Skinfaxi - 01.05.1915, Síða 6

54
SKINFAXI
Því að frelsi þýðir frelsi og ekkert ann-
aS — ]mð ]iýðir sjálfrœði, ef menn vilja
það heldur. Hið æðsta og fullkomnasta
frelsi er frelsið til að svifta aðra — og
sjálfan sig — frelsinu.
En félagið — það er dautt.
Nú trúa menn ekki lengur á „frelsis-
böndin“, en hafa hugboð um að félags-
skapurinn sé ómissandi samt. Þá fara
menn að reyna að mynda félög, sem eru
laus við öll bönd. Það er viðlíka hægur
vandi, eins og ef inenn færu nú að mynda
nýjan Gleypni af dyn kattarins og skeggi
konunnar og rótum bjargsins og anda fisks-
ins og fuglshráka, því að félagsskapurinn
er bönd, og ekkert annað en bönd.
Félögin eru mynduð, og þau eru svo
frjálsleg, að þau nálgast núll, þ. e. ekki
neitt. Auðvitað gera þau sama sem ekki
neitt. Þau eru í eðli sínu ekkert annað
en óráð hálfsofandi manna, sem dreymir
að eitthvað þuríi að gera, en ekkert sé
hægt að gera. Og svo leggjast þau útaf,
án þess að vita það sjálf, og rísa ekki á
fætur aftur, nema ef einhver vill stofna
félag á sama svæðinu, þá geta þau haft
það til, að rísa upp við olnboga og þykj-
ast lifa, og þykjast hafa einkarétt til að
lifa.
Eru ekki dæmin deginum ljósari, að
þetta er satt? Ganga menn ekki í hjóna-
band til þess að vera frjálsir, og slíta
það, þegar þeir finna, að þeir eru ekki
frjálsir? Höfum við ekki \aiu])félagsmenn,
sem vilja vera frjálsir í verslunarsökum ?
— Takmarkalaust frjálslynda menn —
ómögulega félagsmenn. Höfum við ekki
séð margt félagið rísa og stefna að þörfu
takmarki og springa, svo að „fjarri flugu
brotin“? Höfum við ekki ótal félög, sem
gera sama sem ekki neitt, og eru sama
sem ekki neitt? Vakna til lítils annars
en að sofna aftur.
Og hafa menn ekki oft og víða á milli
sín ófriðareldinn? — innansveitar ófriðinn
— nágrannakritinn — ósamlyndið — log-
andi, eldinn, sem hjartadeigir menn, eins
og eg, þora ekki að koma nærri.
Ungmennafélögin gætu gert niikið. Þau
gætu breytt óyrktu landinu í aldingarða,
akra og skóga. Þau gætu gert líkamlega
beygða og bæklaða þjóð að fegurstu og
hraustustu þjóð í heimi. Þau gætu breytt
ófrjóum þjóðarakrinum í Vitasgjafa viturra
hugsana, hreinna tilfinninga og hiklausra
framkvæmda. Þau gætu spunnið einn
sterkasta þáttinn í mannkynssambandið
mikla. En þau hræðast böndin. Þau vilja
jafnvel helst vera sundruð eins og sauðir
á fjalli. Þau hræðast áreynsluna og sjólfs-
afneitunina.
Varla mun of mikið í lagt, að hver full-
orðinn maður gæti til jafnaðar unnið sér
inn 50 krónum meira árlega, en hann gei'ir.
Það tækist reyndar ekki á næsta ári, þótt
reynt væri, en það tækist að fám árum
liðnum, ef hvorki skorti viljann né við-
leitnina hjá neinum. Hitt er þó ennþá
vissara, að hver maður gæti — til jafnað-
ar — eytt 50 krónum minna, en hann
gerir, og það gæti hann strax á næsta ári,
ef hann vildi. Ef upphæðirnar eru lagðar
saman, verða það 100 krónur á ári frá
hverjum einstökum. (Eg held nú reyndar
að talan mætti vera miklu hærri, ef hag-
ur sá, er verða mætti af öflugum verslun-
arfélagsskap o. fl. væri tekinn með í reikn-
inginn).
Þetta eru gjöld frelsisins. Það eru gjöld
sjálfræðisins og samtakaleysisins. Það eru
gjöld hugsjónaleysisins og vankunnáttunn-
ar og letinnar og óhófsins og ábyrgðartil-
finningarleysisins og allrar ómenskunnar
og illgresisins, sem vex alstaðar þar, sem
félagsskapurinn þrífst ekki.
En þetta er líka gullnáma félagsskapar-
ins, þvi að ef við værum i félagi, sem
hefði vald yfir okkur, og sem eitthvað vildi
framkvæma, þá mundum við " vinna og
spara, félagsskapurinn mundi gera okkur