Náttúrufræðingurinn - 1932, Page 35

kÁTTÚRUE'K.
29
brigði, en ekki hefir verið talin ástæða til að ákveða fleiri en fimnl,
þau eru nefnd eftir aðaltegundinni, Falco rusticolus, auk sérnefna
sem hvert afbrigði hefir fengið. F. r. canclicans er í norður Græn-
landi og nyrsta hluta Ameríku; F. r. islandus er dreifður um suð-
urhluta Grænlands, ísland og norður Ameríku; F. r. obsoletus á
heima í Labrador; F. r. alascanus í Ataska; og F. r. uralensis í
Síberíu. Það, sem aðallega er stuðst við og svo til eingöngu í a-
kvörðun þessara afbrigða, er mismunandi litur fuglanna. Þeir, sem
nyrztir eru, verða ljósari, og það svo, að einstaklingar, sem veiddir
hafa verið í nyrztu heimskautalöndum, eru nær alhvítir, aftur á
móti eru F. r. rusticolus dökk gráir og gætir varla ljósari randa á
stéli né flugfjöðrum þeirra. Annars er afar erfitt að ákveða al‘-
brigðin þar sem þau koma saman, eins og t. d. í Grænlandi, þar
verður F. r. candicans dekkri og dekkri eftir því sem sunnar dreg-
ur, og F. r. islanclus ljósari eftir því sem færist norðar, þar til
enginn munur verður sjáanlegur á þessum tveim afbrigðum. ÖJl
þessi afbrigði eru dálítið mismunandi að stærð innbyrðis, en ekki
verður gerður neinn verulegur stærðarmunur milli afbrigðanna.
Sumir telja, að fálkinn í heimskautalöndunum sé lengur að þrosk-
ast, og verði ári síðar en hinir getnaðarfærir, og hefir það við
nokkrar líkur að styðjast, sem séð verður hjá sumum öðrum heim-
skautafuglum (húsönd, æðarfugl), annars er það atriði ekki enn
að fullnustu rannsakað.
Hér á landi hafa menn verið með allskonar getgátur um fálk-
ana. Sumir vildu telja Ijósa fálka, gamla fugla, og þá dökku, unga.
Aðrir töldu ýmsar tegundir eftir stærð, lit o. s. frv. Lang mest er
hér af Falco rusticolus island.us, flestir með mjög svipaðan lit; s\ o
er hér dálítið af mismunandi ljósum fálkum, F. r. candicans og
F. r. rusticolus eða aíkvæmi beggja þessara afbrigða. Þessir fálii-
ar koma hingað við og við með ísum og rjúpum frá Grænlandi, (>g
farfuglum á vorin (F. r. rusticolus). Eg hefi séð fálkahjón við
hreiður, sem enginn vafi leikur á, að hafi verið F. r. candicans, og
fremur dökkur F. r. islandits. En þar sem fáir einstaklingar koma
hingað, gætir einkenna þeirra skammt, og líkur eru til, að svipað
komi af fálkum frá norður Grænlandi og Skandíanavíu; haggast
því ekki séreinkenni íslenzka fálkans.
William F. Pálsson.