Skinfaxi - 01.04.1964, Blaðsíða 9

Christian Bönding:
Norrænn lýðháskóli á íslandi
Þessi grein er kjarninn úr út-
varpserindi eftir Christian Bönd-
ing ritstjóra frá Kaupmanna-
höfn, sem fiutt var í Ríkisút-
varpið 17. júlí 1964.
Fyrir fjórum árum var byrjað að undir-
búa starfsemi fyrsta norræna lýðháskólans,
og nú er hann orðinn að raunveruleika á
íslandi.
Ég ætla að leyfa mér að hverfa í hugan-
um hundrað ár aftur í tímann. Þegar Dan-
mörk beið ósigur fyrir Þýzkalandi í stríð-
inu 1864, varð ein afleiðing þess sú, og
ekki hin þýðingarminnsta, að hinir ungu
lýðháskólar á Norðurlöndum efldust geysi-
lega. Næstu tíu árin var fjöldi nýrra skóla
stofnaður, svo að þetta er með réttu kallað
tími lýðháskólanna á Norðurlöndum. Þess-
ir skólar voru ólíkir um margt, þar eð hver
um sig bar svip af sínum forstöðumanni.
Fyrir aldarlok var það komið í ljós að
þeir skólar, sem tileinkuðu sér alþýðlega,
kristilega lífsskoðun, áttu mestu fylgi að
fagna hjá unga fólkinu.
Mikilsvert var það, að margir þeirra
manna, sem stofnuðu skóla á Norðurlönd-
um, í Noregi, Svíþjóð, Danmörku og Finn-
Iandi, voru tengdir vináttuböndum frá unga
aldri og höfðu verið nemendur hins mikla
andans jöfurs Grundtvigs Má þar nefna
nöfn, sem eflaust eru enn kunn á íslandi
— eins og Ludvig Schröder og Askov,
Ernest Trier og Vallekilde, Nörregárd og
Baagö á Testrup og svo Frede Boisen á
Mön.
Orð Kristens Kolds og Ludvigs Schröders
1866 lýsa vel anda hinna fyrstu lýðháskóla.
Kenning Kolds var hinn persónulegi sann-
leikur: Æskumaðurinn þarf að læra að
þekkja sjálfan sig og standa á eigin fótum.
En Schröder vill meira: Lífið er einskis
virði, segir hann, ef við lifum ekki vegna
einhvers, sem er stærra og mikilfenglegra
en við sjálf. Báðir gátu þessir menn orðið
sammála um, að hvorttveggja þetta væri
nauðsynlegt.
Lýðháskólinn dafnaði vel í Noregi, Sví-
þjóð, Finnlandi og Danmörku, en hvers-
vegna slóst ísland ekki í hópinn? Ekki var
það vegna þess að íslendingar hefðu ekki
áhuga á honum. Þeir sóttu einmitt skól-
ana í nágrannalöndunum. Mér segir einnig
hugur um, að menntun margra þeirra ís-
lendinga, sem langskólagegnir eru og nú í
stöðum við háskólann, eigi rætur í lýðhá-
skólahreyfingunni, eins og hún var á Norð-
urlöndum.
Ef til vill er það að einhverju leyti skýr-
ingin á því, að lýðháskólinn náði aldrei
fótfestu á íslandi, að andi hans hafi lifað
innan æðri skólanna?
Það er óhætt að segja, að í Noregi. Sví-
þjóð, Finnlandi og Danmörku sé mikill
mismunur á lýðháskólunum og háskólun-
SKINFAXI
9