Náttúrufræðingurinn - 1985, Blaðsíða 5

áður (Ólafur K. Pálsson 1980b).
Heildarniðurstöður rannsóknanna
voru hinsvegar birtar nýverið (Ólafur
K. Pálsson 1983) og er þessi ritgerð
útdráttur úr þeim.
GÖGN OG AÐFERÐIR
í þessari grein er lýst fæðu þeirra sjö
fisktegunda, sem taldar eru upp í töflu
1. í töflunni eru einnig upplýsingar um
hlutdeild þeirra í 700 þúsund tonna
botnfiskafla íslendinga árið 1981
(Anonym. 1982).
Fjórar þessara tegunda, þorskur,
karfi, ýsa og ufsi eru mikilvægustu
botnlægir fiskstofnar á íslandsmiðum,
hvort heldur sem litið er á hlutdeild
þeirra í afla eða stofnstærð. Hlutur
steinbíts og skarkola er hins vegar
mjög takmarkaður í aflanum. Steinbít-
ur er þó mjög áhugaverður vegna sér-
stæðs fæðunáms og skarkoli er einn af
þremur stærstu stofnum flatfiska hér
við land. Skrápflúra er ekki veidd til
vinnslu, enda þótt hún sé einn algeng-
asti flatfiskur á íslandsmiðum og þess
vegna athyglisverð í vistfræðilegu
tilliti.
Pær niðurstöður sem hér verða
reifaðar byggjast á gögnum sem safn-
að var á ýmsum árstímum á árunum
1980 til 1982. Mest áhersla var eðlilega
lögð á þorskstofninn, og talsverðum
gögnum var einnig safnað um ýsu,
steinbít, karfa og skrápflúru. Á hinn
bóginn eru ufsa- og skarkolagögnin
mjög takmörkuð.
Gagnasöfnun fór fram víðsvegar á
landgrunninu umhverfis ísland og var
eingöngu notuð botnvarpa með smá-
riðnum poka. Meginhluta gagnanna
var safnað á miðum norðan lands og
austan (1. mynd), þ. e. á NV-, NA- og
A-svæði. Þó var talsverðum hluta ýsu-
gagna og nokkrum hluta skrápflúru-
gagna safnað fyrir sunnanverðu
landinu (S-svæði). Á hinn bóginn var
engum gögnum safnað fyrir vestan-
verðu landinu. Þegar á heildina er litið
hefur gagnasöfnunin náð yfir mikil-
vægustu útbreiðslusvæði fisktegund-
anna, nema hvað varðar karfa og
skarkola, sem mikið er af fyrir sunnan-
og vestanverðu landinu.
Lengdarsviði hverrar tegundar var
skipt í lengdarflokka og gögnum safn-
að fyrir hvern flokk um sig. Lengdar-
flokkarnir eru (cm): 5—6, 7—9, 10—
14, . . . 25-29, 30-39, . . . 90-99,
100-129. Stefnt var að því að safna
hverju sinni 30-40 þorskmögum og
20—30 mögum annarra fisktegunda í
hverjum lengdarflokki og á hverju
svæði (1. mynd), enda þótt það mark-
mið næðist ekki alltaf. Fjöldi maga er
því nokkuð misjafn eftir lengdarflokk-
um eins og fram kemur á myndum um
fæðunám. Fremur lítið er af smæsta
fiskinum, og virðist hann ekki hafa
leitað út á landgrunnið til fulls, eða
hann heldur sig meira uppi í sjó en
stærri fiskur. Einnig er lítið af stærsta
fiskinum, enda hefur hann týnt tölunni
af völdum fiskveiða og náttúrulegra
aðstæðna. Mun meira er hins vegar af
fiski í öðrum lengdarflokkum. I heild
ná gögnin yfir æviskeið fiskanna frá
botnlægum seiðum (0—flokki) upp í
elsta fisk.
Innihald maganna var geymt í
formalínblöndu til greiningar síðar.
Fiskbráð var oftast greind til tegundar,
svo fremi að því væri við komið vegna
meltingar. Önnur bráð var yfirleitt
greind í stærri flokkunarfræðilega
hópa, gjarna með tilliti til lifnaðar-
hátta hennar eða stærðar, t. a. m.
voru notaðir flokkar eins og bursta-
ormar (Polychaeta), botnlægar mar-
flær (Gammaridea), sviflægar marflær
(Hyperiidae), slöngustjörnur (Ophiur-
103