Skinfaxi - 01.10.1915, Blaðsíða 10

114
SKINFAXI
yrðu stækkaðar. Eg veit ekki hversu
margir þessara manna fengu ósk sína upp-
fylta; en í árslok 1912 voru bændur i
Skotlandi 287 fleiri en í árslok 1911. ÞaS
hafa hlotið að vera aðallega nýbýlismenn,
Auðvitað er það takmörkuð fjárhæð, sem
nefndin hefir árlega úr að spila til þess-
ara nýbýla.
Fagrar listir.
i.
Flestir menn hafa ánægju af fögruin
íistum, í einhverri mynd, en ekki eru nema
sárfáir gæddir þeirri gáfu að geta aukið
listina í heiminum, skapaö ný snildarverk.
Hlutverk fjöldans er þessvegna að njóta
listanna, en ekki að auka þær. Eista-
mennirnir „af guðs náð“ eru uppsprettur,
sem lýsa og verma þúsundir og miljónir
manna áratugum og öldum saman. Þeír
eru velgerðamenn mannkynsins.
Að því er snertir viðleitni manna til að
skilja listaverkin, koma til greina mismun-
andi aðferðir, en þó gætir tveggja aðal-
lega. Sumir vilja rannsaka alt og meta
alt. Þeir vilja grafa upp úr rústum
gleymskunnar hvert gamalt handtak lista-
mannsins og hvert hálfunnið verk hans,
til að geta betur skilið og metið alt starf
mannsins. Hafi þannig eitthvert skáld t.
<1. gert 100 kvæði, þar sem 95 eru mjög
léleg en 5 afbragðs góð, þá vilja þeir draga
af heildareinkunn skáldsins. „Að vísu var
maðurinn skáld“ segja þeir. „Honum tókst
vel einstaka sinnum, en oftast hurfu perl-
urnar í moldviðrinu, sem hann þyrlaði
upp“. Þeim hættir þá til að glevma sjálf-
um perlunum af því þeim þykir svo mik-
ils um vert að geta sannað tilveru leirsins,
sem þær eru hálf-faldar í.
Gagnstætt þessari stefnu kemur önnur
gerólík. Þeir, sem henni fylgja, eru bjart-
sýnir og tilfinningasamir menn. Þeir fara
í gegn um veröld, sern er auðugri af ljót-
leika en fegurð' en þeir sjá ekki það sem
ljótt er. Þeir horfa yfir það, eins og mað-
ur fullur af heimþrá horfir af fjarlægri
strönd í átlina til ættlands síns, og lætur
alt hið nálæga hverfa í draumamóðu, en
sér í anda föðurland sitt, þó fjarri sé.
Þessir menn leita í heimi listanna að því
fáa, sem fagurt er, en alls ekki að hinu
sára, sjúka eða limlesta. Þeir Ieita að
sannri list og snild, sem getur veitt unað
og yndi. Þeim fer eins og manninum,
sem gengur um grænar grundir og stað-
næmist um stund við allra fegurstu blóm-
in, sem verða á vegi hans, en fer hugsun-
arlalaust yfir hversdagslegt grængresið.
Þegar þessir menn hitta skáldið með
5 kvæðin góð og 95 léleg, þá mynda þeir
sér dóm um hann, eftir góðu kvæðunum
fimm en minnast alls ekki á hin, láta eins
og þau væru ekki til. Þeir segja að mað-
urinn hati auðgað heiminn með fimm lista-
verkum. En hve oft honum hafi mistek-
ist komi þeim ekki við. Snildarverkin ein
séu þar eilíft innlegg, og annað sé ekki
lagt á metaskálina. Þeir eru skáldinu engu
að siður þakklátir þó að því hafi mistek-
ist flugið 95 sinnum á æfinni. Dómur um
dáinn hvern er þar bygður á hinumgóðu,
lífvænlegu verkum.
Þessar tvær aðferðir eiga vel við sin á
hvoru sviði. Samtíðin notar meðáltals-
dóminn, en sagan miðar við hœstu tón•
ana. Meðan listamaðurinn lifir mitt á
meðal okkar, horfum við á starf hans eins
og baráttu, eins og glímu við hina óþektu
móður listanna, sem er ófús að veita bless-
un sína. Þegar vel gengur klappa áhorf-
endurnir lof í lófa, en í mótlætinu
snúa þeir baki við listamanninum, eða þeir
æpa að honum og grýta hann. Það segj-
ast áhorfendurnir gera til þess að bæta
listamanninn, til að sýna að þeir þoli hon-
um ekki alt, til að venja hann á að vanda
sig og koma sigri hrósandi með fullgert
listaverk í fangi. Og rétt er að viðurkenna