Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 1981, Page 56

Náttúrufræðingurinn - 1981, Page 56
háa sýrustigs, sbr. jöfnu (5) í Töflu II. Lóðrétti ásinn á 8. mynd sýnir styrk heildarkísils (SiCL) í vatninu, sbr. jöfnu (8) hér að framan. Kísil-varmainnihald ferla fyrir mismunandi natríum gildi má reikna með aðstoð jöfnu (1 1). Er það fyllilega réttmæt nálgun að láta hitastig jafngilda varmainnihaldi fyrir reikn- inga sem þessa. Nú er styrkur natríums í óblandaða jarðhitavatninu jafnan ekki þekktur og því ekki hægt að ganga beint til verks með val á réttum ferli með aðstoð jöfnu (11). Fyrir þá beinu línu, sem markar kísil og varmainnihald (eða hitastig) kalda og blandaöa vatnsins gildir: SiO, = «S;.t + PSi (13) Þar sem t er hitastig vatnsins svarandi til varmainnihalds þess. A sama hátt gildir fyrir natríum: Na = “Na • t + P Na (14) Með því að leysa saman jöfnur (13) og (14) og losa sig við t fæst: Na = (SiO, — Psi) + PNa <15) Si Setja má liðinn hægra megin í jöfnu (15) inn fyrir Na í jöfnu (11). Með því að einangra SiO,2 fæst: (Si02)2 • K, + Si02(K3 - K2 - K, (H4Si04)) + (H4Si04) (K, - K3 - KH„Si04 ■ KNa) - 0 (16) Gildi stuðlanna í jöfnu (16) eru þessi: K, = “Na/aSi> K2 = ^Si- uNa/aSi og K3 = PNa- Gildi fyrir KH4SiO40g KNa reikna út úr jöfnum (4) og (5) Töflu II. Styrkur H4Si04 er eingöngu háður hitastigi. Með því að setja inn ákveöin gildi fyrir H4Si04 í jöfnu (16), þ. e. velja sér ákveðin hitastig, má draga upp réttan feril fyrir samband heildar- kísils (SiO,) og hitastigs og þann styrk natríums i óblandaða jarðhitavatninu, sem ákveðst af «Na °g PNa gildunum samkvæmt jöfnu (14). Suða á jarðhitavatni getur átt sér stað, áður en blöndun verður, eða á eftir. Hugsum okkur að suða verði í 100°C fyrir blöndun. Kísilhitann í óblandaða vatninu rná finna með því að framlengja beina línu gegnum punkt- ana svarandi til blandaða og kalda vatnsins að 100°C og draga þaðan lá- rétta línu. Skurðpunkturinn (3 á 8. mynd) við kvars (eða kalsedón) upp- leysanleikaferil, sem tekur tillit til aukningar á styrk kísils vegna gufutaps við suðu gefur svo kísilhitann. Verði suða eftir blöndun eða suða i óþckkt hitastig (ekki 100°C) fyrir blöndun er dæmið óleysanlegt. Þó er vitað, að hita- stigið á óblandaöa vatninu liggur milli punkta 2 og 3 á 8. mynd. Kall vatn inniheldur jafnan lágan styrk af natrium og kalí miðað við heitt vatn. Því hefur blöndun hverfandi áhrif á Na-K hitamælinn. ANNMARKAR Óvissa er alltaf fyrir hendi, hvort styrkur kísils í uppsprettum ráðist af efnajafnvægi við kvars eða kalsedón niðri í berggrunninum. Kalt grunnvatn og kalt ölkelduvatn virðist t. d. ekki ná jafnvægi við þessar steindir, er yfirleitt yfirmettað og nær stundum að verða mettað af ópal, sem er mun leysanlegra en bæði kvars og kalsedón. Hæpið er talið að treysta kísilhitamælinum, þegar um er að ræða vatn með pH neðan við 8,5 og hitastig undir 20°C, a. m. k. ef 134

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.