Morgunblaðið - 21.04.2007, Blaðsíða 18

18 LAUGARDAGUR 21. APRÍL 2007 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
ÞÆR fundust í
auka svefn-
herbergi hjá eft-
irlaunaþega, tvær
litlar aflangar
myndir með
tveimur heilögum
persónum.
Þær þekktust
strax sem tíndur
partur af alt-
aristöflu í San Marco á Ítalíu sem
endurreisnarmálarinn Fra Angelico
málaði.
Í gær seldust þessar tvær myndir á
uppboði í Dorset í Bretlandi fyrir 1,7
milljónir punda sem er nýtt met á
uppboði sem er haldið utan London.
Það var einkasafnari sem keypti
myndirnar en fulltrúi frá ráðuneyti
menningar og lista á Ítalíu bauð líka
æstur í verkin, staðráðinn í að ná
þeim til baka, en þær hurfu líklega
frá Flórens þegar Napóleon hertók
Ítalíu.
Myndirnar voru á vegg hjá frú
Jean Preston, en hún fann þær í
kassa með dóti í Ameríku á sjötta
áratugnum og lét föður sinn, sem var
safnari, kaupa þær fyrir 200 pund.
Hún vissi ekki hvaða myndir þetta
voru en keypti þær því henni fannst
þær „voða sætar“. Preston lést á
seinasta ári og þá fundust myndirnar
hjá henni. Sá fundur var nokkurt áfall
fyrir listheiminnn sem og fjölskyldu
Preston sem vissi ekki að hún væri
með slíkan auð upp á vegg.
Stærsti hluti altaristöflunnar er
enn í San Marco í Flórens og sýnir
Madonnu og barn. Átta minni myndir
af dýrlingum umkringdu myndina,
sex af þeim eru í söfnum og galleríum
um heiminn og þær tvær sem tíndust
voru hjá Preston en eru nú komnar í
eigu ónefnds einkasafnara sem
kannski sýnir þær aldrei almenningi.
Dýrlingar
á uppboði
Partur af altaristöflu
eftir Fra Angelico
Frá Ítalíu.
FULLTRÚAR
elstu barna-
bókaverðlauna
Breta, Carnegie
Medal, hafa valið
bækur eftir tíu
fyrrverandi verð-
launahafa til að
marka sjötíu ára
afmæli verð-
launanna í ár. Almenningur mun
síðan velja eina bók af þessum topp
tíu lista og verður henni og höfundi
hennar veitt sérstök viðurkenning á
afmælishátíðinni 21. júní næstkom-
andi.
Þessir tíu höfundar og bækur
þeirra eru:
Storm eftir Kevin Crossley-
Holland (1985).
A Gathering Light eftir Jennifer
Donnelly (2003).
The Owl Service eftir Alan
Garner (1967).
The Family From One End
Street eftir Eve Garnett (1937).
The Borrowers eftir Mary
Norton (1952).
Tom’s Midnight Garden eftir
Philippa Pearce (1958).
Northern Lights eftir Philip Pull-
man (1995).
The Machine-Gunners eftir Ro-
bert Westall (1981).
Skellig eftir David Almond
(1998).
Junk eftir Melvin Burgess (1996).
Carnegie Medal verðlaunin voru
fyrst afhent árið 1936 og var topp
tíu listinn valinn úr hópi verðlauna-
hafa frá upphafi og er samsettur af
þeim bestu.
Sex rithöfundar hafa verið til-
nefndir til hinna almennu barna-
bókaverðlauna í ár og verða þau
líka afhent 21. júní.
Bestu
bækurnar
Í KÚLUNNI í Þjóðleikhúsinu
hefjast í dag sýningar á brúðu-
leikritinu um Mjallhvít í upp-
færslu brúðuleikhússins 10
fingra sem Helga Arnalds
stjórnar. Hér er á ferðinni sag-
an sígilda um Mjallhvít og
dvergana sjö eins og við þekkj-
um hana flest en í sýningunni
leiðir sögukonan, Helga Arn-
alds, börnin í gegnum hana á
nokkuð óvenjulegan hátt með
töfrabrögðum, myndskyggnum, brúðum, grímum
og söng. Allar sýningar leikhússins eru mjög
myndrænar og eru byggðar upp með brúðum,
grímum og skuggaleikhúsi.
Leikhús
Brúðuleikrit
um Mjallhvít
Mjallhvít í
Þjóðleikhúsinu.
HINIR árlegu vortónleikar
Breiðfirðingakórsins fara fram
í Grafarvogskirkju í dag, 21.
apríl, kl. 17. Óperudúettinn,
sem samanstendur af Davíð
Ólafssyni bassa og Stefáni
Stefánssyni tenór, mun einnig
syngja nokkur lög. Kórstjóri er
Hrönn Helgadóttir og undir-
leikari Peter Máté.
Það eru tíu ár síðan kórinn
var endurvakinn, eftir að hann
hafði ekki verið starfræktur um árabil og því um
að gera að skella sér á tónleikana og upplifa frá-
bæra stemningu. Miðaverð er 2000 kr. en í forsölu
hjá kórfélögum 1500 kr. frítt fyrir 14 ára og yngri.
Tónleikar
Breiðfirðingakórinn
með vortónleika
Vortónleikar
kórsins eru í dag.
SUMUM nægir einfaldlega
ekki að hengja upp málverk
fyrir ofan sófann sinn, heldur
verða að halda úti heilu mynd-
listagalleríi heima hjá sér.
Skotgalleríið er eitt slíkt
gallerí, sem rekið er í anda
elsta starfandi heimagallerís á
landinu, Gallerí Gangs, Helga
Þorgils Friðjónssonar.
Í dag kl. 17 opnar Skotgall-
eríið tíundu sýningu sína, þar
sem Halldór Hrafn sýnir myndlist. Þetta er nokk-
urskonar myndræn umfjöllun um upplifun hans af
stöðu íslenskrar myndlistar í dag og er ýmsu teflt
til, m.a herbergi fullu af vatni.
Myndlist
Skotgallerí opnar
sýningu í dag
Rennandi vatn
í fossi.
Eftir Freystein Jóhannsson
freysteinn@mbl.is
„ÞAÐ er eiginlega tvöfaldur megin-
tilgangur á bak við þessa bók; að
þeir sem ekki þekkja Halldór Lax-
ness eignist með henni lítið ritsafn
við vægu verði og að það veki áhuga
til þess að lesa meira eftir skáldið,“
segir Halldór Guðmundsson um
Halldór Laxness – Úrvalsbók, sem
kemur út á mánudaginn, á afmælis-
degi skáldsins og degi bókarinnar.
Halldór hefur valið til bókarinnar
24 verk eftir Nóbelsskáldið; stóra
hluta úr nokkrum helztu skáldsög-
um hans, tvær skáldsögur í heilu
lagi, smásögur, greinar, ljóð og aðra
texta frá ýmsum tímum. Efnið er
birt með hefðbundinni nútímastaf-
setningu. „Við höfum heyrt að
margir yngri lesendur hafi látið
stafsetningu skáldsins trufla sig og
því ákváðum við að fara að fordæmi
hans sjálfs, þegar hann gaf út Ís-
lendingasögurnar með nútímastaf-
setningu af því að hann taldi hina
samræmdu fornnorrænu stafsetn-
ingu vefjast fyrir nýjum lesendum.
Við eigum að vera, eins og hann,
óhræddir við að matreiða menning-
ararfinn á nýjan hátt.“ Halldór vísar
líka til þess að Laxness heimilaði
sjálfur að verk hans væru gefin út
með hefðbundinni nútímastafsetn-
ingu í skólaútgáfum.
Kynning að hverju verki
Halldór Guðmundsson skrifar
formála að Úrvalsbókinni, Þjóð-
skáld 20. aldar, og einnig skrifar
hann kynningu að hverju verki í
bókinni, stóru og smáu, þar sem
hann segir frá tilurð verksins og
tengslum þess við ævi og starf höf-
undarins.
Halldór er vel vígður til bókar
sem þessarar; fyrir þremur árum
kom út ævisaga Halldórs Laxness
eftir hann og hann hefur lengi
stundað rannsóknir á verkum hans.
En þrátt fyrir handgengnina segir
hann það hafa sannazt í undirbún-
ingi Úrvalsbókarinnar, að sá á kvöl-
ina sem á völina. Annars vegar eru
fjöldinn og fjölbreytnin sem úr var
að velja mikil, en úrvalinu hins veg-
ar ætlað í einni bók að skila skáld-
inu Halldóri Laxness til nýrra les-
enda á 21. öldinni. „Það hefði verið
hægur vandi að hafa aðra svona
bók, eða jafnvel tvær.“ Í Úrvalsbók-
inni eru Brekkukotsannáll og
Kristnihald undir jökli í heild, hlut-
ar úr Barni náttúrunnar, Sölku
Völku, Sjálfstæðu fólki, Íslands-
klukkunni, Gerplu og Í túninu
heima, ljóðin Unglingurinn í skóg-
inum, S.S. Montclare, Vor hinsti
dagur er hniginn, Um hina heitt-
elskuðu, Maístjarnan og Mar-
íukvæði, sem birtist nú í fyrsta
skipti á bók. Af greinum; Af ís-
lensku menningarástandi, Um Jón-
as Hallgrímsson, Upphaf mann-
úðarstefnu og Hernaðinn gegn
landinu og einnig eru birt formáli
við Vopnin kvödd og ræða á Nób-
elshátíðinni 1955. Smásögur eru
Ungfrúin góða og húsið, Ósigur
ítalska loftflotans í Reykjavík 1933,
Temúdsjín snýr heim og Dúfna-
veislan. Úrvalsbókin er 933 blaðsíð-
ur með skrám um bækur eftir og
um Halldór Laxness. Útgefandi er
Vaka-Helgafell/Edda útgáfa hf.
„Flippað skáld“
Halldór Laxness – Úrvalsbók er
gefin út bæði innbundin og í kilju og
þeirri innbundnu fylgir diskur með
kvikmynd Guðnýjar Halldórsdóttir,
sem hún gerði eftir bók föður síns,
Kristnihald undir jökli. Mismunandi
textar eru á kápusíðum; hefðbund-
inn á þeirri innbundnu, en á kiljunni
er meira höfðað til nýrra lesenda:
„Hefurðu aldrei nennt að lesa Lax-
ness? Fengið nóg af honum í skóla?
Haldið að hann væri hátíðlegur og
leiðinlegur? Að það væri eitthvert
skringilegt mál á þessum bókum og
stafsetningin tóm vitleysa?… Hér
geturðu fundið uppreisnarmanninn í
Halldóri, kraftmikla sögumanninn,
flippaða skáldið og hvassa greina-
höfundinn og ef til vill séð eitt og
annað í nýju ljósi …“
Úrvalsbók sem á að skila höfundarverki Halldórs Laxness til nýrra lesenda á nýrri öld
Tuttugu og fjögur
verk með kynningum
Höfundarverkið Skáldið virðir fyr-
ir sér höfundarverk sitt í október-
mánuði 1989 þegar 70 ár voru liðin
frá útkomu Barns náttúrunnar. Á
bak við Halldór er Ólafur Ragn-
arsson, útgefandi hans.
HALLDÓR Laxness tók af skarið í
deilum um stafsetningu fornrita,
þegar hann hóf undirbúning að út-
gáfu Íslendingasagna með nútíma-
stafsetningu. Gagnrýni á útgáfu
Hins íslenska fornritafélags beindist
að samræmdri stafsetningu fornri,
sem á sögunum var. Þessi sam-
ræmda stafsetning var hreint ekki
forn, heldur seinni tíma tilbúningur
fræðimanna til þess að lesturinn
yrði fólki auðveldari en upprunaleg
stafsetning fornritanna. Hins vegar
voru margir ósáttir við samræmdu
stafsetninguna og töldu hana lítt til
þess fallna að laða fólk að Íslend-
ingasögunum, heldur þvert á móti
fældi hún menn frá þeim.
Laxdæla saga kom út 1941 í út-
gáfu Halldórs Laxness með nútíma-
stafsetningu. Útgáfan olli miklum
deilum og kallaði á lagasetningu um
útgáfurétt fornritafélagsins og sam-
ræmda stafsetningu forna. Haustið
1942 kom Hrafnkels saga Freysgoða
út með nútímastafsetningu; Hrafn-
katla – Halldór Kiljan Laxness gaf
út með lögboðinni stafsetningu ís-
lenzka ríkisins. Útgefendur voru
skráðir Ragnar Jónsson í Smára og
Stefán Ögmundsson prentari. Mál
var höfðað gegn þremenningunum
og þótt þeim væri opinberlega gefið
að sök að hafa gefið bókina út í leyf-
isleysi, var ljóst að það var fyrst og
fremst stafsetningin sem var söku-
dólgurinn.
Í sakadómi voru þeir dæmdir til
að greiða 1000 krónur hver fyrir
brot á einkaleyfi fornritafélagsins,
en voru sýknaðir af ákærum um
breytingar til tjóns fyrir menningu
og tungu þjóðarinnar.
Hæstiréttur sýknaði þremenn-
ingana af öllum ákærum; ábyrgðin
var öll lögð á Halldór Laxness en
hann sýknaður, þar sem lagafyr-
irmæli um samræmda stafsetningu
forna stæðist ekki stjórnarskrár-
ákvæði um prentfrelsi.
Stafsetning
fyrir dómi
LÚÐRASVEITIN Svanur hefur átt annasaman
vetur og lýkur honum nú og fagnar komu sum-
ars með vortónleikum í dag, 21. apríl, kl. 16 í
Neskirkju.
„Okkur í lúðrasveitinni Svan hefur alltaf fund-
ist töff að spila í lúðrasveit. Það hefur kannski
ekki alltaf verið „samhljóma“ hinu íslenska al-
menningsáliti og er lúðrasveitastarf kannski
ekki jafn umfangsmikið á Íslandi og við hefðum
viljað.
En okkur finnst skemmtilegt að spila,
skemmta okkur innan lands sem utan og fara á
lúðrasveitamót. Horfum við sérstaklega til
Þýskalands í þeim efnum, þangað sem við höld-
um reglulega á alþjóðleg lúðrasveitamót, en það
er vandfundnara það land í heiminum þar sem
lúðrasveitamenningin er meira lifandi,“ segir
Guðný Jónsdóttir, varaformaður Svansins, og
bætir við að það megi segja að Björk hafi blásið
á lúðaorðsporið sem loðað hefur við íslenskar
lúðrasveitir gegnum tíðina með því að bjóða
lúðrasveitastelpum með sér í tónleikaferð um
heiminn og þar með gert það mjög spennandi og
eftirsóknarvert að spila á blásturshljóðfæri.
„Við í Svaninum vonum því að áhugi Íslend-
inga á lúðrasveitalífi og tónlist hafi vaknað úr
dvala og þeir fjölmenni á vortónleika okkar í
dag og sjái hvað býr í ungu lúðrasveitafólki. Það
verður enginn sem kemur svikinn um hressilega
og lifandi tónleika sem sóma sér vel í sum-
arbyrjun.“
Einleikari á tónleikunum verður Einar Jó-
hannesson klarinettuleikari og Rúnar Óskarsson
verður við stjórnvölinn. Á efniskránni má meðal
annars finna verkin „Sögur af sæbjúgum“ eftir
Össur Geirsson og lagasyrpu úr West Side
Story eftir Leonard Bernstein, en Einar Jó-
hannesson mun stíga á svið og leika einleik í
verkinu „Clarinet on the town“ eftir Ralph Her-
mann.
Björk blés á lúðaorðsporið
Blástur Lúðrasveitin Svanur heldur vortónleika.
♦♦♦