Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit

Náttúrufræðingurinn - 1954, Qupperneq 11

Náttúrufræðingurinn - 1954, Qupperneq 11
MÓBERGSMYNDUN 1 LANDBROTI 121 ar myndanir og þær, sem einkenna hina svokölluðu móbergsmynd- un. Eitt og sama hraunflóð virðist því geta myndað venjulegl basalt, kúlubasalt og móberg. Mér dettur auðvitað ekki í hug að halda því fram, að öll móbergs- myndunin sé á þennan hátt til orðin. Hitt tei ég ekki ólíklegt, að nokkur hluti hennar fái sína eðlilegustu skýringu með því, að gengið sé út frá sams konar myndun og hér hefur verið reynt að lýsa. Eins og kunnugt er, ná Landbrotshólarnir yfir allstórt svæði. Sé það rétt, að gjallið verði að móbergi, sýnir það, að vel getur verið, að allmikið móberg hafi myndazt án sambands við jökla og einnig án þess, að um þurfi að vera að ræða hraun af sérstakri gerð. Víða er mikið af venjulegu basalti innan um móbergið, og hefur sumt af því verið talið sem yngri innskot í það. Ekki þykir mér ótrú- legt, að eitthvað af því, sem þannig hefur verið skýrt, sé af svipuðum uppruna og basaltið innan um gjallið í Landbroti. Með smásjár- rannsóknum ætti að vera hægt að skera úr því. Eftir að Landbrotshraunið rann, hafa ár og lækir kvíslast um það og borið í það sand og leir. Þannig hafa lautir og dalir víða fyllzt af framburði vatna. Mikið er einnig af foksandi í hrauninu, einkum austan og suðaustan til. Jafnframt hefur hraunið sjálft veðr- azt að mun, sérstaklega þar sem það er gjallkennt. Þarna ægir því öllu saman, en eins og allir vita, er slíkt ekkert óvenjulegt innan móbergsmyndunarinnar. Allstór á hefur runnið suður hraunið og fallið úr því í Tröllshyl, skammt frá Seglbúðum. Sennilega eru t. d. Ófærugil og Hestlækjar- gil mynduð af kvíslum úr sömu á. Sama er að segja um farveginn milli Þykkvabæjar og Seglbúða og einnig um farveginn rétt fyrir austan Hólm, þar sem Ármannskvísl nú rennur. Stór farvegur sést rétt austan við Dalbæjarstapa, og hverfur hann þar undið hraunið frá 1783. Farvegir sjást víða í Landbroti, bæði eftir vatn, sem runn- ið hefur ofan á hrauninu, og eins eftir læki, sem fallið hafa undan því. örnefni benda einnig til þess, að lækir hafi fyrrum verið á fleiri stöðum en nú er. Hvenær áin, sem Tröllshylur er myndaður ali hefur hætt að renna, verður ekki með vissu sagt. Þess má þó geta, að öskulagið frá Öræfajökulsgosinu 1362 er að því er virðist óhreyft i farveginum rétt sunnan við hylinn. Fossinn, sem féll í Tröllshyl, hefur því að líkindum verið þagnaður alllöngu áður.

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.