Morgunblaðið - 28.07.2008, Side 22

22 MÁNUDAGUR 28. JÚLÍ 2008 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
SNORRI Páll Jóns-
son skrifar grein í
Morgunblaðið 23. júlí
sl. sem nefnist „Ál-
framleiðslan í hnatt-
rænu samhengi“. Þar
hefur hann eftir mér:
„Jakob Björnsson,
fyrrverandi orku-
málastjóri, skrifaði
fyrir ekki svo löngu
grein í Morgunblaðið þar sem
hann talaði fyrir hönd íslensku
þjóðarinnar og sagðist ekki vera
tilbúinn til að slaka á þeim lífs-
gæðum sem við búum við.“ Í fram-
haldinu segir hann mig enga heim-
ild hafa til að tala fyrir hönd
300.000 manns.
Það er rétt hjá honum, enda hef
ég aldrei tekið mér þá heimild.
Það sem Snorri Páll er þarna að
vísa til er að ég sagði í grein sem
ég skrifaði í Morgunblaðið 5. júní
sl. og nefndist „Nei! Við erum ekki
reiðubúin til lakari lífskjara“.
Greinin var svar mitt – „og að ég
held mikils meirihluta þjóðarinnar“
– við svohljóðandi spurningu leið-
arahöfundar blaðsins nokkru áður:
„Erum við tilbúin að taka á okkur
þær takmarkanir á lífskjarabata á
næstu árum sem því mundi
fylgja?“ (að ganga ekki lengra að
sinni í nýtingu orkulinda þjóð-
arinnar). Svar mitt var svohljóð-
andi:
„Mitt svar – og að
ég held mikils meiri-
hluta þjóðarinnar – er
nei. Við erum ekki
tilbúin að taka á okk-
ur þær takmarkanir á
lífskjarabata á næstu
árum sem því mundi
fylgja að nýta ís-
lensku orkulindirnar
ekki frekar en orðið
er.“
„Mikill meirihluti
þjóðarinnar“ er ekki
endilega 300.000
manns eins og Snorri leggur mér í
munn. Svo margir hafa raunar enn
ekki kosningarétt á Íslandi.
Grein Snorra fjallar um þann
hluta áliðnaðarins í heiminum, svo
sem súrálsvinnslu, sem aðallega
fer fram í þróunarlöndum. Ým-
islegt er réttmætt í grein hans,
enda eru mörg ljót dæmi til um
samskipti fyrirtækja í iðnríkjunum
– ekki álfyrirtækja sérstaklega –
við þessi ríki fyrr og síðar. En
hann gáir ekki að því að kjör
verkamannsins í Jamaíka eru ná-
kvæmlega hin sömu hvort heldur
súrálið sem hann framleiðir fer til
Íslands þar sem unnið er úr því ál
með losun á 1,7 kg koltvísýrings á
hvert kg áls, eða til lands þar sem
ál er unnið úr því með rafmagni úr
eldsneyti þar sem losunin við
framleiðslu raforkunnar og vinnslu
álsins er 14,2 kg á hvert kg áls.
14,2 kg í stað 1,7. Gróðurhúsa-
áhrifin eru mesta umhverfisógn
samtímans og koma bæði við
verkamanninn á Jamaíka og millj-
arðamæringinn í New York.
Þessi munur skiptir svo sann-
arlega máli.
Snorri Páll gáir heldur ekki að
því að þegar öllu er á botninn
hvolft er það neytandinn sem end-
anlega ákveður álframleiðslu
heimsins. Enginn framleiðir til
lengdar ál sem ekki selst. Vissu-
lega er sumt af álnotkun heimsins
sóun, en aðeins lítill hluti sem ekki
ræður úrslitum. Það á raunar ekk-
ert sérstaklega við um ál. Skyldi
Snorri hafa á heimili sínu eldhús-
áhöld úr áli? Skyldi hann stundum
ferðast með flugvélum, sem að
stærstum hluta eru úr áli?
Og hvaða samræmi er í því að
fljúga fram og aftur um heiminn
til að syngja og hamast samtímis
gegn því að álið í flugvélarnar sé
framleitt þar í heiminum sem
minnst gróðurhúsaáhrif fylgja
framleiðslu þess? Lýsir það um-
hyggju fyrir framtíð mannsins á
jörðinni? Framtíð eigin áheyrenda
og afkomenda þeirra?
Að gera sér
ljós aðalatriði máls
Jakob Björnsson
svarar grein Snorra
Páls Jónssonar
» … það er neytand-
inn sem endanlega
ákveður álframleiðslu
heimsins. Enginn fram-
leiðir til lengdar ál sem
ekki selst.
Jakob Björnsson
Höfundur er fyrrverandi
orkumálastjóri.
HÖRMULEGUR
dauði ungs manns og
umræða um einelti í
kjölfarið gefur okkur
ærið tilefni til skoð-
unar á framkomu
okkar hvers við ann-
að. Umræðan hefur
einkum beinst að
þeim aðferðum sem
beitt er í grunn-
skólum til að sporna við því
hryggilega meini sem einelti er.
Þetta er að sönnu mein sem allt
samfélagið verður að sameinast
gegn. Grunnskólinn er aðeins hluti
af samfélaginu og umræðan þarf
að vera víðtæk og snúast um fleira
en það sem þar gerist. Við þurfum
t.d. að hugleiða og ræða hvort
dagleg umfjöllun og samræða í
þjóðfélaginu sé nægilega ábyrg og
hvort sú virðing sem við sýnum
sjálfum okkur og hvert öðru sé
nægilega mikil. Hvaða viðmið höf-
um við hvert og eitt um virðingu
fyrir náunganum og eigum hans?
Hvernig ræktum við virðingu í
uppeldishlutverkinu? Einnig má
spyrja hvernig unnið sé gegn ein-
elti í fyrirtækjum og ýmsum
stofnunum s.s. háskólum, fram-
haldsskólum og í íþrótta- og tóm-
stundastarfi.
Margir grunnskólar vinna eftir
hugmyndafræði sem
kennd er við Dan Ol-
weus: Gegn einelti og
andfélagslegri hegð-
un. Öldutúnsskóli er
einn þeirra skóla sem
hafa nýtt þessa leið
með góðum árangri.
Samkvæmt aðferð Ol-
weusar er nemendum
kennt á skipulegan
hátt að vera virkir við
að koma í veg fyrir og
stöðva einelti. Starfs-
fólk og nemendur eru
þjálfaðir í að vera vel á verði og
ræða opið um samskipti og þau
mörk sem við setjum hvert öðru
um framkomu. Lögð er áhersla á
eftirlit og íhlutun hinna fullorðnu
og að það sé ekki feimnismál að
ræða það ef einhverjum er mis-
boðið. Allir foreldrar fá handbók
með góðum ráðum til að takast á
við eineltismál og væntingar gerð-
ar til þeirra um að taka vel á með
okkur skólafólkinu við úrlausnir
mála. Ekki síst eru foreldrar
hvattir til að vera vakandi fyrir
því að barnið þeirra sé ekki að
leggja aðra í einelti og leita strax
aðstoðar ef þeir verða varir við
slíkt. Í skólanum er gerð skrifleg
áætlun um viðbrögð þegar grunur
leikur á að einelti eigi sér stað og
unnið skipulega eftir henni.
Með þátttöku í Olweusarverk-
efninu fæst aðgangur að vönd-
uðum, stöðluðum spurningalista
sem lagður er fyrir nemendur í 4.
til 10. bekk ár hvert til að skima
umfang og eðli eineltis. Nið-
urstöður gefa dýrmætar upplýs-
ingar frá ári til árs og sam-
anburður við aðra þátttökuskóla
verður mögulegur.
Samanburður á mælingum und-
anfarinna ára gefur vísbendingar
um að einelti sé að aukast á lands-
vísu. Sérstaklega virðist einelti
sem felst í því að gert er grín að
og/eða að gera lítið úr ein-
staklingum vera að aukast. Eins
er einelti áberandi vegna erlends
uppruna og húðlitar. Einnig kem-
ur fram að allt of margir segjast
óttast það að verða lagðir í ein-
elti. Niðurstöður gefa okkur
einnig tilefni til að vera á varð-
bergi varðandi net- og símanotk-
un barna og unglinga.
Skólastefna Hafnarfjarð-
arbæjar gerir ráð fyrir að unnið
sé að SMT-skólafærni í skólum
bæjarins. Aðferðir SMT miða að
auknu öryggi og velferð
barnanna með því að þjálfa þau
og starfsmenn skólans í félags-
og samskiptafærni. Sérstök
áhersla er lögð á að veita já-
kvæðri hegðun og virðingu í
samskiptum athygli og að gefin
séu ákveðin og skýr skilaboð um
það hvers er vænst af hverjum
og einum. Vinnubrögðin byggja
á margra ára rannsóknum sér-
fræðinga í Oregon í Bandaríkj-
unum og er starfsemin hjá okkur
í Hafnarfirði í samráði við þá og
undir stjórn Margrétar Sigmars-
dóttur sálfræðings. Það er mikils
virði fyrir okkur skólafólkið, og
alla þá sem koma að uppeldi og
ummönnun barna í bænum,
hversu vel er staðið að þessu
verkefni af hálfu skólayfirvalda.
Aðferð Olweusar og aðferð
SMT styðja vel hvor við aðra og
eru fyrirtaks verkfæri við rækt-
un virðingar og jákvæðni í sam-
skiptum. Með þessum góðu verk-
færum og samheldni
skólafólksins, foreldra og skóla-
yfirvalda verður okkur verulega
ágengt við að bæta félagslegt
umhverfi barnanna og þar með
vellíðan þeirra.
Orð í belg um einelti
Erla Guðjónsdóttir
skrifar um aðferðir
gegn einelti
»Einelti er mein sem
allt samfélagið verð-
ur að sameinast gegn og
umræðan þarf að snúast
um fleira en það sem
gerist í grunnskólum.
Erla Guðjónsdóttir
Höfundur er skólastjóri Öldutúns-
skóla í Hafnarfirði.
STJÓRNENDUR
landsins, og þá sér í
lagi þeir sem um utan-
ríkismálin fjalla, hafa
verið undir feikilegri
og vaxandi pressu á
undanförnum mán-
uðum. Allir ferðafærir
ráðherrar og margir
embættismenn hafa
mátt þeysa út um út-
lenzkan hvippinn og
hvappinn til að freista
þess að afla atkvæða í
kosningu, þar sem við
keppum um eitt af
tveimur sætum í Ör-
yggisráðinu 2009-2010
við Tyrkland og Aust-
urríki. Atkvæða-
greiðslan fer fram á
Allsherjarþingi S.Þ. í
október.
Utanríkisráðfrúin
hefir varla tekið upp úr töskunni og
rétt stoppað heima til að ná sér hrein
nærföt og sokka. Hinn ötuli forseti
landsins, sem virðist stundum vera
með sitt eigið innbyggt utanrík-
isráðuneyti, hefir hlaupið undir
bagga af sínum alkunnu almennileg-
heitum. Hefir hann ferðast um heim
allan, nema til Eyjaálfu og Suð-
urskautsins, í erindum landsins og
atkvæðasmölun.
Í þessu sambandi sannast vel mál-
tækið, að laun heimsins eru van-
þakklæti. Eftir allt, sem íslenzka
þjóðin er búin að afreka og gera fyrir
heimsbyggðina, hefði ekkert verið
eðlilegra en að Íslandi hefði verið
tryggt öruggt sæti í þessu ráði, sem
kennt er við öryggi. Við, sem eigum
elzta löggjafaþing heims og höfum
gefið mannkyninu Íslendingasög-
urnar, Sigur Rós, Björku og hálfan
Ólaf Elíasson fossamann. Ekki má
heldur gleyma, að 1952 færðum við
allsherjarþinginu að gjöf tvo for-
kunnarfagra fundarhamra eftir Rík-
arð Jónsson og Ásmund Sveinsson.
Án þeirra hefði ekki verið hægt að
halda þessari samkundu gangandi.
Framkoma stórveldanna er nátt-
úrlega fyrir neðan allar hellur. Það
hefir alltaf verið viðurkennt, að Ís-
land hafi haft sérstöðu í heiminum,
en nú viðist það hafa snúist í and-
stöðu. Hvernig hafa Bandaríkin far-
ið með okkur ? Við vorum með þeim í
Íraksstríðinu og fangafluginu og
höfum alltaf staðið við bakið á þeim,
þótt allur hinn vestræni heimur hafi
snúist á móti þeim. Í meira en hálfa
öld höfum við leyft þeim hafa hér
herstöð svo þeir hafi getað varið sitt
eigið land gegn vondum komm-
um.Allan þennan tíma höfum við
sýnt varnarliðinu hlýja gestrisni og
vináttu, og hafa í mörgum tilfellum
blómarósir landsins fórnað sér og
haft samneyti við hermennina og
jafnvel átt með þeim börn. Og hver
voru svo launin ? Kaninn rifti varn-
arsamningnum, fór og skildi okkur
eftir eins og skít í polli.
Og ekki hafa þá Bretar verið al-
mennilegri, enda aldrei fyrirgefið
ósigrana í þorskastríðunum. Og við
sem höfum sent þeim okkar færustu
fjármálasérfræðinga í
stórkostlegri útrás,
kennt þeim að græða
peninga, stofnað og
keypt fyrirtæki, sem
veitt hafa tugum ef ekki
hundruðum þúsunda
Englendinga atvinnu.
Líka opnað bankaútibú,
sem ávaxtað hafa
sparifé þeirra betur en
nokkrir aðrir. Upp úr
þessu höfum við ekkert
skorið nema öfund og
illgirni, sem lýst hefir
sér í fjölmiðlum þeirra.
Rússar hafa ekki ver-
ið neitt sérlega vinsam-
legir. RasPútín finnst
líklega, að hann hafi
gert nóg fyrir landið
með því að auðvelda
bruggævintýrið í St.
Petersburg, sem sagt
er að hafi lagt grunninn
að ofurauði ríkasta Ís-
lendingsins.
Þessi þrjú stórveldi
eru meðal fimm
ríkjanna, sem hafa föst sæti í marg-
umræddu ráði og líka neitunarvald.
Þeim hefði verið í lófa lagið að verð-
launa okkar hamingjusama, litla fyr-
irmyndarland með setu í ráðinu.
Ekki vorum við að fara fram á neit-
unarvald, ekki einu sinni ját-
unarvald. Í stað þess að gera okkur
þennan vinargreiða, láta þau okkur
berjast um sætið við Hund-Tyrkjann
og karlrembusvínin í Austurríki.
Þótt Íslandsfólki sé margt til lista
lagt, er það ekki á heimavelli, þegar
það þarf að slást um atkvæði þeirra
rúmlega 190 landa, sem sitja þing
Sameinuðu þjóðanna. Thor Vil-
hjálmsson kallaði þær einu sinni
Sundurlyndu þjóðirnar, þegar hann
var að stríða frænda sínum, Thor
Thors, sem sat fleiri allsherjarþing
en nokkur annar.
Stærri löndin beita áhrifum og
valdi, sem eru af skornum skammti á
Fróni. En landinn tjaldar því sem til
er, og er þar fyrst að telja kunnáttu
okkar og reynslu í vistvænum orku-
gjöfum. Höfum við þefað upp öll þau
lönd á jarðkringlunni þar sem jarð-
varma er að finna og sent þangað
sendinefndir bormeistara, hvera-
sérfræðinga og bankaútrásarmanna.
Ráðherrar eða forsetinn, sem er
viðurkenndur sem einn umhverfis-
vænasti leiðtogi í heimi, hafa farið
fyrir þessum nefndum og ótal samn-
ingar hafa verið undirritaðir. Þeir,
sem heita okkur stuðningi hjá SÞ, fá
vilyrði um að við munum hjálpa þeim
við að nýta jarðhita þeirra. Svo má
ekki gleyma, að við höfum veitt alls
kyns þróunaraðstoð víða um þriðja
heiminn, m.a. innréttað skólastofur,
byggt félagsheimili og nokkur kló-
sett. Allt þetta ætti að skila sér vel.
En því miður er atkvæðagreiðslan
í október leynileg og því ómögulegt
að vita, hver hefir staðið við sín lof-
orð. Ég segi fyrir mig, að ef við
skyldum tapa kosningunni, myndi ég
ekki bora svo mikið sem eina holu í
þeim löndum, sem okkar úrvalsfólk
heimsótti. Þeir geta bara leyst sín
eigin orkumál eða haldið áfram að
nota olíu. Og ég myndi jafnvel taka
klósettin til baka. Og svo látum við
bara Óöryggisráðið sigla sinn sjó án
Íslandsmanna.
Óöryggisráðið
Þórir S. Gröndal
fjallar um umsókn
Íslands að
Öryggisráðinu
Þórir S. Gröndal
» Íslendingar
eru látnir
berjast um eitt
sæti af tveimur
við Hund-
Tyrkjann og
karlrembu-
svínin í Aust-
urríki.
Höfundur er ræðismaður Íslands
í Suður-Flórída og fyrrverandi
fisksali.

 
  

    



 

  
 

SANDUR MÖL
FYLLINGAREFNI
WWW.BJORGUN.IS
Sævarhöfða 33,
112 Reykjavík,
sími 563 5600