Morgunblaðið - 20.07.2007, Side 16

16 FÖSTUDAGUR 20. JÚLÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
Eftir Helga Snæ Sigurðsson
helgisnaer@mbl.is
13 MYNDLISTARMENN, íslensk-
ir sem erlendir, opna á morgun sýn-
ingu í miðbæ Reykjavíkur og í
Kringlunni sem þeir nefna „Mið-
baugur og Kringla: Leisure, admin-
istration and control“. Þessi al-
menningsrými telur hópurinn þau
tvö stærstu og fjölförnustu í borg-
inni.
Listamennirnir komu til landsins
í apríl til rannsóknar- og undirbún-
ingsvinnu og eru nú aftur hingað
komnir til að setja verkin upp og
sýna. Þeir kynntust fyrir tveimur
árum í Helsinki, tóku þar þátt í
myndlistarverkefninu Hard Revolu-
tion sem lauk með sýningu á lest-
arstöðinni Potzdamer Platz í Berlín
í fyrra. Hluti verkefnanna, bæði í
Reykjavík og Berlín, var að færa
myndlistina fjöldanum, víkka hlut-
verk hennar í samfélaginu og koma
henni út fyrir hin dæmigerðu sýn-
ingarrými safna og gallería.
Listamennirnir vinna beint með
umhverfið sem verkin eru sýnd í og
vilja brjóta upp hegðunarmynstur
þess fjölda fólks sem á leið hjá, oft
án þess að taka eftir breytingum á
umhverfi sínu. Listamennirnir eru
þau Anna Lind Sævarsdóttir, Berg-
lind Jóna Hlynsdóttir, Bjarki
Bragason, Conny Blom, Hans Ro-
senström, Juha Laatikainen, Lasse
Ernlund Lorentzen, Linda Nora
Rogn, Pilvi Takala, Stine Marie Ja-
cobsen og Søren Thilo Funde. Einn-
ig koma að sýningunni tveir lista-
menn sem hafa verið í samstarfi við
sýnendur, Etienne de France og
Margit Sade.
Hlutir hverfa í gímaldið
„Það er svo erfitt við almennings-
rými að það er ekki hægt að setja
upp verkin með miklum fyrirvara,
því þá ganga þau úr sér eða fá birt-
ingu sem á ekki endilega að vera
fyrir opnunina,“ segir Bjarki. Verk-
in séu margs konar, sum séu gagn-
virk, önnur fara inn í myndmál stað-
anna. „Þetta verður allt miklu
skýrara á morgun, nákvæmlega
hvernig verkin líta út en þau eru
alla vega öll komin af teikniborðinu
og tilbúin,“ segir Bjarki.
Á fólk eftir að átta sig á því að
þetta séu listaverk þegar það geng-
ur fram hjá þeim?
„Við erum búin að vera að skoða
þessa tvo staði í tæpt ár. Það sem
stingur mann fyrst, t.d. í Kringl-
unni, er hvað hlutirnir hverfa fljótt
inn í gímaldið. Þetta er svo stórt
umhverfi. Ég held þetta eigi að fara
á báða vegu, að sum verkin verði
bjagaður hluti af raunveruleika
fólksins en önnur stingi meira í stúf.
Við erum t.d. með nokkur bíla-
stæði í miðbænum sem hafa verið
tekin undir skrúðgarða og fótbolta-
völl sem hefur verið byggður upp á
bílaplani á horni Kringlumýr-
arbrautar og Miklubrautar, sem er
lokaður af. Sumir hlutir fara því al-
veg inn í þetta borgarlandslags-
myndmál en eru þó óaðgengilegir,
ganga gegn hlutverki staðarins, þó
það sé alls ekki heildartilgangur
sýningarinnar. Þetta eru vangavelt-
ur um notkun á rýminu og hlutverk
þess, hugtakið Kringlu og miðbæ.“
Miðbær, miðbaugur og kringla
Af hverju er orðið „miðbaugur“ í
titlinum?
„Kringlan er þessi hnattkringla,
heimskringla, áhugavert að það
nafn sé á Kringlunni. Svo er það
miðbærinn og miðbaugurinn,
Kringlan, þetta flúttar svolítið sam-
an. Tveir spíralar,“ segir Bjarki.
Hvað verkefnið Hard Revolution og
sýninguna á lestarstöðinni varðar
segir Bjarki að listamennirnir hafi
reynt að greina rýmið, sögu þess og
notkun og brjóta það svo upp með
sýningunni sjálfri. „Það er mjög
skemmtilega að sjá hvernig fólk
stoppar þegar maður setur svona
hlut inn í almenningsrými. Það kem-
ur fálmandi að leita að svörum við
þessu órökrétta rými sem komið er
upp. Sérstaklega í þessari lestarstöð
í Berlín, hún er svo ný, fólk staldrar
ekkert við, það er ekkert um að vera
þar. Boðleiðirnar eru mjög skýrar í
húsinu, fólk gengur frá einum enda í
annan eins og þar sé merkt göngu-
leið,“ segir Bjarki. Línur séu í gólf-
inu og listamennirnir hafi seinna
komist að því að arkítektarnir hönn-
uðu þær með brunaútganga í huga.
Aðrar boðleiðir
Þurfa verk í svona almennings-
rýmum ekki að vera sterkari en
verk í galleríum og söfnum, þar sem
meiri líkur eru á því að fólk strunsi
fram hjá þeim?
„Þú þarft að vissu leyti að nota
annað tungumál og sleppa ýmsum
hlutum sem skipta ekki beinlínis. Ef
þú ert með sterkt konsept geturðu
strípað það niður í nokkur orð eða
eina mynd, getur tekið burt þessa
fínlegu nálgun sem maður vill að
fólk noti í listrýmunum.“ Ef verkin
séu úti verði menn að reikna með
skemmdarverkum, veðurfari og
fleiru sem ekki þurfi að glíma við í
innanhúss. Bjarki segir muninn á
hefðbundnum útilistaverkum og
sýningunni sem verður opnuð á
morgun þá að útilistaverk séu meira
minnisvarðar, ýmist um listina eða
ákveðna menn. Í sýningunni sem
hefst á morgun sé frekar reynt að
vinna út frá umhverfinu og velta
fyrir sér hlutverki rýmisins.
Sýningin hefst í Kringlunni kl. 15
og síðan í Ráðhúsinu kl. 17.30 með
tónleikum. Haldið verður í göngu-
ferð um miðbæinn og sýningin skoð-
uð. Í Gallerí Dvergi verður opnuð
sýning Önnu Lindar Sævarsdóttur
og Lindu Rogn sem er hluti af þessu
verkefni. Sú sýning hefst kl. 18.30.
Hegðunarmynstrið brotið upp
Morgunblaðið/Sverrir
Rými „Það er mjög skemmtilegt að sjá hvernig fólk stoppar þegar maður setur svona hlut inn í almenningsrými.“
» Það sem stingurmann fyrst, t.d. í
Kringlunni, er hvað
hlutirnir hverfa fljótt
inn í gímaldið.
KRISTJÁN Steingrímur notaði
smásjá við gerð teikninga sinna og
málverks sem hann sýnir nú í Jónas
Viðar Gallery á Akureyri. Verk hans
eru af sama toga og þau sem sýnd
voru í Safni í Reykjavík fyrir ekki
mjög löngu, en teikningarnar eru
allar unnar á þessu ári og því nýjar.
Hér hefur Kristján haldið áfram
með þá fínlegu vinnu sem hann
sýndi í Safni. Málverkið er frumlega
unnið, fræsað með bor svo striginn
sem kemur í ljós myndar teikn-
inguna á yfirborðinu. Teikningarnar
eru byggðar á ögnum jarðvegs og
gróðurs sem listamaðurinn skoðar í
smásjá og yfirfærir síðan á papp-
írinn, en fyrirmyndin er óþekkj-
anleg.
Í teikningunum er það samspil af-
ar fínlegra lína sem skapar hreyf-
ingu á myndfletinum, það sem virð-
ist allt að því tilviljunarkennt eða
líkt og unnið með náttúruröflum eins
og vindinum er í raun úthugsað svo
niðurstaðan er lifandi teikning sem
dregur áhorfandann að sér og býður
upp á margs konar úrlestur, líkt og
þegar myndir birtast í steinum eða
við, og er þá myndefnið eins og kom-
ið í hring og hefur öðlast eiginleika
þeirrar náttúru sem notuð var til
grundvallar, en á annan máta.
Teikningar og málverk Steingríms
eru heillandi einföld og flókin í senn,
persónuleg blanda af naumhyggju
og lágstemmdri náttúrulýrík.
Landslag í smásjá
MYNDLIST
Jónas Viðar Gallery
Til 19. júlí. Opið fös. og lau. kl. 13-18.
Aðgangur ókeypis.
Kristján Steingrímur
Ragna Sigurðardóttir
Morgunblaðið/Hjálmar S. Brynjólfsson
Margbrotið Teikningar og málverk Kristjáns eru einföld og flókin í senn.
HINN stuðandi titill sýningar Birgis
Snæbjörns og JBK Ransu „Hreinn
hryllingur“ vísar samkvæmt frétta-
tilkynningu á hvernig hugmyndir
um hreinleikann hafi verið notaðar
sem ástæða þjóðarmorða og einnig
vegið þungt í fagurfræðilegum kenn-
ingum um hreint form í listum.
Birgir Snæbjörn er þekktur fyrir
hin afar dauflituðu málverk sem oft
á tíðum sýna hinn ljóshærða og blá-
eygða kynstofn í svo upphöfnum
hreinleika að myndefnið nánast
hverfur. Verkin hafa oft verið tengd
gagnrýni á þjóðernishyggju og úr-
valskenningar tengdar henni.
JBK Ransu hefur á undanförnum
árum unnið með kenningar hins
hreina forms í málverkinu og m.a.
dregið fram hugmyndafræðilegan
og sjónrænan möguleika þeirra til
blekkinga.
Samvinna þessara tveggja lista-
manna undir titli hreins hryllings
ýtti undir væntingar um að á sýning-
unni færi fram umræða milli þessara
tveggja tilbrigða við fasískan hrein-
leika og jafnvel sett í samhengi við
slíkar hugmyndir samtímans.
Það veldur því vissum von-
brigðum fyrir þá listunnendur sem
þekkja listamennina að sýningin
sjálf bætir ekki neinu við titilinn og
þá umræðu sem áður hefur verið
tengd við verk þeirra.
Framlag JBK Ransu á sýningunni
er afar einsleitt þar sem hakakross-
inn er ítrekað stef og hið eina. Hinar
skerandi línur þar sem neonlitir
spila á móti andstæðum lit í hverri
mynd af þessum illræmda krossi eru
í fullkomri andstæðu við hinn litla-
yfirmálaða hvíta postulínsfugl sem
minnir á snjótittling, en reynist þó
þröstur samkvæmt sýningarskrá.
Þessar sjónrænu innbyrðis and-
stæður sýna þó aðeins ólíka birting-
armynd á sömu fagurfræðilegu hug-
myndinni.
Það virðist vera óþarflega mikil
einföldun að tefla fram tákni sem er
svo hlaðið ákveðinni sögulegri vísun
um þjóðarmorð að það stendur sem
fullkomin hræðileg undantekning.
Ransu notar þó form hakakrossins
með áhrifaríkum hætti í bakher-
bergi sýningarrýmisins þar sem æp-
andi litur er notaður á neikvæð form
merkisins svo krossinn sjálfur verð-
ur til í tómarúminu umhverfis þau.
Verk Birgis Snæbjörns gefa
möguleika á frjórri hugrenninga-
tengslum. Er hinn „hreini“ kynþátt-
ur að deyja út og hverfa í myndum
hans? Hvað eiga hinar hvítmáluðu
postulínsstyttur að standa fyrir. Yf-
irmálun og hvítþvottur sem leiðir til
tortímingar?
Á síðustu áratugum höfum við
orðið vör við tilhneigingu listarinnar
til að vantreysta hinu eina og hinu
hreina. Jafnvel svo mjög að hvers
konar hugmyndir um jákvæðan
hreinleika mannsins hafa átt undir
högg að sækja. Þess vegna virðist
ádeilan í sýningunni á fasískan
hreinleika svoldið gömul lumma,
sérstaklega þegar notast þarf við
dæmi úr seinni heimsstyrjöldinni á
sama tíma og það ætti að vera til nóg
af dæmum í samtímanum, ekki síst í
okkar eigin þjóðernishyggju og
þeirri orðræðu sem hún byggist á.
Umræðan um fagurfræðilegan
hreinleika í listum nær sér heldur
ekki á strik í sýningunni þar sem
hugmyndir samtímans um sannleik-
ann eru breyttar frá tímum ismanna
í listum.
Sýningin lagði upp með áhugavert
þema og möguleika á áhugaverðri
samræðu sem hún stendur ekki und-
ir þrátt fyrir að verk hvors lista-
manns fyrir sig sé í samræðu og
samræmi við þeirra eigin myndlist-
arferil.
Hvítur tittlingur
MYNDLIST
Suðsuðvestur Hafnargötu 22,
Reykjanesbæ
Sýningin stendur til 5. ágúst. Breyttur
tími í júlí, opið laugardaga og sunnudaga
kl. 13-17.30 og eftir samkomulagi
Birgir Snæbjörn Birgisson og JBK Ransu –
Hreinn hryllingur
Þóra Þórisdóttir
Samræða tveggja listamanna
Sýningin leggur upp með áhuga-
vert þema og möguleika á áhuga-
verðri samræðu.