Morgunblaðið - 19.05.2008, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 19. MAÍ 2008 21
UMRÆÐAN
LANDSBYGGÐIN á Íslandi á
um margt undir högg að sækja og
skilningsleysi ríkir í garð hennar
hjá allt of mörgum. Þetta á raun-
inni bæði við um byggðir sem eru
á undanhaldi og byggðir sem hafa
verið í sókn. Hruna-
mannahreppur með
Flúðir sem þjónustu-
miðstöð er samfélag
sem um árabil hefur
verið í sókn eins og
aðrar blómlegar
byggðir í uppsveitum
Árnessýslu. Afar þró-
uð samvinna er milli
uppsveitahreppanna.
Sveitarfélögin reka í
sameiningu ýmis
byggðasamlög með
sameiginlega starfs-
menn eins og bygg-
ingarfulltrúa, skipulagsfulltrúa, fé-
lagsmálafulltrúa og
ferðamálafulltrúa. Nýlega hefur
Flóahreppur orðið þátttakandi í
þessu samstarfi. Sérstakar skrif-
stofur eru fyrir hvert þessara
embætta. Með tilkomu brúar og
vegtengingar við Bræðratungu
sem verður að veruleika eftir tvö
ár styrkist samvinna uppsveitanna
enn frekar og vegalengdir styttast
til mikilla muna.
Fólksfjölgun í Hrunamanna-
hreppi hefur fylgt landsmeðaltali
síðustu tíu árin og aukning er í
framleiðslu grænmetis og land-
búnaðarafurða sem og í iðnaði og
ferðaþjónustu. Mikil uppbygging
og framkvæmdir hafa verið á
undaförnum árum í hreppnum.
Um 11% íbúanna eru af erlendu
bergi brotnir.
Um árabil hefur Kaupþing
(gamli Búnaðarbankinn) og Ís-
landspóstur verið í góðu samstarfi
á Flúðum og rekið þar afgreiðslu
og þjónustustöð. Í samdrætti
bankanna hefur verið ákveðið að
leggja niður afgreiðslu Kaupþings
á Flúðum og leggst af
þessum sökum af-
greiðsla Íslandspósts
niður í þeirri mynd
sem hún hefur verið,
en verður leyst með
öðrum hætti, íbúum
hreppsins til ama og
armæðu. Bún-
aðarbankinn þjónust-
aði bændur um árabil
og þess vegna er það
sem köld gusa í andlit
þeirra bænda sem
lögðu grunninn að
Kaupþingi að leggja
niður afgreiðslu í einu blómlegasta
dreifbýlissamfélagi landsins. Í af-
greiðslunni á Flúðum eru 1,8
stöðugildi, opið er frá kl. 11.15-16.
Auðvitað kostar starfsmannahald
og rekstur húsnæðisins sitt en hér
er ekki um svimandi upphæðir að
ræða. Ég ætla ekki að gagnrýna
rekstur bankans, til þess hef ég
engar forsendur, en í umræðunni
um ofurlaun einstakra stjórnenda
og ýmiss konar flottheit þegar í
lúxusboðsferðum stórra við-
skiptavina eru laxveiðar í dýrustu
laxveiðiám landsins, hygg ég að
rekstur lítils útibús úti á landi
skipti ekki sköpum. Þetta er ein-
ungis hluti af nauðsynlegri þjón-
ustu í ört vaxandi samfélagi.
Ég vil því hvetja stjórnendur
Kaupþings og Íslandspósts til að
endurskoða þessa ákvörðun sína
og bið stjórnendur bankans að
minnast uppruna hans og þeirrar
kynslóðar sem lagði drögin að til-
urð hans. Þessi ákvörðun kemur
hvað harðast niður á elstu kyn-
slóðinni á staðnum og þeim út-
lendingum sem hér eru. Einhvers
staðar sá ég að um 70% af sparifé
landsmanna væru einmitt frá fólki
sem væri 67 ára og eldra. Kaup-
þing er myndarlegur banki og
gaman hefur verið að fylgjast með
útrás hans, það er jafn aumk-
unarvert að verða vitni að þeirri
þröngsýni og vanvirðingu sem íbú-
um uppsveita Árnessýslu er sýnd
með þessari ákvörðun. Það er
hyggilegt fyrir stjórnendur að
endurskoða þessa ákvörðun og
það sem fyrst, enda hafa um 400
íbúar skrifað undir mótmæli vegna
þessarar ákvörðunar stjórnenda
bankans.
Er Kaupþing búið
að gleyma
uppruna sínum?
Ísólfur Gylfi Pálmason gagn-
rýnir þá ákvörðun að leggja
niður afgreiðslu Kaupþings á
Flúðum
»Ég hvet stjórnendur
Kaupþings til að
endurskoða þá ákvörð-
un sína að leggja niður
afgreiðslu bankans en
það kemur hvað harðast
niður á eldra fólki.
Ísólfur Gylfi Pálmason
Höfundur er sveitarstjóri Hruna-
mannahrepps.
UNDANFARIÐ hefur mikið ver-
ið fjallað um landbúnaðarmál, eink-
um frjálsan innflutning kjöts. Af
því tilefni er vert að skoða sér-
staklega þann ein-
stæða árangur sem
náðst hefur und-
anfarin ár í gæðastýr-
ingu og sjúkdóma-
vörnum við
framleiðslu á kjúk-
lingakjöti hér á landi.
Þar hafa íslenskir
kjúklingaframleið-
endur og heilbrigðisyf-
irvöld tekið saman
höndum svo að til
hreinnar fyrirmyndar
er. Sérstaklega er vert
að huga að kamfíló-
baktersýkingum sem
eru algengasta maga-
kveisa sem leggst á
fólk á Vesturlöndum.
Kamfílóbakter er sýk-
ill sem getur borist
um munn og valdið
heiftarlegri niður-
gangspest, stundum
svo alvarlegri að við-
komandi þurfa að
leggjast inn á spítala
og geta átt lengi í
veikindunum.
Rifjum upp ástand-
ið sem ríkti hér á
landi sumarið 1999
þegar margir veiktust af kamfíló-
bakter, magakveisu sem þáverandi
landbúnaðarráðherra Guðni
Ágústsson lýsti sem hreinustu
manndrápspest. Staðfest var með
rannsóknum hjá sýkladeild Land-
spítala – háskólasjúkrahúss að 435
einstaklingar hefðu veiktst af kam-
fílóbakter, flestir hérlendis. Rann-
sóknir leiddu síðar í ljós að margir
veiktust við að neyta kjúklinga-
kjöts, sérstaklega þegar kamfíló-
baktermengaður kjúklingur var
matreiddur á sama tíma og verið
var að skera niður salat. Af rann-
sóknunum var dreginn sá lærdóm-
ur að brýnt væri að draga úr dreif-
ingu á fersku
kamfílóbaktermenguðu kjúklinga-
kjöti til að sporna við matarsýk-
ingum.
Í byrjun árs 2000 settu íslensk
heilbrigðisyfirvöld (embætti yf-
irdýralæknis) af stað reglubundið
eftirlit með kamfílóbakter í kjúk-
lingaeldi til þess að kanna hvernig
ástandið væri. Jafnframt var leitað
leiða til að sporna við sýkingum.
Það sést ekki á kjúklingum hvort
þeir eru með eða án kamfílóbakter
og því voru sýnatökurnar eina leið-
in til að afla upplýsinga. Hver ein-
asti kjúklingahópur var og er enn
rannsakaður í þessu tilliti. Ef kam-
fýóbaktersýking greinist, eru allar
afurðir úr hópnum frystar eða hit-
aðar. Sýkilinn drepst að mestu við
frystingu og drepst alfarið ef hita-
stig fer upp í 56°C.
Markmið kjúklingaframleiðenda
hefur verið að gera allt sem í þeirra
valdi stendur til að draga úr kam-
fílómengun í kjúklingaeldi. Þetta
hefur verið gert með markvissum
aðgerðum á kjúklingabúunum.
Jafnframt hefur þess verið sam-
viskusamlega gætt að dreifa ekki
afurðum sem vitað er að eru kam-
fílómengaðar. Á sínum tíma óskuðu
kjúklingabændur eftir að komið
væri á laggirnar reglubundnu eft-
irliti með kamfílóbakter í kjúklinga-
eldi. Til marks um þetta frábæra
samstarf milli heilbrigðisyfirvalda
og kjúklingaframleiðenda skal
nefna að ákvæði um að mengaðir
afurðir skuli frysta eða hita-
meðhöndla var ekki sett í reglugerð
fyrr eftir rúmlega tveggja ára
reynslutíma. Á meðan unnu allir
eftir fyrrgreindri reglu. Árlega
verja kjúklingaframleiðendur tug-
um ef ekki hundruðum
milljóna í sýnatökur og
aðrar fyrirbyggjandi
aðgerðir. Nú er svo
komið að það heyrir til
algerra undantekninga
ef einstaklingur veikist
af völdum kamfílóbak-
termengaðs kjúklinga-
kjöts á Íslandi. Ástæð-
an er einfaldlega sú að
við erum í allra
fremstu röð í heim-
inum varðandi hrein-
læti og sjúkdómavarn-
ir í framleiðslu á
þessari eftirsóttu holl-
ustuvöru.
Í dag vofir yfir að
innflutningur á hráu
kjöti verði leyfður m.a.
vegna óska yfirvalda
um að efla samkeppni
á matvörumarkaðnum.
Þetta mun m.a. hafa í
för með sér að Íslend-
ingar geta keypt inn-
flutt, hrátt og kamfíló-
mengað kjúklingakjöt
sem mun væntanlega
leiða til aukinna sýk-
inga í fólki. Ástæðan
er einföld: Innflutt
kjúklingakjöt er miklu líklegra til
að valda sýkingum í fólki enda er
kamfílóbaktersmit í kjúklingaeldi
erlendis allt að 10 sinnum algengari
en á Íslandi.
Samkvæmt upplýsingum frá
Matvælastofnun (MAST) er ekki
hægt að sækja um sérákvæði til að
hefta innflutning á hráu kjúklinga-
kjöti sem hugsanlega getur verið
með sjúkdómsvaldandi kamfílósýkla
eins og gildir um salmonellu.
Ísland hefur áunnið sér stöðu í
heiminum með framúrskarandi ár-
angur í vörnum gegn kamfílóbak-
termengun í kjúklingum. Engin
önnur lönd hafa náð að fækka smit-
tilvikum í fólki með sömu virkni og
við. Árið 2001 tóku Norðmenn upp
samskonar kerfi og var við lýði á
Íslandi til að reyna að stemma
stigu við kamfílóbaktersýkingum
hjá sér. Mörg önnur lönd vilja
gjarnan gera hið sama, en eru m.a.
bundin vegna samninga við ESB.
Jafnvel ráðamenn í Brussel vilja
gjarnan taka upp „íslenska frysti-
kerfið“ eins og íhlutandi aðgerðir
okkar eru kallaðar.
Hverju viljum við fórna?
Viljum við kasta okkar einstaka
árangri í matvælagæðum fyrir borð
undir yfirskini viðskiptafrelsis? Ef
innflutningur kjúklingakjöts verður
gefinn frjáls og innlend framleiðsla
ekki varin með tollum eða öðrum
úrræðum verður samkeppnisstaða
íslenskra kjúklingaframleiðenda
mjög erfið. Sanngjörn réttlæt-
iskrafa er að innlendir framleið-
endur fái að sitja við sama borð og
erlendir sem ekki þurfa leggja í
metnaðarfullar aðgerðir til að koma
í veg fyrir alvarlega vörugalla, svo
sem kamfílóbaktersýkingar. Viljum
við láta frjálsan innflutning yfir
okkur ganga og glata fyrirmynd-
arheitinu?
Ísland fyrir-
myndarlandið?
Jarle Reiersen skrifar
um innflutning á kjöti
og matarsýkingar
»Ný mat-
vælalöggjöf
felur í sér að Ís-
land verður að
gefa eftir varnir
gegn kamfíló-
bakter í kjúk-
lingum. Skoð-
aður er árangur
sem hefur náðst
hérlendis.
Jarle Reiersen
Höfundur er framleiðslustjóri
Reykjagarðs og fv. dýralæknir ali-
fuglasjúkdóma.
ÁRIÐ 1944 hófst tilraun hér á
harðbýlli klettaeyju í miðju Norður-
Atlantshafi er nefnd
hefur verið lýðveldið Ísland.
Nokkrir hugsjónamenn og ofur-
hugar komu því á að eyjarskeggjar
tóku sér það vald að lýsa yfir sjálf-
stæði í skjóli hernáms.
Tilefni skrifa þessara er að nú
nálgast þau tímamót sem alþjóðlega
hafa fengið heitið
„Þegar ég verð 64 ára“
(When I am 64). Á
þeim tímamótum er
gjarnan litið um öxl og
lagt mat á hvað hefur
áunnist og hvers megi
vænta í komandi fram-
tíð.
Velferð þjóða er
ætíð mæld í lífskjörum
almennings og eft-
irtaldir þættir lagðir
til grundvallar:
 Kaupmáttur að
frádregnum beinum
sköttum
 Óbeinir skattar
 Matvælaverð
 Húsnæðiskostnaður
 Vaxtakostnaður
 Sjúkratryggingar
 Hvernig háttað er framfærslu
þeirra sem minna mega sín.
 Verðbólga
 Styrkur gjaldmiðils
Til að einfalda samanburð þennan
er samanburðarlandið Danmörk.
Svarið við ofangreindum liðum er
eftirfarandi.
 Kaupmáttur hér á landi er í
besta tilfelli sambærilegur en feng-
inn með löngum vinnutíma
 Óbeinir skattar sambærilegir
 Matvælaverð hærra hér á landi
 Húsnæðiskostnaður hugs-
anlega sambærilegur
 Vaxtakostnaður hærri hér á
landi
 Sjúkratryggingar sambæri-
legar
 Danmörk stendur sig betur við
framfærslu þeirra sem
minna mega sín
 Verðbólga er
hærri hér á landi
 Fram að seinni
heimsstyrjöld var 1
dönsk króna jöfn 1 ís-
lenskri krónu, en nú
þarf 1640 íslenskar
krónur til að eignast 1
danska krónu. (Hér er
notað gengi 12/5/2008
og bætt við 2 núllum
sem tekin voru af krón-
unni þegar hún var
fegruð.)
Þegar horft er á þessar nið-
urstöður er full ástæða til að spyrja
sig hvort framtíðin verði bjartari.
Þessari hugleiðingu er fljótsvarað.
Allir landsmenn eru sammála um að
eyjarskeggjar skuli búa sig undir
komandi mögur ár og viðurkenna
það í leiðinni að það er ekkert til í
sjóðum til mögru áranna.
Hvers vegna er svona komið fyrir
okkur? Svarið er mjög einfalt; ís-
lenska stjórnkerfið í heild minnir
helst á það fyrirkomulag sem má
helst finna í hreppsnefndum með
viðeigandi höfðingja- og ætt-
artengslum. Hér er og hefur verið
við völd risavaxin hreppsnefnd þar
sem hagsmunir mjög fárra hafa veg-
ið meira en almúgans.
Hvað er til ráða og hvernig má
ráða bót á þessu ástandi til að lífs-
kjörin í Íslandshreppi verði sam-
bærileg við Danmörku, og losa okk-
ur við stóran hóp mistækra
ráðamanna sem hafa fengið 64 ár til
að sanna sig? Það er bara ein lausn
og hún er eftirfarandi:
Hreppsbúar taki sig saman og
skrifi Margréti Þórhildi drottningu
fallegt bleikt bréf þar sem við biðj-
umst afsökunar á þessu frumhlaupi
forfeðra okkar og óskum eftir að
verða dönsk nýlenda á ný.
Hugleiðingar þessar eru ritaðar í
Listamiðstöðinni Straumi.
Netfang : sverrir@vikingc-
ircle.com.
Íslandshreppur – Hver sér um
þig þegar þú verður 64 ára?
Sverrir Örn Sigurjónsson
vill að Ísland verði dönsk ný-
lenda á ný
Sverrir Örn
Sigurjónsson
» Allir landsmenn eru
sammála um að eyj-
arskeggjar skuli búa sig
undir komandi mögur ár
og viðurkenna það í leið-
inni að það er ekkert til í
sjóðum til mögru ár-
anna.
Höfundur er viðskiptafræðingur.
Fáðu úrslitin
send í símann þinn