Morgunblaðið - 14.05.2007, Qupperneq 24

24 MÁNUDAGUR 14. MAÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Í UMFJÖLLUN um ákvarð-
anatöku og þá sérstaklega íbúa-
lýðræði hefur mikilvægu atriði
verið lítill gaumur gefinn. Um er
að ræða mismunandi
vægi atkvæða þegar
fengist er við sérstaka
og sértæka ákvarð-
anatöku. Það er ekki
efni þessarar greinar
að ræða hvenær sér-
stakar og sértækar
aðstæður eru fyrir
hendi enda þótt not-
ast sé við dæmi úr
umræðu líðandi
stundar.
Það liggur í hlut-
arins eðli að ákvarð-
anir hafa mismunandi
áhrif og ekki er alltaf jafn auðvelt
að snúa af markaðri braut. Málum
er þannig farið að eina tegund af
niðurstöðu má endurskoða nánast
hvenær sem er án verulegrar fyr-
irhafnar eða áhættu á meðan end-
urskoðun annars konar niðurstöðu
getur kallað, að minnsta kosti, á
veruleg fjárútlát. Umræða um
virkjanaframkvæmdir og rekstur
orkufreks iðnaðar hefur dregið at-
hyglina sérstaklega að þessu atriði
þótt grundvallaratriðin einskorðist
engan veginn við slík viðfangsefni.
Umfjöllun um grundvallaratriði
lýðræðislegrar ákvarðanatöku hef-
ur verið fátækleg og mikil þörf á
að auðga hana. Til þess að skýra
hvað við er átt ætla ég að taka
dæmi sem á sér hliðstæður í at-
burðum og umræðu síðustu mán-
aða.
Lagt er fyrir ákveðinn hóp (íbúa
eða fulltrúa þeirra) að taka
ákvörðun um hvort virkja skuli á
tilteknum stað eða ekki. Eins og
þekkt er fylgir virkjanafram-
kvæmdum, auk félagslegra og
efnahagslegra áhrifa, landrask og
aðrar breytingar á umhverfi og
náttúru. Hafa ber í huga að í þess-
ari grein er ekki lagt mat á það
hvort kostir sem fyrir liggja séu
góðir eða vondir, eingöngu skiptir
máli að um þá eru deildar mein-
ingar.
Sé tekin ákvörðun um að virkja,
hefur verið tekin ákvörðun um
umhverfisbreytingar, sem vara
munu í 100 – 200 ár eða lengur,
hver veit? Í reynd má heita úti-
lokað að snúa ákvörðun um virkj-
un við eftir að framkvæmdir eru
hafnar vegna óheyrilegs kostn-
aðar, sem því fylgdi, þ.e. vegna
hugsanlegra skaða-
bóta til hags-
munaaðila og kostn-
aðar við að færa
umhverfið til fyrra
horfs. Því er hér um
óumbreytanlega
ákvörðun að ræða í
almennum skilningi.
Sé hins vegar tek-
in ákvörðun um að
virkja ekki og eiga
ósnortna náttúru og
verða þannig af
hugsanlegum tekjum
eða jafnvel að sleppa
við tap af framkvæmdinni er
engin fyrirstaða gegn því að end-
urskoða þá ákvörðun innan
skamms tíma. Sá tími getur þess
vegna verið eitt ár eða við upp-
haf nýs kjörtímabils stjórnar eða
þegar vindar eru taldir blása með
virkjun. Í reynd er trúnaður við
þá sem standa að ósk um breyt-
ingu (virkjun) meiri en við þá
sem vilja óbreytt ástand (ekki
virkja). Eins mætti orða það
þannig að meirihlutavægi at-
kvæða þeirra sem vilja virkja er
meira en þeirra sem standa gegn
virkjun.
Hvaða grundvallaratriði er
verið að fjalla um hér?
Málið snýst um það hvernig
hægt er að verja eina niðurstöðu
gegn ágangi þegar önnur nið-
urstaða um sama mál nýtur
verndar fjárhagslegra skuldbind-
inga sem í kjölfar hennar fylgja.
Fjárhagslegum ávinningi/
skuldbindingum er gefið vægi
sem hefur ekkert með hina lýð-
ræðislegu hlið málsins að gera,
þ.e. jafnræði meðal þegnanna og
sjónarmiða þeirra. Einfalt er að
segja að þetta liggi allt fyrir þeg-
ar kosið er og er það rétt. En þá
er einnig rétt að minna á að
skoðanir manna eru ekki greypt-
ar í stein og eru umbreytanlegar.
Engar siðfræðilegar ástæður
eru fyrir því að gera fylgjendum
ákvörðunar um óbreytt ástand
lægra undir höfði en þeim sem
styðja breytingar.
Grundvallaratriði er einnig að
báðir (allir) valkostir séu metnir
jafngildir í hagfræðilegum skiln-
ingi, vegna þess að hefðbundin
hagfræði er ófær um að gera upp
á milli þeirra. Fræðileg úttekt sér-
greinar sem er háð slíkum tak-
mörkunum getur hvorki verið ráð-
andi né leiðbeinandi í dæmi sem
þessu. Sé þetta uppfyllt þá sitja
allir við sama borð. Því er brýnt
að setja reglur um ákvarðanatöku
af þessu tagi þannig að í reynd sé
jafnræði meðal beggja (allra) hópa
þegar kosið er milli valkosta.
Málið krefst úrlausnar og það
fyrr en síðar. Málið er vandasamt.
Hvernig verður það gert án þess
að á nokkurn sé hallað? Vega þarf
á einhvern hátt upp á móti þeirri
bindingu sem felst í hinni óum-
breytanlegu ákvörðun. Tvennt
finnst mér koma til greina. Í
fyrsta lagi að setja inn í atkvæða-
greiðsluna þann tíma sem þarf að
lágmarki að líða þar til kjósa má
aftur um virkjanaframkvæmd á
svæðinu verði sá kostur ofaná að
virkja ekki í dæminu hér að fram-
an. Í öðru lagi mætti krefjast auk-
ins meirihluta þegar kemur að
ákvörðun um aðgerð sem leiðir til
varanlegra áhrifa á umhverfi okk-
ar og stöðu.
Samfélag okkar býður upp á
kröftug áhrif á almenningsálitið og
með nægilegu fjármagni er hægt
að móta það nánast að vild til að
ná fram „æskilegri“ niðurstöðu á
hverjum tíma.
Því þarf að gæta að því að kostir
sem settir eru fram séu skýrir og
kosið sé um grundvallaratriði
þannig að ekki sé endalaust verið
að kjósa um örlítið breyttar út-
færslur á hugmyndum.
Varanleiki ákvarðana
– vægi atkvæða
Lúðvík Ólafsson skrifar um
íbúakosningar og vægi at-
kvæða
»Umfjöllun umgrundvallaratriði
lýðræðislegrar ákvarð-
anatöku hefur verið fá-
tækleg og mikil þörf á
að auðga hana.
Lúðvík Ólafsson
Höfundur er læknir.
ÞAÐ kom allsvakalega í ljós núna
nýverið að það eru ýmsir í okkar
samfélagi sem eru andvígir giftingu
samkynhneigðra. Ef
rætt er við þá sem eru
á þeirri skoðun eru yf-
irleitt gefnar nokkrar
aðalástæður fyrir því.
Orðið „ónáttúrulegt“
kemur oft upp ein-
hversstaðar í þessum
sálmum, sem og
„ókristilegt“. Ég vil
byrja á að taka fyrir
orðið „ónáttúrulegt“.
Fólki finnst t.d.
„ónáttúrulegt“ að sam-
kynhneigðir gifti sig
vegna þess að þannig
hefur það aldrei verið – það hefur
aldrei þótt eðlilegt að fólk af sama
kyni gifti sig, og þess vegna hlýtur
að vera rétt að banna það í dag.
Jæja, kannski. Ég verð þá að fara
og skipta um föt, því ég er kvenkyns
og er í buxum – og áður fyrr þótti
fáránlegt að konur gengu í karl-
mannsfötum. Það var ónáttúrulegt.
Konur eiga auðvitað að vera heima í
sínum kvenmannsfötum og sjá um
húsverkin, annað er bara ónátt-
úrulegt. Semsagt, það er ýmis
„ónáttúran“. Það sem ég á við er að
sú staðreynd að eitthvað hafi þótt
óeðlilegt áður fyrr þarf ekki endi-
lega að þýða að það sé óeðlilegt í
dag. Við lifum í jafnréttisþjóðfélagi
(eða reynum a.m.k. að telja okkur
trú um það), og það að
banna fólki að gifta sig
vegna þess eins að það
er ekki hrifið af gagn-
stæðu kyni er u.þ.b.
eins gáfulegt og að
banna fólki að vinna
bara vegna þess að það
er ekki með Y-litning.
Nú, síðan gætu ein-
hverjir farið að tala um
blessuð börnin. Sam-
kynja pör geta (aug-
ljóslega) ekki getið
börn saman, og geta
þess vegna ekki sinnt
því hlutverki hjónabandsins að
fjölga mannkyninu. Þar sem fólks-
fjölgun er heimsvandamál sé ég
ekki að þetta ætti að skipta neinu
máli – það geta heldur ekki öll
gagnkynhneigð pör eignast börn.
Er annar aðilinn í sambandinu
ófrjór? Á þá að banna þeim að gift-
ast, bara vegna þess að þau geta
ekki getið barn saman? Það yrði
ekki vinsælt.
En ekki er öll nótt úti fyrir sam-
kynja pör sem langar í börn – það
væri hægt að leyfa pörunum að ætt-
leiða. Að mér vitandi hefur þeim
börnum sem alin eru upp af sam-
kynhneigðum ekki orðið meint af
því; en sumir myndu kannski segja
að það væri ekki gott fyrir barnið að
alast upp föður- eða móðurlaust. Að
sjálfsögðu er þetta allt annað mál
þegar barn elst upp hjá einstæðu
foreldri, svo lengi sem það er gagn-
kynhneigt. Það er allt í lagi að barn-
ið alist upp föðurlaust, svo lengi
sem það á bara eina móður. Hvort
er í rauninni eðlilegra, að eiga tvo
feður (eða tvær mæður) eða eitt for-
eldri sem er bæði faðir og móðir?
Er ekki betra að alast upp hjá
tveimur foreldrum sem þykir vænt
um barnið og hvoru um annað?
Jæja, nóg af ónáttúrunni (þó það
væri vitaskuld hægt að tala lengi
enn um hana). Snúum okkur að orð-
inu „ókristilegt“.
Það eru alls ekkert allir trúaðir í
íslensku samfélagi í dag, langt frá
því. Hins vegar breytist alveg ótrú-
legasta fólk í guðhrædda sunnu-
dagaskólaengla þegar umræða um
giftingu samkynhneigðra kemur
upp, og fer að veifa frösum eins og
„ekki skv. Biblíunni“, „Guði óþókn-
anlegt“, og hinum klassíska „það er
ókristilegt“. Ég vil byrja á að taka
fram að Biblían segir margt um sið-
samlegan lifnaðarhátt, og er ágæt
bók að því leyti. En ég hef hvergi
fundið að í henni standi „þú skalt
ekki elska manneskju af sama
kyni“, eða nokkuð annað sem mætti
túlka sem slíkt nema með mestu
herkjum og útúrsnúningum. Ég
kíkti á kaflana sem eru oftast gefnir
sem rök fyrir því að Biblían for-
dæmi samkynhneigð, og þeir for-
dæma ýmislegt – djöfladýrkun,
heiðnar svallathafnir, nauðganir, og
margt fleira sem mér finnst í ágætu
lagi að fordæma – en ég sé hvergi
að þar standi að ekki megi eiga í
ástarsambandi við manneskju af
sama kyni.
En gleymum því smástund að for-
dæmingar Biblíunnar á samkyn-
hneigð eru vægast sagt mjög vel
faldar, ef þær eru þá þar á annað
borð, og hugsum aðeins um önnur
mál sem tengjast Biblíunni og kirkj-
unni gegnum aldirnar. Lögun jarð-
arinnar, tilurð og aldur heimsins –
þar hafa skoðanir sem betur fer
breyst um það hvað talið sé rétt og
rangt. Nú er ég ekki að gera lítið úr
Biblíunni, það er hin ágætasta bók.
En málið er að sumu sem stendur í
henni (eða er jafnvel bara túlkað
uppúr henni) verður að taka með
góðum fyrirvara.
Ég trúi á Guð, og að honum þyki
vænt um okkur. Og einmitt þess
vegna held ég að hann fordæmi ekki
giftingar samkynhneigðra, vegna
þess að ef tveim manneskjum þykir
vænt hvorri um aðra, og vilja játa
það fyrir heiminum og fyrir Guði,
þá hugsa ég að það ætti að vera í
góðu lagi hans vegna, óháð því
hvort manneskjurnar tvær eru karl
og kona, eða karl og karl, eða kona
og kona. Erum við ekki öll jöfn fyrir
Guði skv. kristnu trúnni? Af hverju
ætti það þá að angra hann hvers
kyns fólkið er?
Ég styð heilshugar giftingu sam-
kynhneigðra. Það er mín skoðun að
ef fólk elskar hvort annað á þann
hátt ætti það að drífa sig í hnapp-
helduna, óháð kyni! Það er fárán-
legt að leyfa ekki öllu venjulegu,
ástríku fólki að staðfesta ást sína á
þann hátt sem það sjálft kýs. Hætt-
um þessari vitleysu og leyfum öllum
að gifta sig sem það vilja.
Um hjónavígslu samkynhneigðra
Ég styð heilshugar giftingu
samkynhneigðra, segir Þóra
Ingvarsdóttir í þessari grein
» Það eru engin góðrök gegn hjóna-
vígslu samkynhneigðra,
kynhneigð breytir engu
um rétt para til fullgilds
hjónabands.
Þóra Ingvarsdóttir
Höfundur er framhaldsskólanemi.
NÚ í maí er tæpt
ár síðan fundur var
haldinn á Grensási,
gagngert til að
sjúkraliðar gætu
komið því á framfæri
í gegnum fé-
lagsleiðina að ekki
væru allir ánægðir með brúarnám-
ið. Formaður félagsins lét aðra
stjórnarmeðlimi ekki vita af þess-
um fundi. Sjúkraliðar gátu ekki
látið kyrrt liggja og byrjuðu að
safna undirskriftum og skrifa í
blöðin og vegna þess sáu hinir
stjórnarmeðlimir SLFI að eitt-
hvað væri að. Formaður reyndi að
gera sem minnst úr óánægju okk-
ar og talaði um að þarna væru
nokkrir nýútskrifaðir sjúkraliðar á
ferð, hún hvatti meðstjórnendur
sína til að skrifa móti þessum
sjúkraliðum.
Ekki tóku allir þátt í því að
skrifa móti brúarandstæðingum.
Helga Dögg Sverrisdóttir lagði til
að þar sem fjöldi sjúkraliða sem
væri andvígur námsleiðinni er
mikill yrði stjórn að SLFI sýna
lit, hún lagði til að halda málþing
en formaður gerpi ekkert með til-
löguna í bili annað en hrósa henni.
Áfram hélt leikurinn og þann 19.
febrúar skiluðum við inn tæpum
600 undirskriftum móti námsleið-
inni þó svo að mikið af listum skil-
aði sér ekki inn. Í útvarpsviðtali
við formann félagsins sama dag
reyndi hann að gera lítið úr undir-
skriftasöfnuninni, sagði hana
byggða á misskilningi. Við teljum
að sökum þrýstings hafi verið
skipuð nefnd, nefnd sem átti að
vinna úr tillögum sjúkraliða varð-
andi þá þætti sem þeir vildu fá að
breyta eða lagfæra í brúarnáminu
og nú í enda maí á að vera mál-
þing, loksins. Samt er ennþá verið
að kynna námsleið brúarnámsins í
núverandi mynd og ekki minnst
einu orði á að breytinga sé að
vænta.
Kosningar eru í nánd hjá okkur
sjúkraliðum og spennandi að sjá
hver tekur slaginn.
Í framboði eru þær Helga Dögg
Sverrisdóttir og Kristín Á. Guð-
mundsdóttir,
Guðrún Katrín dró sig til baka,
þar sem samhljómur er í áherslum
og málflutningi hennar og Helgu
Daggar um framtíðarsýn SLFI.
Framtíðarsýn þeirra felst í því að
koma á sáttum innan félagsins eft-
ir þessa miklu rimmu sem hefur
átt sér stað í kjölfar brúarinnar.
Greinarhöfundar eru fullvissir um
að Helga Dögg er fullfær um að
leiða félagið inn í nýja tíma, hún
hefur starfað innan sjúkraliða-
félagsins í 15 ár og hefur víðtæka
reynslu af þeim fjölmörgu þáttum
sem snúa að starfi fyrir félagið.
Nú situr hún sem formaður Norð-
urlands eystra. Við teljum einnig
að ef núverandi formaður sitji
áfram muni margur sjúkraliðinn
hugsa sér til hreyfings því í öðrum
stéttarfélögum geta sjúkraliðar
fengið álíka réttindi og þeir hafa
öðlast innan SLFI.
Formanns-
kosningar í
sjúkraliðafélaginu
Dagbjört Ósk
Steindórsdóttir og
Elína Elísabet Az-
arevich skrifa um
væntanlegar kosn-
ingar í sjúkraliða-
félaginu
Dagbjört Ósk Stein-
dórsdóttir
» Við teljum að ef nú-verandi formaður
sitji áfram muni margur
sjúkraliðinn hugsa sér
til hreyfings.
Höfundar eru sjúkraliðar.
Elína Elísabet Az-
arevich