Náttúrufræðingurinn - 1946, Side 20

114
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
kynbætur geta brúað höf og skapað stofna, sem allur heimurinn
nýtur góðs af lengi.
Hveitistofninn, sem lagði grundvöllinn að allri vorhveitirækt
Kanada, er uppnunnin frá Galisíu í Póllandi. Þaðan fluttist hann
til Þýzkalands, og frá Þýzkalandi til Skotlands. Og frá Skotlandi kom
hann til Kanada um miðja síðustu öld.
Það var David Fife, bóndi við Otonabee í Ontario-fylki í Kanada,
sem fékk fyrstur allra þetta hveiti frá Skotlandi. Einn kunningi hans
í Glasgow sendi honum nokkrar lúkur af hveiti, sem átti að vera
vorhveiti. Hann sáði því um vorið, en þá kom í ljós, að þetta var
hausthveiti, sem blómgast fyrst árið eftir sáninguna. En upp af einu
korni spratt þó vorhveiti, sem dafnaði og þroskaðist sama sumar.
Fife tók kjarnana og geymdi þá til sáningar næsta vor, og eftir
nokkur ár gat hann selt nágrönnum sínum útsæði af því líka. Þessi
nýi stofn var kallaður Red Fife, vegna þess að öxin báru vissan
rauðleitan blæ, og hann lagði undir sig allt Kanada og meginhluta
hveitiakranna í Bandaríkjunum á nokkrum áratugum.
Red Fife var bezti vorhveitistofn, sem til var í heiminum, en
samt voru bændur ekki fyllilega ánægðir með hann. Hann þroskað-
ist of seint og þoldi ryðsjúkdóma illa. Þess vegna var byrjað á hveiti-
kynbótum í Kanada um aldamótin síðustu. Fyrsti árangur þeirra var
Marquis-hveitið, sem olli byltingu í allri hveitirækt heimsins. Það
þroskaðist fljótt og flýði á þann hátt ryðsjúkdómana, en gaf auk þess
mjög mikið af sér af prýðilegu mjöli. Það var konungur hveitisins
í þrjátíu ár, ræktað meir en nokkur annar hveitistofn fyrr eða
síðar. Árið 1928 var talið, að það gæfi af sér árlega í Kanada sem
svaraði 100,000,000 dollara meir en Red Fife myndi hafa gert, ef
hann hefði verið ræktaður á sama svæði. Og þó kostuðu kynbæt-
urnar á Marquis aðeins nokkur þúsund dollara.
Þótt Marqnis væri góður, var hann ekki fullkominn. Kynbæt-
urnar liéldu áfram, og nú hafa nýir stofnar rutt honum úr vegi að
mestu leyti. Og þeir eru á allan hátt betri en konungur hveitis-
ins var.
Jurtakynbætur Þýzkalands voru miðaðar við að gera landið sjálfu
sér nægt, þegar til stríðs kæmi. Þar var unnið af miklu kappi við
kynbætur á fóðurjurtum allra tegunda, sem og eggjahvítujurtum
til manneldis, jarðarávöxtum, korni og aldintrjám. Að ógleymdum
ólíujurtunum, sem áttu að gefa landinu næga feiti til matar og iðn-
aðar. J urtakynbæturnar voru aðallega reknar í Miincheberg austan
við Berlín sem og í Halle við Saale. Því hefir verið haldið fram með
sterkum rökum, að ef þessar kynbætur hefðu ekki verið reknar af