Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1964, Blaðsíða 8

Skúmur á flugi sýnir hið mikla vængja-
haf sitt. Ljósmyndina tók William J.
L. Sladen frá Johns Hopkinsháskóla,
sem ásamt greinarhöfundi stjórnaði
fuglamerkingunum.
ið varlega í sundur um miðjuna,
tækinu komið fyrir í hinu tóma
skurni, helmingarnir límdir sam-
an og eggið látið aftur í hreiðr-
ið. Merkin voru talin með vissu
millibili í 9 daga. — Tilraun-
in sýndi meðalhita í skúmeggi
96,6 stig, hámarkshita 103,5 stig,
lágmarkshita 87,0 stig, en með-
alhiti í mörgæsareggi reyndist
vera 92,7 stig, allar mælingarn-
ar miðaðar við Fahrenheit. Egg
voru flutt til og höfð voru skipti
á eggjum í skúmhreiðrum. Þeg-
ar egg var flutt um eitt fet út
fyrir hreiðrið, tók álegufuglinn
það venjulega og lét það aftur í
hreiðrið, þegar þriðja egginu
var bætt við hin tvö, sem fyrir
voru í hreiðrinu reyndi fuglinn
tíðast að unga því út með eigin
eggjum. Þegar höfð voru skipti
á eggi skúms og mörgæsareggi,
sem er hvítt og stærra, lagðist
fuglinn á það án þess að taka
eftir muninum að því er virtist.
Ýmsar tilraunir voru gerðar
með nýklakta skúmsunga til
þess að sjá hver viðbrögð for-
eldranna yrðu. Ég þrýsti rauð-
um jurtalit inn í annað eggið af
tveim, sem voru í sama hreiðri,
til þess að unginn yrði rauður,
þegar hann kæmi úr egginu.
Þegar ungarnir voru komnir úr
báðum eggjunum, lét ég gráa
ungan í hreiður, þar sem einn
ungi var fyrir. Foreldrar hins
222
síðastnefnda önnuðust báða ung-
ana með mestu umhyggju. Dag-
inn eftir tók ég báða þessa unga
og lét rauða ungann í þeirra
stað. Fósturforeldarnir ólu hann
upp eins og ekkert hefði í skor-
izt, þar til hann gat flogið.
Ungafæðan, sem skúmshjónin
safna, æla þau upp úr sér á
jörðina, þar sem ungarnir taka
við henni. Rannsóknir á unga-
fæðunni sína að hún er einkum
fiskar, áta, mörgæsakjöt og stöku
sinnum skúmsauga. Athuganir á
merktum fuglum sýna, að skúm-
urinn fer oft langt — átta míl-
ur og ef til vill miklu lengra í
leit að fæðu handa ungunum. —
Hjónin eru samtaka í því að
stela eggjum úr mörgæsahreiðr-
um. Annar fuglinn lokkar mör-
gæsina burt frá hreiðrinu, en
hinn fuglinn stelur egginu á
meðan,, síðan heggur hann gat á
skurnið, hjónin setjast síðan við
gatið á egginu til skiptis og
gæða sér á innihaldinu. — Það
kann að þykja furðulegt að
Adéle-mörgæsin skuli haldast við
þrátt fyrir stöðugar árásir
skúma, en fjöldi mörgæsa er
miklu meiri en skúma. Ýmislegt
þykir benda til, að skúmarnir
styrki raunverulega mörgæsa-
stofninn með því að ráðast eink-
um á lasburða ungviði og út-
rýma því. Skúmarnir verða var-
ir við kjöt í talsverðri fjarlægð.
Edward A. Wilson, fuglafræð-
ingur í leiðangri Scotts 1911 og
1912 sagði, að þeir hefðu orðið
að drepa sleðahund. Daginn eft-
var var skúmur kominn í hunds-
skrokkinn. Þó var 170 mílna
vegalengd þangað, sem skúmur
var vanur að halda sig við auð-
an sjó. Ég varð fyrir svipaðri
reynslu í sleðaferð 1940, —
dauður hundur dró fljótt að
sér skúm, þó við værum 100 míl-
ur frá auðum sjó. Wilson var
þeirrar skoðunar að óvenjuleg
lyktnæmi skúms væri hér að
verki. Ég er á annarri skoðun.
Athuganir mínar benda til að
fuglinn sé gæddur alveg óvenju-
legri (uncanny) sjón, sem geri
honum fært að verða kjötsins
var. Eitt sinn létum við alveg
nýtt kjöt í gegnsæan plastpoka
og létum hann liggja á jörðinni,
engin lykt komst í gegnum plast-
ið, en skúmar, sem þama voru
á flugi, sáu pokann, rifu hann
upp og átu kjötið. Ef kjötið var
falið á þann hátt, að þakið var
yfir það með lausamjöll, þannig
að það sást ekki, þá flugu skúm-
ar yfir það pg urðu þess ekki
varir, þótt lyktin af því fyndist
í gegnum snjóinn.
Vörn skúmsins á hreiðrinu er
sá þáttur í hegðun hans, sem
mest ber á. Ég fékk mörg tæki-
færi til að veita þessu athygli, á
sama stendur, hvort skúmshjón-
in eiga ungann í hreiðrinu eða
hann er umskiptingur. — Þau
verja hreiðrið af mestu hörku,,
það sem þau verja er svæð-
ið, sem þau hafa helgað sér.
Skúmhjónin ofsækja án af-
láts alla þá, sem inn á þetta
landsvæði koma. Skúmarnir gera
steypiárásir úr 100 til 150 feta
hæð, oft alveg niður að árásar-
markinu í ógnunarskyni, án þess
að snerta það, en oft greiða þeir
högg með vængjum eða löppum.
Ég fékk oftsinnis höfuðhögg.
Loks fékk ég mér langa fjöður
og festi hana við húfuna. Eftir
það létu skúmarnir sér nægja
að berja fjöðrina, en höggin
dundu ekki lengur á höfði mér.
Hinar nærgöngulu árásir skúma
Skúmur heldur á mörgæsareggi í gogg-
inum án þess að brjóta það. Þessi teikn-
ing sýnir eðlilega stærð, hún er gerð
eftir ljósmynd, sem Herbert G. Pontéug
tók árið 1911, þegar hann var í leiðangri
Roberts Falcons Scotts.
VÍKINGUR