Náttúrufræðingurinn - 1985, Blaðsíða 42

Evrópa sé í raun utan hinna uppruna-
legu heimkynna húsamaursins og að
hann sé þangað kominn meira eða
minna fyrir tilstilli mannsins (Holger-
sen 1943, Forsslund 1957, Skptt 1971).
Maurar þessir eru taldir meðal
frumstæðustu mauranna. Þeir eru
rándýr, sem lifa einkum á öðrum smá-
dýrum. Þeir mynda bú, eins og aðrar
búmaurategundir, með hundruðum
eða jafnvel þúsundum einstaklinga. í
búunum eru drottningar, vinnudýr
(þernur) og karldýr.
Drottningarnar (1. mynd) eru
stærstar, 3,5—3,8 mm, vinnudýrin
2,5—3,2 mm og karldýrin 3,4—3,6
mm. Litur er breytilegur, rauðgulur til
dökkbrúnn. Öll dýrin eru vængjalaus
nema ófrjóvgaðar drottningar. Þær
hafa vængi, sem þær missa, er frjóvg-
un hefur átt sér stað. Drottningarnar
eru auðþekktar á því að hafa áberandi
stærri augu en þernur og karldýr. Hin
síðarnefndu eru hins vegar áþekk,
þernur hafa þó lítinn gadd á aft-
urenda, sem karldýrin hafa ekki. Á
karldýrum má greina hluta kynfær-
anna á afturendanum.
Ekki hefur tekist að finna upplýsing-
ar um það, hvort fleiri en ein drottning
sjái um fjölgunina í hverju búi. Það er
þó ekki óhugsandi, að þær geti verið
allmargar. Skyld tegund, Ponera co-
arctata (Latreille), sem einnig finnst í
nágrannalöndunum, myndar mjög fá-
liðuð bú, þar sem vinnudýr eru aðeins
12-35. Drottningar eru samt tvær til
þrjár (Collingwood 1979).
HÚSAMAURINN Á ÍSLANDI
Eins og áður er getið fannst tegund
þessi fyrst hér á landi í gróðurhúsi í
Borgarfirði. Okkur er ókunnugt um
hvaða ár það var, en það var a.m.k.
fyrir 1956, er þess var getið á prenti
(Petersen 1956).
Frá árinu 1974 til ársloka 1984 höf-
um við haft spurnir af húsamaurum í
nokkrum tugum húsa hér á landi. I 1.
töflu eru tilgreindir þeir staðir á
landinu, sem okkur er kunnugt um að
húsamaurar hafi náð fótfestu á fram til
ársloka 1984. Einnig er þess getið í hve
mörgum húsum maurarnir hafa fund-
ist á hverjum stað (skv. okkar vitn-
eskju) og hvaða ár kvörtun barst það-
an fyrst.
Það er sameiginlegt flestum þessara
tilfella, að maurarnir hafa komið upp í
kjöllurum eða jarðhæðum húsanna,
einkum í bað- og þvottaherbergjum.
Bú hafa fundist í kyndiklefum og hol-
rúmum inni í baðherbergjum. Oftast
hafa maurarnir komið út um sprungur
eða göt í gólfi eða veggjum, þar sem
leið er greið upp úr húsgrunni. Upp-
fylling undir gólfplötu sígur gjarnan
með árunum og myndast þá holrúm
undir henni, þar sem dýrin geta haft
bú sín. Oft hefur það sannast, að
skólplagnir í þessum húsgrunnum hafa
verið laskaðar eða lekar, en samskeyti
losna gjarnan í sundur er uppfylling
sígur. Einnig hafa gamlar lagnir stund-
um náð að morkna í sundur. Fyrir
þessa raka- og hitasæknu tegund eru
skilyrði því ákjósanleg við þessar að-
stæður, nægur raki og æskilegur hiti,
einkum þar sem frárennsli hitaveitu er
leitt niður í skólplagnirnar. Æti ætti
ekki að vera af skornum skammti, þar
sem þannig háttar til, því að mörg
önnur smádýr eru vís til að sækja á
slíka staði. Þá er ekki fráleitt að ætla,
að maurarnir geti nýtt sér þann lífræna
úrgang, sem skólplagnirnar hafa upp á
að bjóða, þótt ekki verði það fullyrt.
í verstu tilfellum koma maurarnir
fram í dagsljósið í hundruðum eða
jafnvel þúsundum. Oft er mjög mikið
af dýrunum í nokkurn tíma, en þeirra
verður síðan lítið vart langtímum sam-
an. Virðast þau koma fram á ýmsum
140