Náttúrufræðingurinn - 1943, Blaðsíða 24

126
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
skipa nú sæti hreindýramosans í freðmýrunum og á heiðunum.
Allt þetta hefir maðurinn unnið i baráttunni við náttúruöflin
—og enn er hann í sókn. En jarðvegur og veðrátta er engin lömb
að leiká sér við — ofl og tíðum. Það er fleiri en ein lilið á málun-
um. „Kjúklingur — það eru tveir matarskammtar“, sagði dóttir
gestgjafans. Flatlendi getur verið afbragðs akurjörð, en oft er
það sendið eða þá mýrlent og þarf umbóta við. Jarðvegur eld-
brunninna tanda er oft mjög frjósamur. En eldfjöllin eru við-
sjálir nágrannar. Þau spúa stundum „eldi og brennisteini“ eða
lirista sig æði óþægilega. Jarðskjálftinn mikli i Japan árið 1923
kostaði lándsbúa meira heldur en ófriðurinn við Rússa slcömmu
eftir aldamótin síðustu. Hér á landi liafa eldgos og landskjálftar
oft gert mikinn skaða, eins og kunnugt er. Fátt er með öllu illt.
Máhnar finnast oft í eldbrunninni jörð, leyfum eldfjalla. Málmar
eru líka stundum i jörðu á sléttlendi, enda er það svo, að flatlend-
ið sem við sjáum á vorum dogum getur auðveldlega liafa verið
hálendi, einhverntíma í fyrndinni. Jarðskorpan er allaf að breyt-
ast. Lönd síga í sæ og sjávarbotn verður að þurru landi. Krítin
sem við skrifum með i skólunum og saltið sem við notum í mat-
inn er livorttveggja myndað í sæ. En þrátt fyrir það er bæði krít
og salt unnið úr jörðu í stórum stíl. Gamall hafsbotn er orðinn
að landi. — Veðráttan og landslagið eru voldugir konungar. „Þetta
cru slæm aldini, svona sunnarlega á lmettinum,“ sagði ferðatang-
urinn. „Aldini vaxa á trjám, en ekki breiddarstigum,“ svaraði
gestgjafinn. Staðurinn liggur að vísu sunnarlega, en liann er líka
hátt yfir sjó og fjallshlíðarnar snúa móti norðri. Flestir hafa heyrt
getið árstiðavindanna í sunnanverðri Asiu. En er ykkur ljóst að
þeir ráða miklu um kjör mikils hluta manúkynsins? Þeir blása
þurrir og svalir á veturna, en á sumrin ftytja þeir gróðrarskúr-
irnar og þar með frjósemina inn yfir löndin og fæða þannig í
rauninni nær helming mannkynsins. Ekki vantar á hinn bóginn
vonda vinda i veröldinni. Reykvíkingar kannast við veðrabrevt-
ingar og næðinga. ísland er stormaland mikið. Brennheitir suð-
austan vindar i Rússlandi og vestanvindarnir í vesturfylkjum
Ameríku eyðileggja ofl kornuppskeruna. Norðaustanvindurinn
við Svartahafið veldur miljónatapi árlega. Eyðileggingar felli-
byljanna í heitu löndunum eru alkunnar.
Hafið er oft erfitt viðureignar. En það cr líka nær óþrjótandi
auðsuppspretta og matarbúr margra þjóða. Það er greiðfærasta
samgönguleiðin og ræður miklu uin veðrátlu. New-York er á
sama bi'eiddarstigi og Napoli á ítalíi:, Ekki þrifast samt appel-