Náttúrufræðingurinn - 1946, Síða 17

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
111
á góðum mjólkurkúm. Sumar kýr mjólka vel, aðrar illa, þótt hvort
tveggja borði jafn mikið af sama fóðri, og sumar kýr mjólka prýði-
lega af fóðri, sem aðrar mjólka ekki dropa af. M.eð kynbótum á
grundvelli erfðafræðinnar er liægt að auka mjólkurmagn kúnna að
miklum mun og í senn gera þær sparneytnar á allan mat. Og á sama
hátt er hægt að auka afköst allra annarra nytjadýra.
En það er ekki nóg að auka afköst dýranna einna. Við viljum
helzt fá sem mest af sem beztu fóðri af hverri einingu lands án
þess að auka vinnuna við að hirða það svo nokkru nemi. Þess vegna
hafa íslenzkir bændur eytt þúfunum úr túnunum og sáð grasfræi
í plægða jörðina. En erlendir bændur láta sér ekki nægja svo lítið,
heldur plægja þeir tún sín oft eftir föstuni reglum, sem vísindamenn
á tilraunaibúum í jarðrækt hafa gefið þeirn, og auk þess leggja þeir
sterka áherzlu á að nota eingöngu þá stofna og tegundir, sem vís-
indamennirnir telja heppilegasta til notkunar á hverjum stað. Þeim
er ekki sama, hvaða fræ þeir fá keypt, þegar þeir ætla að sá í sáð-
sléttur sínar og tún, heldur biðja þeir um ákveðnar tegundir og
stofna, sem gefa þeim mestan arð fyrir sörnu vinnu. Þessir stofnar
eru ætíð árangur af vinnu þeirra rnanna, sem fást við kynbætur á
jurtum á grundvelli erfðavísindanna.
Kynbætur jurta eru ekki bundnar við túnjurtir og akurjurtir
einar saman. Allar nytjajurtir mannkynsins eru kynbættar víða um
heim með það fyrir augum að fá af þeim meiri afrakstur og betri. Og
á ýmsum stöðum leggja sérfræðingar líka mikla vinnu í kynbætur
skrautjurta, sem prýða heimili og garða um víða veröld.
Jurtakynbætur vinna að því að fá fram erfðalega bætt fræ af ýms-
um tegundum. Þær byggjast ætíð á þeirri margsönnuðu og augljósu
staðreynd, að aliar ókynbættar tegundir jurta eru gerðar af ótal mis-
munandi afbrigðum. Þessi afbrigði eru oft saman í einni bendu, svo
að engir tveir einstaklingar eru nákvæmlega eins, meðan tegundin
er ókynbætt, en að kynbótunum loknum eiga allir einstaklingar
sama stofns að vera svo líkir hver öðrum sem framast er unnt, bæði
að hinni ytri og innri gerð sinni.
Það eru að sjálfsögðu margar aðferðir, sem notaðar eru við jurta-
kynbætur, og nærri því við hverja tegund þarf að hafa nýjar að-
ferðir á reiðum höndum. En allar aðferðirnar miða samt að því
marki að búa til sem beztar og afkastamestar jurtir, sem eru heppi-
legri en allir aðrir stofnar sömu tegundar til ræktunar við vissar
aðstæður. Þegar jurtin er kynbætt, þarf fyrst að hreinrækta hana með
nákvæmu úrvali, og á grundvelli úrvalsins eins er hægt að bæta allar
ókynbættar jurtir talsvert. Með úrvali er hægt að fá fram stofna með