Náttúrufræðingurinn - 1985, Blaðsíða 21

Erlingur Hauksson:
Fylgst með landselum í látrum
INNGANGUR
Við ákvörðun stærðar landsels-
stofnsins hér við land hefur m. a. verið
beitt talningum úr lofti og á myndum
teknum á flugi (Erlingur Hauksson
1985a). Niðurstöður erlendra kannana
og fengin reynsla höfundar benda til
þess að á hverjum tíma liggi ekki nema
hluti dýra á þurru og ekki sé þess að
vænta að öll dýr sjáist saman komin í
einu (Summers og Mountford 1975;
Pitcher og McAllister 1981). Sums
staðar eru það sjávarföllin er hafa
mest áhrif á þetta (Everitt og Braham
1980; Sullivan 1980; Schneider og
Payne 1983), sums staðar sólargangur
(Boulva og McLaren 1979), en einnig
getur truflun vegna umferðar manna
haft mikil áhrif (Jörgensen 1979). Árs-
tímabundið atferli dýranna hefur einn-
ig áhrif á það, hversu stór hluti þeirra
liggur á landi. Mestur fjöldi landsela
er að jafnaði í látrum um kæpingartím-
ann og strax að honum loknum, þegar
selirnir fara úr hárum (Fancher 1982).
Talningu á landselum, hvort sem
talið er úr bát, flugvél eða á landi,
verður að haga þannig að hún gefi sem
mestan árangur, þ. e. a. s. fram-
kvæma hana á þeim tíma dagsins, sem
líklegast er að flest dýr sjáist í látrun-
um. Markmið þeirra athugana á hegð-
un landsela sem hér er sagt frá var að
afla vitneskju um það hvenær dags
flestir selir sjást á landi og áhrif sólar-
gangs og sjávarfalla á þetta. Mikill
skortur hefur verið á slíkum upplýsing-
um við fyrri selatalningar (Erlingur
Hauksson 1985a). Hefur af þeim
sökum verið erfitt að skipuleggja taln-
ingarnar hingað til, þannig að sem
mestur árangur yrði af þeim, svo og að
leiðrétta fjöldatölur landsels eftir því
hvenær talið var, miðað við þann tíma
er flest dýr eru sýnileg talningardaginn
(sjá Eberhardt o. fl. 1979).
AÐFERÐIR
Fylgst var með landselum úr fylgsni
í námunda við látrin. Fylgsnið á hverj-
um stað var valið þannig að góð yfir-
sýn fengist yfir staðina þar sem selirnir
lágu uppi og mögulegt var að komast
til og frá fylgsninu óséður. í þessum
tilgangi m. a. var reistur útsýniskofi í
Oddbjarnarskeri í Breiðafirði (sjá 1.
mynd og mynd á bls. 52 í Lúðvík Krist-
jánsson 1982).
Við talningu var beitt sjónauka á
þrífæti með 25 sinnum stækkun. At-
huganirnar fóru fram á eftirfarandi
stöðum við ströndina: Akraósi á Mýr-
um (2. mynd), Oddbjarnarskeri í
Breiðafirði (1. mynd), Vogaskeri í ísa-
firði (3. mynd), Ófeigsfirði (4. mynd),
Hindisvík á Vatnsnesi (5. mynd) og
Berufirði. Allar athuganirnar fóru
119
Náttúrufræðingurinn 55(3), bls. 119—131, 1985