða að hægt sé að setja slíkar dyr.
Einnig kemur til greina að kaupa lóð á þessum svæðum.
Nánari upplýsingar veita Sverrir Kristinsson
og Jason Guðmundsson lögg. fasteignasalar.
Fyrsti konsert er frír SÍMI 545 2500 ::: WWW.SINFONIA.IS
Akureyri
í boði FL Group og Sinfóníuhljómsveitarinnar
Í KVÖLD, ÞRIÐJUDAGSKVÖLD KL. 19.30
Hljómsveitarstjóri ::: Rumon Gamba
Einleikari ::: Lilya Zilberstein
tónleikar í íþróttahúsinu við síðuskóla á akureyri
Jón Leifs ::: Trilogia
Edvard Grieg ::: Píanókonsert
Dímítríj Sjostakovítsj ::: Sinfónía nr. 5
FIMMTUDAGINN 8. FEBRÚAR KL. 19.30
Hljómsveitarstjóri ::: Rumon Gamba
Einleikari ::: Lilya Zilberstein
gul tónleikaröð í háskólabíói
Branko Okmaca ::: Inventio
Sergej Rakhmanínov ::: Tilbrigði um stef eftir Paganini
Jean Sibelius ::: Sinfónía nr. 2
miðasala í pennanum í hafnarstræti og við innganginn.
Reykjavík
flugfélag íslands styrkir
ferðina til akureyrar
landsbankinn styrkir hljómsveitina
á tónleikaferðum erlendis
Sinfóníuhljómsveitin heimsækir höfuðstað Norðurlands
og flytur hluta af efnisskrá sem þýskum tónlistarunn-
endum verður boðið upp á í tónleikaferð hljómsveitar-
innar um Þýskaland nú í febrúar.
Rússneski píanistinn Lilya Zilberstein
hefur verið talin einn fremsti píanóleikari
Rússlands af yngri kynslóðinni.
Þýskaland
ÓLAFUR S.K. Þorvaldz hefur
ýmislegt með sér. Hann er til
dæmis talsvert sannfærandi leik-
ari, allavega í þessari sýningu.
Hann greinir skýrt á milli persón-
anna tveggja, hins látna og þess
lifandi. Kortleggur ágætlega ferð
hins seinheppna unglings niður í
martröð dóms og fangavistar og
hefur líka skemmtileg lausatök á
samskiptum við áhorfendur í hlut-
verki sama manns framliðins.
Skematísk teikning leikstjórans á
aðgreiningu þessara hlutverka er
næsta óþörf þegar leikarinn sinnir
því verkefni jafn skýrt og hér er
raunin.
Og svo er hann að ég held bara
nokkuð efnilegur leiktextahöf-
undur. Það birtist einna helst í
upphafinu, þar sem teikning hans
á persónunni og lýsingin á sam-
drætti söguhetjunnar og hinnar
örlagaríku hjásvæfu er alveg af-
bragð. Skýrt, sérkennilegt og
skáldlegt. Ég vona að Ólafur haldi
áfram að skrifa. Gott ef það er
ekki sjónarmun mikilvægara en að
hann haldi áfram að leika.
En svo hallar dálítið undan fæti.
Hin efnilega saga um ungmennið á
útihátíðinni glutrast niður í
gelgjulega fangelsisfantasíu með
tilheyrandi þráhyggju um enda-
þarmsnauðganir, geðlyfjarúss og
klisjukennda einsemd. Það verður
lítið annað úr framvindu. Og vafa-
laust þykir höfundinum djarft af
sér að láta stóru spurningunni
ósvarað: hver drap stúlkuna?
Nema hvað hann ljóstrar því upp í
leikskránni að það var ekki sögu-
hetjan, sem er ennþá í leikslok
einna grunsamlegastur.
Sjálfsagt er það lítilmótlegt að
vænta svars við því hver framdi
glæpinn. Hinsvegar er sanngjarnt
að krefjast áhugaverðari útkomu
af ferðalagi hetjunnar niður til
heljar. Sérstaklega þegar glefsur
af textanum eru jafn lofandi og
hér, og leikarinn jafn augljósum
hæfileikum gæddur.
Niður til heljar, hérumbil
Morgunblaðið/G.Rúnar
Sannfærandi Ólafur S.K. Þorvaldz hefur ýmislegt með sér.
LEIKLIST
Austurbær
Höfundur og leikari: Ólafur S.K. Þorvaldz.
Leikstjóri: Agnar Jón Egilsson.
Austurbæ 2. febrúar.
50 Ways To Leave Your Lover
Þorgeir Tryggvason