Sjómannablaðið Víkingur - 01.06.1999, Blaðsíða 38

sjómanna hefur lýst því hvernig sú fræðsla
sem þeir nutu í skólanum hafi bjargað lífi
þeirra í sjávarháska og á sama hátt hefur
fræðslan gert sjómönnum kleift að standa rétt
að björgun félaga sinna sem hafa lent í hafs-
nauð. Árangur skólans er ótvíræður eins og
allir vita sem til þekkja og alvarlegum slysum
og dauðaslysum á sjó hefur fækkað mjög.
„Slysum á sjó hefur fækkað ár frá ári á þess-
um áratug. Samkvæmt mínum upplýsingum
voru 379 slys tilkynnt til Tryggingastofnunar
á síðasta ári ríkisins miðað við 460 árið áður.
Ég tel hins vegar að fjöldi slysa sem tilkynnt
eru Tryggingastofnun gefi ekki rétta mynd af
ástandinu og það þurfi að gera mun nákvæm-
ari greiningu á þessum slysum sem þangað
eru tilkynnt,“ sagði Hilmar Snorrason skóla-
stjóri Slysavarnarskóla sjómanna í viðtali við
blaðið.
ALLT TALtÐ SEM SLYS
Hilmar situr í Rannsóknarnefnd sjóslysa
og hann bendir á að þótt Tryggingastofnun
berist hundruð slysatilkynninga á sjó á hverju
ári komi aðeins hluti þessara tilvika til kasta
nefndarinnar. „Við í nefndinni erum
kannski að fara yfir 50 - 70 atvik tiltekið ár
þar sem um er að ræða slys á fólki en sama ár
eru tilkynnt yfir 400 slys til Tryggingastofn-
unar. Þó eru öll tilkynnt slys ekki bótaskyld.
Eitt árið komu 51 slys á 40 skipum til kasta
nefndarinnar en flotinn telur 2.200 skip. Það
er því ekki sama hvernig orðið slys er skil-
greint, en það fer ekki milli mála að alvarleg-
um slysum hefur fækkað mjög sem betur fer,“
sagði Hilmar.
-Þýðir þetta að sjómenn eru að tilkynna
Tryggingastofnun um hverja smáskeinu sem
þeir fá eða marbletti?
„Vitaskuld eru þetta oft minniháttar atvik
sem verið er að tilkynna en menn eiga að vera
ófeimnir við að gera það. Við í Slysavarna-
skólanum hvetjum sjómenn til að tilkynna
slys þótt þau séu ekki stórvægileg. Slys sem
virðast minniháttar geta í sumum tilvikum
haft slæmar afleiðingar. Ég er því ekki að tala
gegn því að tilkynnt sé um smáslys eða
minniháttar óhöpp. Hins vegar er alltaf talað
um þetta sem fjölda tilkynntra slysa. í fram-
haldinu er svo rætt og ritað um að hundruð
sjómanna slasist á hverju ári við störf sín. En
þcgar fólk heyrir að einhver hafi slasast telur
það oftast að viðkomandi hafi til dæmis bein-
brotnað eða meiðst mjög á annan hátt. En
hér er þessu öll slengt saman í umræðunni og
allar tilkynningar falla undir slys hvort sem
um er að ræða smávægilegt mar eftir byltu
eða slæmt beinbrot. I tölfræði Trygginga-
stofnunar er ekki gerður greinarmunur á al-
varlegu slysi og minniháttar óhappi. Því heyri
ég stundum spurt af hverju slysum fækki ekki
þrátt fyrir Slysavarnarskólann. Halda menn
að ástandið hafi ekkert lagast? Ég held því
fram að ef skólans hefði ekki notið við væri á-
standið mun verra. En það að hafa Slysavarn-
arskóla þýðir ekki að flotinn sé slysalaus ef
ekkert meira er gert. Það er ekki nóg að koma
hingað á námskeið ef menn halda að það eitt
komi í veg fyrir að þeir lendi í slysi í framtíð-
inni. Við bendum þeim á slysahættur, hvað
beri að varast og hvað menn geta gert sjálfir til
að koma í veg fyrir slys. En þeir verða að
greina sinn eigin vinnustað."
Kennsla í öryggisstjórnun
-Er eitthvað sem Slysavarnarskólinn getur
gert til að fækka slysum á sjó enn frekar?
„Það er lengi hægt að bæta við fræðsluna
og það erum við sífellt að gera. Á grunnnám-
skeiðinu sem við erum að berjast við að koma
öllum sjómönnum í gegnum kennum við al-
mennt hvernig þeir geti bjargað sér og skip-
inu ef eitthvað kemur fyrir ásamt því að passa
sjálfa sig. Á næsta námskeiði er meira farið
yfir í vinnuumhverfið og öryggismálin. Nú
bjóðum við uppá námskeið í samvinnu við
Endurmenntun vélstjóra og Öryggiskeðjuna
þar sem kennd er svonefnd öryggisstjórnun
sem beinist að því að bæta stjórnun og mann-
leg samskipti um borð í þeim tilgangi að
fækka slysum. Með þessu viljum við koma
inn nýju hugarfari meðal starfandi sjómanna
og ekki síst beina því til yfirmanna að skoða
sitt vinnuferli og gera þær breytingar sem
þarf. En ég ftreka það sem ég hef oft sagt áður,
að menn verða að vinna að slysavörnum um
borð í skipum sínum. Það er alveg sama
hversu öflugan Slysavarnarskóla við höfum.
Ef menn gera ekkert um borð til að fækka
slysum þá fækkar þeim ekki.“
Hver er ábyrgð útgerða?
-Er ekki einnig þörf á að breyta fyrirkomu-
laginu á einhverjum sviðum til að fækka
slysagildrum?
„Það er ekki vanþörf á því. Sjómenn eru til
dæmis settir á krana um borð í skipum án
þess að hafa til þess réttindi. Menn þurfa rétt-
indi til að stjórna krana á bryggju en ekki um
borð í skipi. Aðrar þjóðir hafa ekki þann hátt-
inn á. Samskip er nú með tvö dönsk skip á
leigu. íslenskir hásetar sem höfðu stjórnað
krönum um borð í skipum sínum árum sam-
an fengu ekki að fara upp í kranana á þessum
dönsku skipum af því að þeir höfðu ekki
pappíra uppá það. Þeir urðu að fara á krana-
námskeið. Það er víða sem má taka til hendi.
Nú er verið að kenna krökkum á grunnskóla-
aldri siglingafræði svo þau geti tekið punga-
prófið. Það á að hætta þessu og kenna krökk-
unum sjómennsku eins og gert var hér áður á
Lindargötunni. Og vissulega væri gott ef
hægt væri að vera með aðstöðu hér í Slysa-
varnarskólanum til að kenna verðandi sjó-
mönnum rétt vinnubrögð við viðeigandi að-
stæður. Svo má spyrja hver sé ábyrgð útgerða
þegar öryggismálin eru annars vegar. Hversu
mikla áherslu Ieggja útgerðarmenn á öryggis-
málin við sína skipstjóra?. Ég spyr skipstjóra
sem hér eru á námskeiðum hvort útgerðar-
maðurinn komi um borð þegar skip komi að
landi og spyrji hvort nokkuð óhapp eða slys
hafi orðið. Skipstjórarnir svara þessu um-
vörpum neitandi og það er oft engu líkara en
öryggismálin komi útgerðunum ekki við. En
ef þeir sem ráða í landi myndu nú setjast nið-
ur með skipstjórum og sameiginlega væri far-
ið yfir allt sem gæti fækkað slysum og komið
í veg fýrir slys hefði mikið áunnist. Það þarf
að breyta hugafarinu, bæði til sjós og lands,“
sagði Hilmar Snorrason. ■
38
Sjómannablaðið Víkingur