Morgunblaðið - 14.05.2007, Blaðsíða 26

26 MÁNUDAGUR 14. MAÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Bréf til blaðsins
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
ÞAÐ er mikið kvalræði að bera
sjúkdóm sem ekki er sýnilegur.
Geðhvarfasýki er slíkur sjúkdóm-
ur. Sjúklingurinn þjáist bæði af
miklu þunglyndi og sveiflast svo
upp í oflæti eða maníu. Geð-
hvarfasýki er talin einn af alvar-
legustu geðsjúkdómunum. Þeir
sem fá þennan sjúkdóm vakna
ekki skyndilega einn góðan veð-
urdag og eru orðnir geðveikir,
þannig gerist þetta ekki. Við-
komandi einstaklingur hefur
fundið fyrir litrófi allra mögu-
legra tilfinninga, s.s. kvíða, van-
mætti, öryggisleysi og sturlun
svo árum skiptir, við verðum
veik að öllu leyti. Þunglynd-
ishliðin á geðhvarfasýkinni er
dekksta mynd af mannlegum til-
finningum sem hægt er að hugsa
sér. Við sem fyrir því verðum
leiðumst inn í veröld þaðan sem
engin er útgönguleiðin. Ekkert
er lengur áhugavert, skemmti-
legt eða þess virði að lifa fyrir
það. Myrkrið grúfir yfir öllu og
sjálfsvígshugsanir eru ofarlega í
huga. Sé ekkert að gert enda því
miður margir þunglynd-
issjúklingar líf sitt með sjálfsvígi.
Maníuástandið er hins vegar
mjög ólíkt þunglyndisskeiðinu. Í
fyrstu getur flæði örvandi tilfinn-
inga á þessu skeiði valdið
hræðslu. En þegar frá líður verð-
ur þessi nýi en óeðlilegi heimur
dásamlegur og eftirsókn-
arverður. Lífið tekur á sig allt
aðra mynd. Feginleikinn yfir
breyttu ástandi er mikill. Ekkert
virðist geta stöðvað hug-
myndaauðgi, athafnasemi,
drauma, þrár og væntingar. Við-
komandi hefur litla sem enga
þörf fyrir svefn, jafnvel svo vik-
um skiptir. Hugsunin verður
hraðari, við tölum meira, við
komum öllu í verk, líka því sem
áður sýndist óvinnandi. En
neistaflugið tekur skyndilega
nýja stefnu. Þá tekur við ör-
mögnun eftir langvarandi flug
örlætisins.
Það er skoðun geðlækna að
stór hópur geðfatlaðra leiti sér
aldrei hjálpar, því miður. Það er
napur veruleiki að geðfatlaðir
skuli enn þann dag í dag þurfa
að glíma við heim fordóma og
hroka og að það komi jafnvel í
veg fyrir að fólk leiti sér sér-
fræðihjálpar. Foreldrar sem
merkja breytingar á hegð-
unarmynstri barna sinna gerðu
rétt í því að bregðast strax við og
leita hjálpar. Börnin eru jú það
dýrmætasta í lífi okkar og því
mikilvægt að vel takist til. Afneit-
un allra fjölskyldumeðlima á
ástandinu er því miður fyrirbæri
sem er of algengt og getur orðið
til þess að allt verði um seinan.
Afneitun er þó skiljanleg, ef haft
er í huga að við höfum oft tekið af-
stöðu gegn geðfötluðum, án þess
að gera okkur grein fyrir því. Ég
á bágt með að trúa því að fólk
þurfi að reyna geðsjúkdóma á
sjálfu sér til þess að átta sig á því
að hérna er á ferðinni graf-
alvarlegt mál, sem kostar mikla
þjáningu og dregur fólk oft til
dauða. Opnum hugi okkar og
hjörtu og tökum á málunum. Lát-
um okkur málið varða, opnum um-
ræðuna hvar sem henni verður við
komið. Lyftum grettistaki fyrir
komandi kynslóðir í meðferð-
arúrræðum. Okkur ber skylda til
þess.
EDDA SIGURÐARDÓTTIR,
Hverafold 23, Reykjavík.
Geðhvarfasýki
Frá Eddu Sigurðardóttur
ÞRIÐJUDAGINN 1. maí var ég
staddur á miðjum Laugavegi að
fylgjast með mannlífinu á verka-
lýðsdeginum. Degi sem helgaður
er baráttu vinnandi fólks og er
haldinn hátíðlegur um allan heim.
Gangan lagði af stað frá Hlemmi
og mætti mér með þjóðlegum
lúðrablæstri ásamt herskara af
hugsjónafólki í baráttuhug. Þarna
voru ekki bara verkalýðsfélög
heldur einnig ýmis önnur samtök
sem berjast fyrir bættum heimi.
Það má varpa upp þeirri spurn-
ingu hvort það sé rétt af mismun-
andi samtökum að auglýsa mál-
stað sinni á 1. maí. Sennilega
finnst flestum það í góðu lagi.
Stuttu eftir að ég byrjaði að fylgj-
ast með göngunni sá ég nokkuð á
Klapparstígnum sem olli mér bæði
furðu og miklum vonbrigðum. Við
mér blasti hópur ungs fólks með
stór skilti og enn stærri borða
sem á stóðu ýmis slagorð í þágu
frekar ómerkilegs málstaðar. Á
þeim voru þekkt slagorð úr bar-
ráttu hugsjónafólks notuð til að
auglýsa neyslu og vörumerki.
Vörumerkið var Tópas sem
ruddist inní gönguna ásamt ljós-
myndara, hóp af ungmennum og
leikara sem öskraði slagorð, af
miklum krafti í
gegnum gjall-
arhorn, eins og
„hærri tóp-
aslífeyri“ og
„jöfn tóp-
asréttindi fyrir
alla“. Þrátt fyrir
harðar mótbárur
frá göngu-
meðlimum og
undirrituðum þá
héldu þau áfram rekin fram af
manninum með gjallarhornið,
nokkur ungmenni með skömm-
ustusvip og auglýsingaskilti í
miðri kröfugöngu verkafólks.
En ekki er við þau að sakast,
enda sennilega að þessu fyrir
nokkra þúsundkalla, heldur fyr-
irtækið sem stendur á bak við
Tópas, Nóa Síríus.
En hvað geta neytendur gert?
Við neytendur getum spornað
við svona lágmenningu í auglýs-
ingamennsku með því að snið-
ganga vörumerkið. Allavega mun
ég ekki fá mér Tópas á næstunni,
ef þá nokkurn tíma.
EINAR RAFN
ÞÓRHALLSSON,
meðeigandi í
samvinnurekna kaffihúsinu
Kaffi Hljómalind og Proutisti.
Vanvirðing við
baráttu verkafólks
Frá Einari Rafni Þórhallssyni
Einar Rafn
Þórhallsson
Á PRESTASTEFNU 2005 var ég
framsögumaður tillögu þar sem kall-
að var eftir því að kenningarnefnd
tæki að sér að bregðast við óskinni
um að þjóðkirkjan komi að hjúskap-
arstofnun samkyn-
hneigðra para með
hliðstæðum hætti og
þegar um karl og konu
er að ræða.
Prestastefna 2007
fjallaði um drög að áliti
kenningarnefndar og
samþykkti tillögu bisk-
ups um að álitið verði
búið til flutnings á
kirkjuþingi í haust.
Með þessu áliti kenn-
ingarnefndar og nýju
blessunarformi finnst
mér að stórum áfanga
sé náð fyrir bættri stöðu samkyn-
hneigðra innan þjóðkirkjunnar. Í
álitinu eru mjög mikilvægar sam-
þykktir um málefnið, eins og þær
sem snúa að biblíuskilningi og túlk-
un ýmissa ritningartexta. Víðtæk
samstaða á prestastefnu um sam-
þykktina er staðfesting á því að stað-
fest samvist er sambúðarform sem
er viðurkennt af kirkjunni og að
kirkjan vill taka þátt í því með því að
blessa samvistina.
Samtal og vinna heldur áfram
Í orðum sínum á prestastefnu
ítrekaði biskup að fyrirliggjandi álit
kenningarnefndar er málamiðlun en
þó um leið fyrirheiti um að halda
þessari samræðu áfram innan þjóð-
kirkjunnar. Sumir prestar vilja ekki
ganga eins langt og gengið er í þessu
áliti, aðrir vilja ganga lengra. Á
prestastefnu náðist hins vegar breið
samstaða um að samþykkja þetta
álit sem þann grundvöll sem lang-
flestir prestar þjóðkirkjunnar geta
sæst á. Mikilvægt er að það komi
fram. Hins vegar er hæpið að viðlíka
samstaða náist um frekari skref þótt
reynslan sýni að tíminn vinni með
okkur. Við sem viljum ganga lengra
þurfum áfram að stunda faglega og
markvissa umræðu meðal lærðra og
leikra innan þjóðkirkjunnar, en
þetta málefni er viðfangsefni gjör-
vallrar kirkjunnar. Þar sem mörgum
þykir miða heldur hægt í þessum
málaflokki hér á landi er rétt að geta
þess að hvar sem er í heiminum hef-
ur þessi umræða tekið mikinn tíma.
Eins og staðan er nú kemur íslenska
þjóðkirkjan sennilega næst á eftir
sænsku kirkjunni hvað varðar til-
lögur og samþykktir um að bæta
stöðu samkynhneigðra, en sænska
kirkjan gengur lengst lútherskra
kirkna og kirkna í Evr-
ópu.
Að prestar staðfesti
samvist
Á prestastefnunni
var einnig samþykkt að
beina til biskups tillögu
um að þeir prestar sem
það kjósi fái heimild til
að framkvæma lög-
gjörning staðfestrar
samvistar. Núverandi
lög frá Alþingi heimila
ekki slíkt en tillaga um
að breyta þeim lögum
liggur fyrir Alþingi. Ekki voru
greidd atkvæði um þessa tillögu en
heyra mátti á máli manna að þó
nokkur hljómgrunnur var fyrir
henni. Lýsti ég meðal annarra því
yfir á prestastefnu að ég styddi þá
tillögu. (Sjá grein dr. Péturs Péturs-
sonar í Morgunblaðinu 24. apríl sl.
bls. 24.) Prestastefnan samþykkti
einnig tillögu þess efnis að bisk-
upsstofa léti kanna hug presta til
slíks fyrirkomulags, enda geti
kirkjuþing tekið mið af þeirri könn-
un við umfjöllun málsins í haust.
Hjónaband eða
staðfest samvist?
Á prestastefnunni var hins vegar
felld tillaga sem um 40 prestar og
guðfræðingar lögðu fram þess efnis
að Alþingi heimili prestum og for-
stöðumönnum trúfélaga að gefa
samkynhneigð pör saman í hjóna-
band. Þeir sem lögðu þessa tillögu
fram hafa komist að þeirri nið-
urstöðu að hugtakið hjónaband skuli
ekki aðeins ná yfir hjúskap karls og
konu heldur einnig yfir hjúskap
samkynhneigðra sem nú ber heitið
staðfest samvist.
Þó svo að sumum finnist þetta
næsta lítið mál þá kallar þessi um-
ræða á margvíslegar vangaveltur
um inntak hjónabandsins. Sú um-
ræða á sér stað um þessar mundir en
henni er þó hvergi nærri lokið og
gögn um málið eru takmörkuð að
mínu mati. Málið þarf að vinna betur
og með svipuðum hætti og unnið hef-
ur verið með biblíuskilning og túlkun
ýmissa ritningartexta er snerta
þetta málefni. Því taldi ég framlagn-
ingu þessarar tillögu til atkvæða-
greiðslu ekki tímabæra og vildi að
hún yrði send biskupi og kenning-
arnefnd sem yfirlýsing ofangreindra
presta með þeirri ósk að tillit yrði
tekið til þeirra sjónarmiða þegar
kenningarnefnd býr málið í hendur
kirkjuþings í haust. Þetta töldu ýms-
ir flutningsmanna ekki ásættanlegt
og því fór sem fór og þykir mér mjög
miður að greiða hafi þurft atkvæði
um svo veigamikið mál sem að mínu
mati hefur alls ekki hlotið næga um-
fjöllun innan kirkjunnar.
Kirkjuþing
Kenningarnefnd tekur við at-
hugasemdum um álit sitt til 1. júní
og býr það síðan til flutnings á
kirkjuþingi í haust. Kirkjuþings-
menn geta þar borið fram tillögur
um ofangreint málefni og verður að
teljast líklegt að fram komi tillaga
um að þeir prestar sem það kjósi fái
heimild til að framkvæma löggjörn-
ing staðfestrar samvistar. Sam-
kvæmt áliti kenningarnefndar munu
prestar blessa staðfesta samvist með
svipaðri athöfn og þegar hjón sem
gengið hafa í hjónaband borgaralega
þiggja blessun prests. Sú athöfn er
hins vegar nánast eins og þegar um
hefðbundna hjónavígslu er að ræða –
aðeins hjónavígsluspurningunum er
sleppt. Ef prestar fá heimild til að
framkvæma löggjörning staðfestrar
samvistar eru slíkar spurningar við-
hafðar og þá koma prestar „að hjú-
skaparstofnun samkynhneigðra með
hliðstæðum hætti og þegar um karl
og konu er að ræða“.
Mikilsverð samþykkt prestastefnu
um málefni samkynhneigðra
Jón Helgi Þórarinsson fjallar
um heitasta málið á presta-
stefnu, þ.e. málefni samkyn-
hneigðra
» Víðtæk samstaða áprestastefnu um
samþykktina sýnir að
staðfest samvist er sam-
búðarform sem er við-
urkennt af kirkjunni og
kirkjan vill taka þátt í.
Jón Helgi Þórarinsson
Höfundur er sóknarprestur í Lang-
holtskirkju og kirkjuþingsmaður.
CHERCHEZ la femme (leitið
konunnar), segir franskt mál-
tæki þegar finna þarf orsaka-
vald. Frá örófi alda hefur verið
reynt að kenna konum um ým-
islegt sem miður fer. Eitt kunn-
asta dæmið um það leynist í
Fyrstu Mósebók þegar Eva er
sögð hafa látið ginn-
ast til að bragða á
aldini af skilningstré
góðs og ills og gefa
Adam með sér. Fyrir
vikið eru þau
skötuhjúin rekin út úr
Eden.
Að hlunnfara
konur
Það er víst ekki of-
sögum sagt að lítt
þokist í jafnréttisbar-
áttu íslenskra kvenna.
Ljósasti votturinn um
það er kynbundinn
launamunur enda
meiri á Íslandi en í
nokkru öðru Evrópu-
landi, var 16% árið
1994 og hefur síðan
minnkað um hvorki
meira né minna en
0,3%! Hvar er rétt-
lætið í því að kona fái
ekki sömu laun fyrir
sömu vinnu og karl þó
að engu muni í
menntun, reynslu eða
afköstum? Ekki verð-
ur myndin fegurri þegar kemur
að áhrifastöðum: Karlar á
hverju strái en konur aðeins á
stangli.
Að hætta að
hlunnfara konur
En hvernig má stemma stigu
við misréttinu? Sennilega er ein-
faldast að aflétta launaleynd
þannig að starfsmaður megi
hvenær sem er skýra öðrum frá
því hvað hann hafi í laun, kjósi
hann sjálfur svo. Til viðbótar
gæti þurft að heimila Jafnrétt-
isstofu eða trúnaðarmönnum
stéttarfélaga að kafa ofan í
ágreiningsmál. Svo væri kær-
komin tilbreyting að stóribróðir
hætti að setja upp hundshaus
þegar farið er fram á kjarabæt-
ur í láglaunastörfum, eins og
uppeldi eða umönnun, þar sem
karlar eru sjaldséðir hvítir
hrafnar. Eins væri ótvíræð
framför að stjórnarherrarnir
færu sjálfir að lögum og áætl-
unum um jafnari hlut kynjanna
þegar ráðið er í embætti og
skipað í nefndir, ráð og stjórn-
ir.
Kvenþjóðin þarf
að fá sömu færi og
karlpeningurinn á
að sinna stefnu-
mótun og stjórnun.
Annars er hætt við
að mannauðurinn
nýtist ekki sem
skyldi og lítið legg-
ist fyrir kvenlegt
innsæi. Feðraveldið
er barn síns tíma.
Að hætta að
kenna konum
um
Það er deginum
ljósara að slælega
gengur að rétta
hlut íslenskra
kvenna og stundum
reynt að afsaka
það svo að þær séu
hvorki nógu staff-
írugar né eft-
irgangssamar. En
hvað veldur ef
nokkuð er hæft í
því að sumar konur
haldi sig til hlés?
Getur ein skýringin verið sú að
þær hafi alist upp við misrétti
kynjanna? Snemma vanist því
að kynsystur í sviðsljósinu og
stallsystur á framabraut njóti
ekki sannmælis og uppskeri
ekki eins og til er sáð? Árþús-
unda misrétti hverfur ekki eins
og dögg fyrir sólu.
Í kosningunum 12. maí geta
fósturlandsins freyjur leyst
sjálfar sig og miklu fleiri úr
klakaböndum núverandi stjórn-
ar. Þá yrði að minnsta kosti
ekki reynt að kenna konum um
áframhaldandi vetrarríki við
ysta haf.
Kalt er
konulausum
Einar Sigmarsson skrifar um
misjafna stöðu kynjanna
Einar Sigmarsson
» Frá örófialda hefur
verið reynt að
kenna konum
um ýmislegt
sem miður fer.
Eitt kunnasta
dæmið um það
leynist í Fyrstu
Mósebók.
Höfundur er íslenskufræðingur.